Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Beckerman over de gezondheidssituatie van veel Groningers in het aardbevingsgebied

Antwoord van Minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat), mede namens de Minister
van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (ontvangen 19 september 2019). Zie ook
Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2018–2019, nr. 3718.

Vraag 1, 4 en 5

Kent u het rapport van Gronings Perspectief over de directe gevolgen van de beving
in Westerwijtwerd op 22 mei jl? Wat is uw reactie hierop?1

Welke van de aanbevelingen uit het rapport over Westerwijtwerd van Gronings Perspectief
gaat u overnemen? Hoe en op welke termijn gaat u dat doen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Wat gaat u doen met de behoefte aan informatie die veel mensen hebben direct na een
beving? Wat gaat u doen voor huurders die betere informatie wensen van de woningcorporatie
waarvan zij hun woning huren?

Antwoord 1, 4 en 5

Ik ben bekend met het rapport. Het rapport beschrijft de impact van de recente aardbeving
in Westerwijtwerd en de behoeften van bewoners na een aardbeving. De aanbevelingen
richten zich primair op heldere communicatie en inspectie van schade en veiligheid
na een beving. Na een beving communiceert de TCMG transparant en uitgebreid op haar
website over de effecten van de aardbeving. Deze informatie is voor een ieder beschikbaar.
De eigenaar van een pand (de verhuurder) kan vervolgens een aanvraag om vergoeding
van schade in dienen bij de TCMG en zijn huurders informeren over het herstel van
de schade aan de door hen gehuurde woning.

Als gedupeerden het gevoel hebben dat de woning na een beving onveilig is, dan bestaat
bij de TCMG de procedure omtrent Acuut Onveilige Situaties (AOS). Een melding van
een AOS wordt altijd binnen 48 uur opgevolgd. Een kleinere groep bewoners geeft aan
behoefte te hebben aan een goed gesprek na een beving. Ik kan deze behoefte goed begrijpen
en moedig gemeenten en andere instanties dan ook aan om dit mogelijk te maken.

Vraag 2

Erkent u de menselijke en de maatschappelijke impact van de bevingen, zeker van de
zwaardere? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 2

Ja. De aardbevingen en de lange procedures bij versterking en schadeafhandeling zorgen
voor onzekerheid, maatschappelijke onrust en gezondheidsklachten bij bewoners. Dat
is niet alleen de belangrijkste reden waarom het kabinet besloten heeft de gaswinning
zo snel mogelijk volledig te beëindigen, maar ook waarom ik vanaf dit jaar het criterium
«maatschappelijke ontwrichting als gevolg van bodembeweging veroorzaakt door de winning
van gas uit het Groningenveld» gebruik als één van de afwegingscriteria bij mijn jaarlijkse
vaststellingsbesluit (Mijnbouwwet art 52d, onder 2e). Het kabinet zet zich onverminderd
in om de gaswinning uit het Groningenveld zo snel als mogelijk naar nul te brengen,
de schade te vergoeden en de huizen te versterken.

Vraag 3

Kent u de adviezen van de professoren van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) van
de afgelopen jaren? Welke aanbevelingen van deze professoren heeft u overgenomen?
Wat heeft u met die aanbevelingen gedaan? Wat hebben mensen daar tot nu toe van gemerkt?

Antwoord 3

De onderzoeken van de RuG in het kader van Gronings Perspectief en GGD Groningen laten
de problemen zien in de regio. Ik hecht eraan dat gezondheidsklachten worden opgelost.
Regio en Rijk hebben besloten om prioriteit te geven aan het organiseren van sociale
en emotionele ondersteuning. De aardbevingsgemeenten krijgen middelen om de komende
twee jaar extra capaciteit in te zetten voor de sociale en emotionele ondersteuning
van inwoners. De kosten (5,4 miljoen euro voor een periode van twee jaar) worden 50/50
verdeeld tussen het Nationaal Programma Groningen en het Rijk. Daarnaast is voor enkele
gemeenten er bijvoorbeeld een aardbevingscoach aangesteld die vinger aan de pols houdt.

Daarnaast is mijn inzet erop gericht om de oorzaken van de gezondheidsproblemen weg
te nemen. Dit doe ik door:

– De gaswinning zo snel mogelijk volledig te beëindigen; Mijnraad en SodM bevestigen
dat dit leidt tot een snel afnemend risico.

– De schadeafhandeling als overheid volledig over te nemen van NAM, met bijzondere aandacht
voor begeleiding van de schademelders.

– Een snellere versterkingsaanpak, gericht op de meest risicovolle huizen.

