Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Remco Dijkstra en Koerhuis over de berichten ‘Havengebied dreigt een warzone te worden’, ‘Wordt ruimte straks de grote uitdaging voor Amsterdam?’ en ‘Kock wil verzelfstandiging havenbedrijf terugdraaien

Antwoord van Minister Van Nieuwenhuizen Wijbenga (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen
5 september 2019).

Vraag 1

Bent u bekend met artikelen uit recente edities van het Nieuwsblad Transport «Havengebied
dreigt een warzone te worden», «Amsterdam: woningbouw schuurt met havenbelang», «Wordt
ruimte straks de grote uitdaging voor Amsterdam?» en «Kock wil verzelfstandiging havenbedrijf
terugdraaien.»1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening van de organisatie voor ondernemend Amsterdam (ondernemersvereniging
ORAM), dat de haven van Amsterdam geen stadshaven is, maar een nationaal en internationaal
knooppunt met talrijke multinationals en dat het hier gaat om het vestigingsklimaat
van Nederland?

Antwoord 2

Ja, de Amsterdamse haven is voor de stad, de Metropoolregio Amsterdam (MRA), het Noordzeekanaalgebied
(NZKG) en Nederland van grote economische betekenis. De Amsterdamse haven is een haven
van nationaal belang en is naar op- en overslag gemeten de vierde haven van Europa
(na Rotterdam, Antwerpen en Hamburg). De haven is daarmee een nationaal en internationaal
knooppunt voor bedrijven en goederenstromen. De haven maakt onderdeel uit van de Europese
TEN-T corridors Noordzee – Baltische Staten, Rijn – Alpen en Noordzee – Middellandse
Zeegebied. Voor het vestigingsklimaat van de Amsterdamse haven en om de haven in de
top van de Europese zeehavens te kunnen houden, is de bouw van de nieuwe zeesluis
als maritieme toegang tot de haven belangrijk. Tegelijkertijd is het voor de internationale
concurrentiepositie van Nederland cruciaal om steden en (stedelijke) regio’s bereikbaar,
gezond, leefbaar en aantrekkelijk te houden. (Ontwerp Nationale Omgevingsvisie (NOVI),
kamerstuk 34682–27, 20 juni 2019). Het zorg dragen voor een woningvoorraad die aansluit
op de woonbehoeften maakt daar onderdeel van uit, en is eveneens een nationaal belang.
De Metropoolregio Amsterdam is daarbij één van de regio’s met de grootste bouwopgave,
waar de Minister van BZK recent een woondeal mee heeft gesloten om daar in samenwerking
invulling aan te geven.

Vraag 3

Hoeveel banen zijn er gemoeid met werkgelegenheid in en rondom de Amsterdamse haven,
zowel direct, als indirect en welke economische waarde vertegenwoordigt de haven en
de omgeving?

Antwoord 3

Bron: Havenmonitor 2017 (uitgebracht in 2018)

Vraag 4

Is het een gezonde situatie dat het Amsterdamse havenbedrijf voor 100% in handen van
de hoofdstad is? Hoe wordt het nationaal belang gewaarborgd?

Antwoord 4

Het Amsterdamse havenbedrijf is in 2013 verzelfstandigd naar een Naamloze Vennootschap
(N.V.). De aandelen zijn in handen van de gemeente Amsterdam. Het is aan de gemeente
Amsterdam als 100% aandeelhouder om op een goede manier invulling te geven aan haar
eigenaarschap van het Havenbedrijf Amsterdam N.V. De rijksoverheid waarborgt het nationale
belang van het Amsterdamse havengebied op verschillende manieren, variërend van bekostiging
van infrastructuur tot inrichting van milieuregels of inspecties, tot zorgdragen voor
een aantrekkelijk vestigingsklimaat en leefbare (woon)omgeving.

Vraag 5

Begrijpt u de zorgen van ondernemers die vinden dat het huidige gemeentebestuur wel
erg haar stempel drukt op de haven?

