Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Raan over gastlessen van (voormalig) Shell-personeel

Antwoord van Minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen
8 oktober 2019).

Vraag 1

Kent u de oproep van Shell aan gepensioneerde medewerkers om zich op te geven voor
een gastles met een door Shell ontwikkeld lesprogramma rond greenwashfestival Generation
Discover?1

Antwoord 1

De term greenwashfestival is voor uw rekening, ik ben bekend met het Generation Discover
festival.

Vraag 2

Erkent u dat de plek waar normaal de leerkracht staat, voor de klas, een plek is die
autoriteit uitstraalt en dat kinderen in de doelgroep van Generation Discover meer
geneigd zijn om een boodschap vanaf die plek voor waar aan te nemen dan van een andere
plek? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

Ja, dat erken ik. Tegelijkertijd leiden wij onze leerlingen en studenten op om kritisch
te zijn op informatie die met hen wordt gedeeld, bijvoorbeeld door het aanleren van
burgerschapsvaardigheden gedurende hun opleiding. Ik heb er dan ook vertrouwen in
dat leerlingen en studenten niet automatisch alles aannemen wat iemand die voor de
klas staat hun vertelt, ongeacht of dat nu hun eigen leraar of een gastleraar is.

Daarnaast heb ik er vertrouwen in dat onze schoolleiders, leraren en docenten kritisch
zijn op wie zij in hun klaslokaal laten, en dat zij doordacht omgaan met een aanbod,
van welke organisatie of persoon dan ook, om een gastles te verzorgen.

Vraag 3

Erkent u dat kinderen en jongeren een kwetsbare groep zijn voor marketing door bedrijven,
omdat kinderen niet altijd in staat zijn om reclame – buiten de televisie – te herkennen en niet altijd herkennen dat ze beïnvloed worden?2
3
4
5

Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Ja.

Vraag 4

Onderschrijft u de tekst op de website van het Voedingscentrum waarin staat: «... Om restricties wat betreft marketing richting kinderen te vermijden, gebruiken
adverteerders soms technieken waarvan zij weten dat het invloed heeft op de consumptie
van kinderen, maar niet direct op hen gericht is»?6 Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Ja.

Vraag 5

Onderschrijft u de tekst op de website van het Voedingscentrum waarin staat: «... wanneer een jonger kind een ouder kind of jonge volwassene van een product ziet
genieten in een reclame, kan dit de perceptie en attitude van een jonger kind ten
aanzien van het product positief beïnvloeden»?7

Antwoord 5

Ja.

Vraag 6

Onderschrijft u de tekst op de website van het Voedingscentrum waarin staat: «... De marketing van producten gericht op ouders of hele families kan ook kinderen
beïnvloeden»?8 Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Ja.

Vraag 7

Erkent u dat de door het Voedingscentrum beschreven techniek van kindermarketing niet
alleen geldig is voor (educatieve) marketing van voeding, maar ook voor kindermarketing
door de fossiele industrie? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Samenwerking tussen het bedrijfsleven en het onderwijs vind ik in beginsel positief.
Het doel van de activiteit, zoals in dit geval inzicht in bepaalde thema’s en arbeidsmarktperspectieven
moet daarbij voorop staan. Ik acht scholen en leraren prima in staat om de gastlessen
gezamenlijk met Shell goed vorm te geven.

Vraag 8

Vindt u het wenselijk dat (voormalig) Shellpersoneel de fossiele boodschap van Shell
komt verkondigen in het klaslokaal? Zo ja, waarom?

Antwoord 8

Het bedrijfsleven levert een onmisbare en waardevolle bijdrage aan het onderwijs door
het van relevante praktische context te voorzien. Ik acht het bijzonder zinvol dat
bedrijven schetsen welke arbeidsmarktperspectieven er zijn voor onze leerlingen en
studenten. Zo worden kinderen geënthousiasmeerd om hun talent op school te ontwikkelen
voor bepaalde vaardigheden, studierichtingen en beroepen. In alle gevallen geldt echter
dat onderwijsinstellingen zelf de verantwoordelijkheid dragen om te bepalen welke
personen en organisaties een bijdrage leveren aan het onderwijs.

Vraag 9

Hoe kunnen kinderen het verschil herkennen tussen feiten en marketing in de gastlessen
van Shell?

Antwoord 9

Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 2, leiden wij onze leerlingen en studenten
op om ook kritische burgers te zijn. Via bijvoorbeeld burgerschap geven wij hen kritische
denkvaardigheden mee die hen helpen bij het objectief kunnen beoordelen van informatie
die hen wordt aangereikt.

Vraag 10

Hoe voorkomt u dat kinderen worden ingezet voor kindermarketing9 en greenwashing via door Shell ontworpen en onderwezen lespakketten?

Antwoord 10

Zie het antwoord op vraag 7 en 9.

Vraag 11

Kunt u uitsluiten dat het (voormalige) Shell-personeel tijdens gastlessen, direct
of indirect, de marketingbelangen van Shell boven de belangen van kinderen op een
leefbare aarde plaatst? Zo ja, waar blijkt dat uit?

Antwoord 11

Nee. Zie verder het antwoord op vraag 7 en 9.

Vraag 12

Wat is naar uw verwachting het businessmodel van Shell anno 2020, 2030 en 2050: grotendeels
fossiel, grotendeels duurzaam of deels fossiel en deels duurzaam? Kunt u dit toelichten?

Antwoord 12

Dit is de verantwoordelijkheid van Shell. Hierover doe ik dan ook geen uitspraken.

Vraag 13

Bent u bekend met het bericht dat Shell de komende jaren alleen maar meer investeert
in olie en gas en «uiterst gedisciplineerd» investeert in schone energie?10

Antwoord 13

Ja.

Vraag 14

Bent u bekend met het klimaatontkennende gedachtegoed van voormalig Shelldirecteur
Rein Willems?11
12

Antwoord 14

Ja.

Vraag 15

Bent u bekend met de activiteiten van voormalig Shelldirecteur Rein Willems in (de
vormgeving van) het onderwijs?

Antwoord 15

Nee.

Vraag 16

Kunt u uitsluiten dat het klimaatontkennende gedachtegoed van voormalig Shelldirecteur
Rein Willems doorsijpelt in het onderwijs, bijvoorbeeld via lespakketten, gastlessen
en techniekfestivals van Shell? Zo ja, waar blijkt dat uit?

Antwoord 16

Nee, maar gezien het feit dat Shell als een van de grote industrieën in Nederland
het Nederlandse Klimaatkoord heeft ondertekend lijkt me dit onwaarschijnlijk.

Vraag 17

Bent u bekend met de reeks incidenten van misleidend lesmateriaal tijdens eerdere
edities van Generation Discover?13
14
15
16

Antwoord 17

Ja.

Vraag 18

Bent u, vanwege de speciale rol die Shell speelt in de energietransitie, bereid om
het Shelllespakket plus de bijbehorende training van Shell op te vragen en met de
Kamer te delen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 18

Nee. Zoals ikzelf en ook mijn voorgangers aan uw Kamer hierover eerder hebben aangegeven,
is het aan de scholen om te bepalen welke leermiddelen worden ingezet. We hebben,
via de vrijheid van onderwijs, grondwettelijk verankerd dat scholen het onderwijs
zelf mogen inrichten en daarbij leermiddelen van hun keuze mogen gebruiken. Het past
bij de autonomie van scholen en de professionele ruimte van leraren om daarin eigen
afwegingen te maken. Ik zie het dan ook niet als mijn rol om dit betreffende leerpakket
op te vragen en met u te delen.