De onderzoekers constateren dat de inwoners van Groningen nog weinig merken van de
besluiten die zijn genomen. Het komt nu aan op de uitvoering waarbij zorgvuldigheid
en snelheid van belang zijn.

Vraag 6

Wat gaat u doen aan de wens van mensen die willen dat er een snelle schadeafhandeling
is? Bent u bereid een voorziening te treffen om de veiligheid van woningen direct
na een beving te inspecteren, zoals men aanbeveelt?

Antwoord 6

De TCMG is continu bezig met het versnellen van de schadeafhandelingsprocedure. Recentelijk
hebben de TCMG en ik besloten tot de stuwmeerregeling. Deze onorthodoxe maatregel
levert een significante bijdrage aan het versnellen van de schadeafhandeling. Als
gedupeerden het gevoel hebben dat de woning na een beving onveilig is, dan kunnen
zij bij TCMG melden dat zij vrezen dat er sprake is van een Acuut Onveilige Situaties
(AOS). Een melding van een AOS wordt altijd binnen 48 uur opgevolgd.

Vraag 7

Wat gaat u doen voor mensen die behoefte hebben aan concrete bijstand en hulp? En
welke maatregelen gaat u treffen voor gedupeerden die door gezondheidsproblemen hogere
zorgkosten hebben gekregen, omdat ze hun eigen risico moesten betalen of bepaalde
delen van de zorg niet betaald werd?

Antwoord 7

De aardbevingsgemeenten krijgen middelen om de komende twee jaar extra capaciteit
in te zetten voor de sociale en emotionele ondersteuning van inwoners.

Extra zorgkosten die een gedupeerde moet maken ten gevolge van de gaswinning zijn
daarnaast ook een vorm van schade waar vergoeding voor aangevraagd kan worden. Om
mogelijk te maken dat een aanvraag om vergoeding van deze vorm van schade ook door
de overheid kan worden afgehandeld stel ik in het wetsvoorstel Tijdelijke Wet Groningen,
dat ik onlangs aan uw Kamer heb aangeboden, voor om de afhandeling van alle vormen
van schade bij een op te richten Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) neer te
leggen.

Vraag 8

Bent u bereid de problematiek minder technocratisch te benaderen, maar juist meer
met menselijke en maatschappelijke maat? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 8

Onder andere met de hierboven geschetste stappen ten behoeve van sociale en emotionele
ondersteuning van bewoners sta ik een menselijke aanpak voor. Zoals aangegeven, heb
ik dit in goed overleg met de regio gedaan. Tegelijkertijd benadruk ik het belang
van versnelling van versterking en schadeafhandeling. Trage procedures en onzekerheid
zijn voor veel bewoners een bron van stress-gerelateerde klachten. De maatregelen
die ik daarvoor geïnitieerd heb staan in mijn brief aan uw Kamer van 3 juni 2019 beschreven.

Vraag 9 en 10

Bent u bereid om de afhandeling van de schademeldingen en de versterkingsoperatie
in het Groningse aardbevingsgebied, die zoals u het in een artikel van het Financieele
Dagblad beschrijft is verzand in een bureaucratisch moeras, uit dat moeras te halen
en de regie bij de Groningser inwoners en bestuurders neer te leggen?2

Bent u het ermee eens dat u juist wel goed kan maken wat er in Groningen de afgelopen
tientallen jaren is aangedaan en dat u werkelijk de held van Groningen kan worden
door het uit de juridische en technische sfeer te halen en het op menselijke wijze
aan te pakken? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 9 en 10

Ik heb aangegeven dat wat de Groningers de afgelopen tientallen jaren is aangedaan,
iets is dat ik nooit meer goed kan maken. En dat noopt tot een enorme bescheidenheid.
55 jaar gaswinning in Groningen repareer ik niet in anderhalf jaar. We hebben deze
kabinetsperiode wel grotere stappen gezet dan in de afgelopen vijftig jaar bij elkaar.
Mijn inzet is erop gericht om de gaswinning zo snel mogelijk volledig te beëindigen.

Bij de versterkingsaanpak heeft de regio (de gemeenten) de regie door middel van het
opdrachtgeverschap van de uitvoeringsorganisatie. Daarnaast beleg ik de afhandeling
van schade en de uitvoering van de versterkingsoperatie bij de overheid, dus zonder
betrokkenheid van de NAM, waarbij zowel het versnellen van zowel schadeafhandeling
en de uitvoering van de versterkingsoperatie als de begeleiding van de schademelders
mijn bijzondere aandacht heeft. Daarbij werk ik nauw samen met de betrokken regionale
en maatschappelijke partijen.