Antwoord 5

Het is aan de gemeente Amsterdam om in samenwerking met gemeenten in de regio en de
provincie Noord-Holland voldoende locaties beschikbaar te stellen voor de verschillende
opgaven. Daarbij moet uiteraard goed rekening worden gehouden met andere publieke
belangen. In de Haven-Stad strategie gaat de gemeente Amsterdam nader in op de milieu,
geluid- en veiligheidseisen voor bedrijven en op de mogelijkheden om tot een gefaseerde
aanpak te komen voor woningbouw in het havengebied binnen de Ring West. Voor het ondernemersklimaat
in de haven is van belang dat er duidelijkheid is voor bedrijven tot wanneer zij eventueel
kunnen blijven zitten, of zij zich elders in het havengebied kunnen vestigen (zoals
het veroorzakersprincipe in principe vereist en waarvoor de mogelijk nieuw aan te
leggen Houtrakhaven reeds als uitbreidingslocatie in de Visie Noordzeekanaalgebied
2040 is vastgelegd) of dat zij een beroep kunnen doen op financiële compensatie bij
(gedwongen) vertrek uit bestaand havengebied.

De gemeente Amsterdam werkt daarom op dit moment ook in overleg met het bedrijfsleven
aan een bedrijventerreinenstrategie die inzicht moet bieden in alternatieve vestigingslocaties
voor bedrijven.

Vraag 6

Herkent u de twijfel van buitenlandse aandeelhouders, die zich inmiddels zijn gaan
afvragen in hoeverre nieuwe investeringen in hun bedrijf in Amsterdam nog rendabel
of zeker is?

Antwoord 6

Investeringen kennen altijd onzekerheden en de druk van woningbouw komt in veel Europese
havens voor. De benodigde duidelijkheid voor ondernemingen moet volgen uit de hierboven
benoemde bedrijventerreinenstrategie.

Vraag 7

Wat is de invloed van het Rijk op de woningbouwplannen en het investeringsklimaat
in Amsterdam? Als het Rijk fors investeert in alle soorten infra (weg, water en spoor)
in en rondom de stad en tegelijkertijd het gemeentebestuur haar eigen agenda voert,
is het dan wel verstandig om Amsterdam nog langer financieel daarmee te helpen, zeker
als dit conflicteert met het Rijksbelang? Is een pas op de plaats te overwegen, zolang
er discussies lopen en er tegengestelde belangen zijn?

Antwoord 7

In dit gebied komen meerdere (rijks)belangen samen. Naast een optimale bereikbaarheid
en (door)ontwikkeling van de haven zijn ook het vergroten en versnellen van de woningbouwproductie
evenals sterke en gezonde steden en ruimte voor klimaatadaptatie en verduurzaming/energietransitie
(rijks)belangen. Gezien de economische kracht van de regio – juist mede dankzij de
haven – is de verwachting dat de sterke groei van de woningbehoefte in deze regio
zal doorzetten en is het belangrijk dat de regio nu al nadenkt over waar die grote
bouwopgave gaat landen. Voor het Rijk is zorg dragen voor een woningvoorraad die aansluit
op de woonbehoeften een nationaal belang (Ontwerp Nationale Omgevingsvisie (NOVI))
en dat betekent dat ook de MRA voldoende locaties beschikbaar moet stellen om te voorzien
in de bouwopgave. Een vertrek van de haven uit de stad vraagt, als we recht willen
doen aan de investering in de zeesluis IJmuiden en de Amsterdamse haven in de top
van de Europese zeehavens willen houden, wel om nieuwe ontwikkelruimte elders. Rijk
en regio komen gezamenlijk tot een zorgvuldige en integrale afweging van de verschillende
publieke belangen in dit gebied, zodat wonen, werken, recreëren en verduurzaming met
elkaar in balans blijven. Het Rijk is hiertoe met de gemeente Amsterdam en de regio
in diverse gremia in overleg over de aanleg van (Rijks)infrastructuur en de uitvoering
van woningbouwplannen in samenhang met opgaven op het gebied van leefbaarheid, bereikbaarheid,
werken, landschap, klimaatadaptatie, circulaire economie en energietransitie. Door
het overleg wordt voorkomen dat tegengestelde belangen in een late fase van de ontwikkeling
van een project tot een pas op de plaats leiden