Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van der Molen en Rog over het onderwijs in het Fries

Antwoord van Minister Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media), mede namens
de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (ontvangen 10 april 2019).

Vraag 1

Kent u de berichten over behoud Friese taal en kwaliteit van onderwijs in het Fries
en het rapport van de Onderwijsinspectie van 2018?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat dit schooljaar de Onderwijsinspectie voor het eerst sinds 2009
weer een thema-onderzoek gaat doen over het Fries op basisscholen en middelbare scholen?

Antwoord 2

Ja.

Vraag 3

Kunt u tevens bevestigen dat bijna driekwart van de scholen enigerlei ontheffing nodig
heeft van de wettelijke plicht tot het geven van Friese les? Kunt u aangeven welke
redenen scholen hiervoor aanvoeren?

Antwoord 3

In het PO voldoet 31,7 procent aan de kerndoelen, dat zijn de scholen die een A-profiel
hebben gekregen. Alle andere scholen hebben voor het (vak) Fries één of meer (partiële)
ontheffingen gekregen. Scholen met een B-profiel (21,3 procent) hebben alleen een
ontheffing voor het schrijfonderwijs, terwijl scholen met een G-profiel (5 procent)
een volledige ontheffing hebben. Volledige ontheffingen komen alleen voor in het niet-Friese
taalgebied. Voor de onderbouwlocaties van het VO geldt dat 39,4 procent van de scholen
geen ontheffing nodig heeft, profiel A, en 7 procent van de scholen een volledige
ontheffing, profiel D.

Scholen krijgen van het provinciaal bestuur om uiteenlopende redenen (gehele of partiële)
ontheffing. Bijvoorbeeld omdat in het betreffende deel van Fryslân geen Fries wordt
gesproken (de Waddeneilanden, de Stellingwerven, het Bildt), of omdat de leerlingenpopulatie
van de school vooral NT2-leerlingen kent die thuis geen Fries of Nederlands spreken,
of omdat de leerlingenpopulatie vooral bestaat uit leerlingen die niet met het Fries
opgevoed worden. Ook zijn niet alle leerkrachten in het primair onderwijs in staat
om Fries te geven, omdat ze zelf de taal niet machtig zijn. Dit alles is onderzocht
vanuit het Taalplan Frysk.

Vraag 4

Kunt u tevens bevestigen dat de conclusies en aanbevelingen van de voorgaande rapporten
van de Onderwijsinspectie op dit punt uit 1999, 2001 en 2006 niet hebben geleid tot
grote vooruitgang op de geconstateerde problemen?

Antwoord 4

Belangrijke aanbevelingen waren destijds dat er genormeerde toetsen moesten komen
en een leerlingvolgsysteem voor Fries. Zowel genormeerde toetsen als een leerlingvolgsysteem
voor Fries zijn er nu. Er is dus wel degelijk grote vooruitgang geboekt op de geconstateerde
problemen.

Vraag 5

Kunt u aangeven welke actiepunten sindsdien zijn opgesteld samen met de Provincie
Fryslân en de Onderwijsinspectie over de verbeterpunten die werden geconstateerd ten
aanzien van de kwaliteit van de les, het draagvlak onder ouders en de bevoegdheid
van leraren en welke zaken sinds 2009 daadwerkelijk zijn verbeterd?

Antwoord 5

In 2014 heeft de provincie Fryslân via de Bestuursafspraak Friese taal en cultuur
meer bevoegdheden gekregen ten aanzien van de vaststelling van de kerndoelen voor
Fries en ten aanzien van (partiële) ontheffingsverlening.

Vanaf april 2016 heeft NHL-Stenden Hogeschool, in opdracht van de provincie van alle
scholen in het basis- en voortgezet onderwijs (inclusief speciaal basisonderwijs en
praktijkscholen), in kaart gebracht wat zij aan het Fries doen en welke kerndoelen
zij behalen en willen behalen. De eerste vaststellingsronde heeft geleid tot het Taalplan
Frysk. Met dit taalplan heeft de provincie een groeimodel voor ogen: scholen met enige
vorm van ontheffing dienen bij een volgende vaststellingsronde van het Taalplan Frysk
meer kerndoelen te behalen. Uitgangspunt is dat de (partiële) ontheffing een tijdelijke
maatregel is die voor maximaal vier jaar geldt. Het streven is dat scholen in het
gebied waar het Fries de dagelijkse omgangstaal is, elke vier jaar minder ontheffing
nodig hebben.

De provincie sluit voor het vak Fries aan op de landelijke ontwikkeling aangaande
de herijking van de kerndoelen. Er is goed contact en overleg tussen de provincie
en het landelijke bureau Curriculum.nu.