Vraag 11, 12, 18 en 19

Erkent u dat de strijd die veel Groningers al jaren voeren, gezondheidsklachten voor
10.000 Groningers tot gevolg heeft? Kunt u zich voorstellen dat wanneer mensen in
het verleden al wat meer ellende hebben meegemaakt, dit het risico op gezondheidsklachten
verhoogt? Kunt u uw antwoord toelichten?

Erkent u dat mensen uit Groningen met veel verdriet in het verleden een hoger risico
op gezondheidsproblemen hebben dan mensen uit de rest van Nederland met veel verdriet
in het verleden? Of mensen die al een andere lichamelijke ziekte of aandoening hebben,
en dat daarmee de gezondheidsveiligheid, naast de fysieke veiligheid, van Groningers
ook minder is dan die in de rest van Nederland? Wat is daarop uw reactie?

Wat betekenen uw woorden «Geld speelt geen rol» direct voor inwoners in een schrijnende
situatie? Wat is uw definitie van ruimhartig?

Bent u bereid mensen voor wie de gevolgen dusdanig groot zijn dat ze suïcidaal zijn,
of onder behandeling zijn van een arts vanwege lichamelijke gevolgen door stress,
volledig te ontzorgen en ze dat te geven wat nodig is om te gaan herstellen en weer
te kunnen leven?

Antwoord 11, 12, 18 en 19

Onderzoek vanuit onder meer de Rijksuniversiteit Groningen (Gronings Perspectief)
geeft niet alleen een beeld van de symptomen en de mogelijke gevolgen, maar ook van
de oorzaken en biedt daarmee een aanknopingspunt voor acties om dit specifieke negatieve
effect te verminderen. Het onderzoek laat zien dat er 10.000 inwoners lijden aan de
problematiek veroorzaakt door de gaswinning, met negatieve gevolgen voor gezondheid
en welzijn.

Ik heb steeds aangegeven dat financiële overwegingen niet leidend zijn bij het oplossen
van de brede aardbevingsproblematiek. Ik zie dat de aardbevingen, de bijbehorende
schadeafhandeling en de veelheid aan instanties soms in combinatie met financiële
problematiek voor individuele bewoners, grote impact kan hebben op de (mentale) gezondheid.
Tegelijkertijd weten we dat de veerkracht van mensen en de mate waarin personen gezondheidsklachten
ontwikkelen van veel verschillende factoren afhankelijk is. Daarom kan ik geen conclusies
trekken over de verschillende risico’s op gezondheidsproblemen in Groningen ten opzichte
van de rest van Nederland.

Ik zie, ook in mijn werkbezoeken, dat er bijzondere individuele situaties zijn waarbij
de gaswinning een rol speelt. Deze bewoners moeten geholpen worden. Het gaat dan om
een stapeling van problemen (medische, psychische en/of sociale problemen, soms ook
economische problemen), waardoor de schade- of versterkingsproblemen van het huis
de druppel worden die de emmer doet overlopen. Hiervoor bestaat de Commissie Bijzondere
Situaties (CBS). In overleg met de gedupeerde wordt door de CBS gezocht naar een oplossing
die in die specifieke situatie het meest constructief is. Dat kan zijn in de vorm
van bijvoorbeeld hulp bij de verkoop van de woning, het regelen van vervangende woonruimte
of het inschakelen van een financieel coach. Deze CBS biedt een antwoord voor de beschreven
problematiek, waarbij de kosten voor de gekozen oplossing voor de CBS geen doorslaggevende
rol spelen. Alle kosten worden gedragen door NAM.

Vraag 13, 14 en 15

Kent u het artikel over Henk en Alison uit Trouw? Wat is daarop uw reactie?3

Wat gaat u doen om ondernemers die hun bedrijf door de gevolgen van de gaswinning
kwijt zijn, zoals de gezinnen in het genoemde artikel, financieel te compenseren?

Bent u bereid deze en andere mensen met vergelijkbare problematiek, wanneer wij u
namen aanleveren, te bezoeken om te kijken wat uw beleid doet met deze mensen? Zo
ja, wanneer? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 13, 14 en 15

Ik ben bekend met het schrijnende verhaal van Henk en Alison. Het onderstreept het
belang en de urgentie van mijn inzet op dit dossier zoals ik die geformuleerd heb
in antwoord op vraag 3. In het wetsvoorstel Tijdelijke Wet Groningen, dat ik onlangs
aan uw Kamer heb aangeboden, stel ik voor om de publiekrechtelijke afhandeling van
alle vormen van schade bij een op te richten IMG neer te leggen. Ook de vermogensschade
die is ontstaan ten gevolge van de gaswinning is een schadesoort waarvoor gedupeerden
bij het IMG terecht kunnen. Afhankelijk van de snelheid van de parlementaire behandeling
van het wetsvoorstel, kan het IMG in 2020 haar deuren openen en kunnen gedupeerden
zich hier melden. Zolang dit niet is geregeld, is een verzoek aan NAM of een procedure
bij de burgerlijke rechter de enige weg om vergoeding te ontvangen.

