Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Nijboer over afschaffing van het 500 euro biljet

Antwoord van Minister Hoekstra (Financiën) (ontvangen 2 juli 2019).

Vraag 1

Kent u het artikel «Exit 500 eurobiljet»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2, 3, 6, 9

Bent u het eens met het pleidooi van een teamleider van de Financial Intelligence
Unit-Nederland (FIU; in het artikel aangeduid als de witwaspolitie) om het 500 eurobiljet
af te schaffen?

Deelt u de mening dat een biljet waar nauwelijks mee wordt betaald maar wel volop
in het criminele circuit circuleert weg moet als wettig betaalmiddel? Deelt u de mening
dat het 500 eurobiljet de internationale drugsvaluta is geworden en niet voor niks
«bin ladens» worden genoemd in het criminele circuit?

Ziet ook u het voordeel dat door het 500 eurobiljet af te schaffen drugscriminelen
het leven in de toekomst zuurder wordt gemaakt?

Bent u, nu u aan het criminele gebruik van 500 eurobiljetten zelf iets kunt doen,
anders dan aan de witwasproblemen bij ING die moeten worden opgelost, bereid de oproep
van de witwaspolitie te volgen en zo criminelen het leven moeilijker te maken?

Antwoord 2, 3, 6, 9

Grote sommen contant geld spelen een belangrijke rol bij criminele geldstromen en
hoge coupures kunnen hieraan bijdragen. Zoals ook aangekondigd in het plan van aanpak
witwassen dat vandaag naar de Tweede Kamer is verzonden, gaan Minister Grapperhaus
en ik ons inzetten voor het afschaffen van het 500 eurobiljet. Afschaffing zorgt ervoor
dat het witwassen van crimineel vermogen via hoge coupures moeilijker wordt gemaakt.
De Europese Centrale Bank (ECB) heeft de productie en uitgifte van het 500 eurobiljet
in 2019 stopgezet. Dit biljet is echter nog wel in roulatie en de ECB heeft aangekondigd
dat dit ook de komende tijd zo zal blijven. In Europese wetgeving is dwingend vastgelegd
wat wettig betaalmiddelen zijn. Dit geldt ook voor het 500 eurobiljet. Individuele
lidstaten kunnen hier niet van afwijken. Daarom zullen we via de Nederlandsche Bank
(DNB) bij de ECB pleiten voor een einddatum waarop het 500 eurobiljet permanent uit
de omloop wordt gehaald. Daarnaast zullen we in het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer
(MOB) aankaarten hoe de acceptatie van het 500 eurobiljet in Nederland, zolang dit
nog in omloop is, kan worden beperkt.

Vraag 4

Is het waar dat ongeveer 30 procent van de waarde van de euro’s in contanten wordt
vertegenwoordigd door 500 eurobiljetten, terwijl vrijwel niemand er ooit mee betaalt?
Is het ook waar dat de helft van de biljetten in Zuid-Amerika wordt gebruikt en dat
dat duidt op grootscheeps misbruik? Ze hebben daar de euro toch niet ingevoerd?

Antwoord 4

Volgens de ECB waren er eind april 2019 22,5 miljard eurobankbiljetten in omloop,
met een totale waarde van € 1.229 miljard. Hiervan bestond 20,6% uit 500 eurobiljetten,
wat neerkomt op een waarde van € 253,4 miljard.2 Uit een enquête van de ECB over het gebruik van contant geld blijkt dat consumenten
in de EU contant geld in verschillende coupures vooral gebruiken voor hun dagelijkse
bestedingen, om mee te sparen of om opzij te zetten als voorzorgsmaatregel.3

Hoeveel 500 eurobiljetten er precies in Zuid-Amerika circuleren is niet bekend. De
ECB schat in dat, uitgedrukt in waarde, ongeveer 30% van de in omloop zijnde eurobankbiljetten
buiten het eurogebied circuleert. Het betreft vooral de hogere coupures en deze worden
met name in aangrenzende EU-landen aangehouden. De biljetten worden doorgaans gebruikt
als spaarinstrument en voor de afwikkeling van transacties op internationale markten.4 Uit onderzoek blijkt dat het 500 eurobiljet ook gebruikt wordt voor niet-legitieme
redenen zoals smokkel. Dit blijkt onder meer uit een wetenschappelijke publicatie
uit 2016 getiteld «Cash and carry: the high cost of currency smuggling in the drug
trade».5