De Onderwijsinspectie voert dit jaar een themaonderzoek uit op basis waarvan zij de
kwaliteit van de les in beeld brengt. Dit onderzoek besteedt ook aandacht aan de bevoegdheid
van leraren en aan het draagvlak onder ouders in de ogen van leerlingen, leraren en
directeuren; de Onderwijsinspectie bevraagt niet de ouders zelf.

Vraag 6

Deelt u de mening dat het belangrijk is dat er op korte termijn verbeteringen worden
geboekt op het gebied van Fries als taal, zeker gezien het feit dat veelal dezelfde
verbeterpunten al vele tientallen jaren worden geconstateerd? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Zoals geantwoord op vraag 4 zijn de door de Onderwijsinspectie geconstateerde verbeterpunten
reeds overgenomen. Het is dus niet correct om te stellen dat dezelfde verbeterpunten
al vele tientallen jaren worden geconstateerd en dat deze niet worden aangepakt. Juist
omdat er recent concrete verbeterstappen zijn gezet op het gebied van Fries als taal,
heeft de Onderwijsinspectie toegezegd in 2019 een nieuw onderzoek te doen naar de
kwaliteit van het onderwijs in het Fries in po en vo. Specifiek is er nu onder regie
van de provincie Fryslân werk gemaakt van een zo breed mogelijke invoering van een
genormeerd leerlingvolgsysteem. Met het volgende themaonderzoek wil de Onderwijsinspectie
het beeld van de kwaliteit van het onderwijs in het Fries in po en vo actualiseren.
Ook wil de Onderwijsinspectie in kaart brengen in welke mate de Friese schoolbesturen
zicht hebben en sturen op de kwaliteit en verdere ontwikkeling van het Fries op hun
scholen (conform het opgestelde Taalplan Frysk).

Vraag 7

Deelt u voorts de mening dat voor het verbeteren van de kwaliteit van het Fries meer
nodig is dan de twee aangekondigde thematische onderzoeken door de Inspectie tot 2030?

Antwoord 7

Het themaonderzoek van de Onderwijsinspectie zal de kwaliteit van het onderwijs in
het Fries in het po en vo actualiseren. Een thema-onderzoek is op zichzelf beschouwd
geen middel om de kwaliteit te verbeteren. Indien er uit het themaonderzoek aanbevelingen
komen over een verdere verbetering van de kwaliteit van het Fries zal ik hierover
het gesprek met de Onderwijsinspectie en de Provincie Fryslân aangaan.

Vraag 8

Kunt u aangeven wat precies de bevoegdheden zijn van de Inspectie op het gebied van
de Friese taal?

Antwoord 8

De Onderwijsinspectie houdt toezicht op de kwaliteit van het onderwijs in het vak
Fries. De Onderwijsinspectie kan, net als bij alle andere vakken, herstelopdrachten
geven wanneer niet aan de wettelijke vereisten wordt voldaan.

Vraag 9

Bent u bereid om samen met de Provincie Fryslân en de Onderwijsinspectie te kijken
hoe de kwaliteit van het Fries op school verbeterd kan worden en daadwerkelijk opvolging
gegeven gaat worden aan de door de Inspectie geconstateerde verbeterpunten? Zo ja
op welke wijze? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Zoals genoemd in de antwoorden op de vragen 4 en 6 zijn de door de Onderwijsinspectie
geconstateerde verbeterpunten (genormeerde toetsen en een leerlingvolgsysteem voor
Fries) reeds overgenomen. Daarnaast kijkt de Onderwijsinspectie in haar a.s. themaonderzoek
wederom naar de kwaliteit van Fries in het po en vo.

Vraag 10

Bent u bereid om te kijken of het mogelijk is de Provincie Fryslân meer verantwoordelijkheden
te geven ten aanzien van de noodzakelijke verbetering van de kwaliteit van het Fries
als taal op school, zodat de opvolging van de conclusies en aanbevelingen van de Inspectie
beter geborgd en bewaakt kan worden? Zo ja op welke wijze? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

Zoals genoemd bij vragen 4, 6 en 9 zijn de door de Inspectie geconstateerde verbeterpunten
(genormeerde toetsen en een leerlingvolgsysteem voor Fries) reeds overgenomen.

Vraag 11

Bent u bereid om samen met de Provincie Fryslân en de Onderwijsinspectie te onderzoeken
of het mogelijk is om het toezicht op de kwaliteit van het schoolvak Fries over te
dragen aan de Provincie Fryslân, al dan niet als experiment voor een aantal jaren,
zodat er sprake kan zijn van meer dan een periodiek thematisch onderzoek? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 11

Overdracht van het toezicht aan de provincie Fryslân is niet aan de orde. Ik heb er
vertrouwen in de hierboven beschreven stappen leiden tot een steviger basis voor het
Fries als vak in het funderend onderwijs in Fryslân en wacht de uitkomsten van het
themaonderzoek af.