Er is professionele hulp geregeld voor mensen met complexe problematiek, te denken
valt aan de TCMG en de Onafhankelijk Raadsman. Bovendien is er speciaal voor schrijnende
gevallen de Commissie Bijzondere Situaties. De bevingsgemeenten zijn daarnaast bezig
om hulp te regelen. Zo is voor enkele gemeenten bijvoorbeeld een aardbevingscoach
aangesteld die vinger aan de pols houdt. Ik bezoek regelmatig bewoners in het gebied.
De mensen die worden bezocht worden doorgaans aangedragen door TCMG, NCG, gemeenten
of zij melden zichzelf. Ook ambtelijk is er uiteraard constant veel contact met gemeenten,
de professionals uit de praktijk van de uitvoeringsorganisaties en met bewoners.

Vraag 16

Waarom laat u mensen in schrijnende gevallen toch nog vechten voor het geld waar ze
recht op hebben? Waarom wordt dat niet gewoon uitgekeerd zodat zij verder kunnen met
hun leven?

Antwoord 16

Het doel van de TCMG nu en het IMG straks is om burgers te ontzorgen bij het afhandelen
van aardbevingsschade. Daarmee wil ik het zo eenvoudig mogelijk maken voor burgers
om geld te ontvangen voor schade waar ze recht op hebben.

Vraag 17

Hoe komt het dat de uitkoopregeling op ongelijke wijze wordt toegepast? Vindt u het
terecht dat verschillende hypotheekvormen ook verschillende bedragen tot gevolg hebben?
Bent u bereid de uitkoopregeling zo toe te laten passen dat het voor iedereen gelijk
en ruimhartig wordt?

Antwoord 17

De huidige regeling is beschikbaar voor iedere eigenaar-bewoner (of erfenis) in het
aardbevingsgebied die de woning tenminste twaalf maanden openbaar te koop heeft staan.
Na selectie voor het Koopinstrument wordt de woning door twee onafhankelijke taxateurs
op marktwaarde getaxeerd. De aanbieding die de bewoner vervolgens ontvangt bedraagt
95% van de getaxeerde marktwaarde. De voorwaarden zijn voor iedereen gelijk en worden
ook zo toegepast.

In overleg met de regio bekijk ik of en zo ja op welke wijze het Koopinstrument voor
de komende jaren moet worden aangepast. Ik heb daarvoor 20 miljoen euro beschikbaar
gesteld.

Vraag 20, 21 en 22

Bent u bereid meer ruchtbaarheid te geven aan uw meldpunt voor mensen die ondanks
een uitspraak van de arbiter nog in gevecht zijn met de Nederlandse Aardoliemaatschappij
(NAM)? Kan het oproepje, geplaatst in de papieren versie van het Dagblad van het Noorden
(DvhN), editie Groningen, uitgebreid worden met lokale kranten en andere edities van
het DvhN? Zou een spotje van u en de commissaris van de Koning van de provincie Groningen,
de heer Paas, op RTV Noord tot de mogelijkheden behoren? Zo ja, wanneer? Zo nee, waarom
niet?

Bent u bereid om dit meldpunt langer te laten bestaan en niet alleen in de vakantieperiode?

Bent u bereid om het meldpunt uit te breiden voor mensen met schrijnende situaties,
zoals hierboven genoemd?

Antwoord 20, 21 en 22

Het meldpunt is uitgebreid belicht in verschillende media. Niet alleen via de krant,
maar ook via andere kanalen zoals sociale media is het bericht verspreid. Ik zie op
dit moment geen noodzaak om nogmaals een oproep te doen. Er zal serieus naar alle
gevallen gekeken worden die zich bij de commissaris van de Koning of mij melden naar
aanleiding van de advertentie.

Tot nu toe hebben de commissaris van de Koning de heer Paas en ik 28 reacties ontvangen.
Acht reacties betreffen de arbiterprocedure.

Vraag 23

Wilt u de vragen separaat beantwoorden voor 5 september 2019?

Antwoord 23

Vanwege interdepartementale afstemming en de samenhang met de vragen van het lid Beckerman
over de Verenigde Naties is de deadline van vijf september niet haalbaar gebleken.