Vraag 5, 7

Wanneer verwacht de Europese Centrale Bank (ECB) dat de 500 eurobiljetten uit omloop
zijn? Bent u bereid een einddatum voor het 500 eurobiljet met de ECB af te spreken,
bijvoorbeeld 2021, waarna de biljetten alleen nog bij de centrale banken omgewisseld
kunnen worden?

Bent u bereid om, vergelijkbaar met wat oud-minister Lieftinck in 1945 deed in het
kader van de naoorlogse geldzuivering, ervoor te pleiten dat het 500 eurobiljet ongeldig
wordt verklaard? Ziet u ook het voordeel dat boeven die op stapels geld zitten zo
hun zwarte geld nergens kwijt kunnen en hen dus recht in het hart raakt?

Antwoord 5, 7

De ECB heeft in 2016 besloten de productie en uitgifte van het 500 eurobiljet permanent
te beëindigen. In 2019 is de uitgifte van het 500 eurobiljet daadwerkelijk stopgezet.
In navolging van de uitgiftestop van de centrale banken in het Eurosysteem zijn de
Nederlandse banken gestopt met het recirculeren van deze coupure. Dat betekent dat
de coupure bij een Nederlandse bank nog kan worden gestort, maar niet meer kan worden
opgenomen. Hierdoor zullen de 500 eurobiljetten geleidelijk uit de omloop gaan; sinds
2016 is een daling in de omloop van deze coupures te zien.6 Zolang het biljet nog in omloop is, kan het worden ingewisseld bij banken. Hier is
op dit moment nog geen einddatum aan verbonden. Zoals beschreven in het antwoord op
de vragen 2, 3, 6 en 9 en in het plan van aanpak witwassen zal ik daarom, met mijn
ambtsgenoot van Justitie en Veiligheid, via DNB bij de ECB pleiten voor een einddatum
waarop het 500 eurobiljet permanent uit de omloop wordt gehaald. Daarnaast zullen
we in het MOB aankaarten hoe de acceptatie van het 500 eurobiljet in Nederland, zolang
dit nog in omloop is, kan worden beperkt.

Vraag 8

Welke partijen, naast criminelen, zijn er in Europa eigenlijk nog voorstander van
om de 500 eurobiljetten in stand te houden? Het is toch zo dat de Amerikanen om dezelfde
reden, bestrijding van criminaliteit, de grotere coupures al veel eerder hebben afgeschaft
en dat ook andere landen niet geen bankbiljetten met een zo grote waarde hebben?

Antwoord 8

Er zijn EU-landen, bijvoorbeeld Duitsland en Oostenrijk, waar het niet ongewoon is
om het 500 eurobiljet te gebruiken in het legale circuit. Bijvoorbeeld voor het aanschaffen
van dure producten of om te sparen zonder afhankelijk te zijn van het bankwezen en
girale geldstromen. In dergelijke landen hebben partijen in onder andere de detail-
en groothandel, als ook consumenten die het 500 eurobiljet gebruiken, nog belang bij
de circulatie ervan. Sinds 26 april 2019 zijn ook Duitsland en Oostenrijk gestopt
met de uitgifte van het 500 eurobiljet. In Amerika geldt hetzelfde beleid als in de
EU ten aanzien van hoge coupures; zij worden niet langer geproduceerd, maar gelden
nog steeds als wettig betaalmiddel. Een ander land waar grote coupures nog gehanteerd
worden is Zwitserland. Daar bestaat het CHF 1000-biljet (omgerekend bij de huidige
koers ongeveer 900 euro7) dat nog steeds opgenomen kan worden en als betaalmiddel geldt.