Memorie van toelichting : Memorie van toelichting
36 810 Wet tot uitvoering van verordening (EU) 2022/1031 van het Europees Parlement en de Raad van 23 juni 2022 over toegang van ondernemers, goederen en diensten uit derde landen tot de aanbestedings- en concessiemarkten van de Unie en procedures ter ondersteuning van onderhandelingen over toegang van ondernemers, goederen en diensten uit de Unie tot de aanbestedings- en concessiemarkten van derde landen (Instrument voor Internationale Overheidsopdrachten – IIO) (PbEU 2022, L 173)
Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING
I ALGEMEEN
1 INLEIDING
Dit wetsvoorstel voorziet in een wijziging van de Aanbestedingswet 2012 ter uitvoering
van de Verordening voor het Instrument voor Internationale Overheidsopdrachten (hierna:
Verordening IIO)1. De Verordening IIO is op 29 augustus 2022 in werking getreden (conform artikel 15,
op de zestigste dag na publicatie in het Publicatieblad van de Europese Unie). De
Verordening IIO introduceert een offensief handelspolitiek instrument met als doel
om meer wederkerigheid op de markt voor overheidsaanbestedingen en concessies met
derde landen te bewerkstelligen.
Met dit wetsvoorstel wordt in de Aanbestedingswet 2012 de mogelijkheid gecreëerd om
ter uitvoering van de Verordening IIO bij of krachtens algemene maatregel van bestuur
nadere regels te stellen.
In hoofdstuk 2 van het algemeen deel van deze memorie van toelichting zullen de inhoud
en totstandkoming van de Verordening IIO worden toegelicht, waarna in hoofdstuk 3
de inhoud van dit wetsvoorstel wordt uiteengezet. In hoofdstuk 4 wordt de verhouding
tot andere wetgeving geschetst. Hoofdstuk 5 gaat in op de gevolgen van het wetsvoorstel.
In hoofdstuk 6 wordt aandacht besteed aan de advisering en toetsing van het wetsvoorstel.
Tot slot bevat deze memorie van toelichting in deel II een transponeringstabel met
betrekking tot de Verordening IIO.
2 DE VERORDENING IIO
2.1 Totstandkoming
Op 29 januari 2016 heeft de Europese Commissie een aangepast voorstel gepubliceerd
voor een verordening over de toegang van ondernemers, goederen en diensten uit derde
landen tot de aanbestedings- en concessiemarkten van de Europese Unie.2 In het aangepaste voorstel wordt een offensief handelspolitiek instrument geïntroduceerd
met als doel om meer wederkerigheid op de markt voor overheidsaanbestedingen en concessies
met derde landen te bewerkstelligen. Dit omdat de Europese markt relatief open is
voor inschrijvingen van ondernemingen uit derde landen, maar Europese ondernemingen
obstakels ervaren in de toegang tot de markten in derde landen. De Verordening IIO
is op 29 augustus 2022 in werking getreden.
2.2 Reikwijdte
De Verordening IIO is van toepassing op aanbestedingsprocedures die onder de klassieke
sectoren richtlijn,3 de speciale sectoren richtlijn4 en de concessierichtlijn5 vallen en na inwerkingtreding ervan zijn gestart.
Een door de Europese Commissie vastgestelde IIO-maatregel (zie uitleg hierna) is uitsluitend
van toepassing op aanbestedingsprocedures met een geraamde waarde die hoger ligt dan
de door de Europese Commissie bepaalde drempelwaarde. Die geraamde waarde moet ten
minste € 15.000.000 exclusief BTW zijn voor werken en concessies en ten minste € 5.000.000
exclusief BTW voor goederen en diensten, berekend overeenkomstig artikel 8 van de
concessierichtlijn, artikel 5 van de klassieke sectoren richtlijn en artikel 16 van
de speciale sectoren richtlijn. Een IIO-maatregel is alleen van toepassing op aanbestedingsprocedures
die tussen de inwerkingtreding van die IIO-maatregel en het vervallen, intrekken of
schorsen ervan zijn gestart.
2.3 Inhoud
Onderzoeken en besprekingen
Artikel 5 van de Verordening IIO geeft de Europese Commissie de bevoegdheid om onderzoek
in te stellen in gevallen waarin wordt vermeend dat Europese ondernemingen op aanbestedingsmarkten
van derde landen beperkingen ondervinden. Wanneer de Europese Commissie een onderzoek
instelt, wordt dit bekendgemaakt via het Publicatieblad van de Europese Unie. Tegelijkertijd
met deze bekendmaking wordt het betrokken derde land verzocht zijn standpunt in te
dienen, relevante informatie te verstrekken en besprekingen aan te knopen met de Europese
Commissie opdat vermeende beperkingen worden weggenomen.
IIO-maatregelen
Indien de Europese Commissie uit het hiervoor bedoelde onderzoek concludeert dat Europese
ondernemingen beperkingen worden opgelegd, kan zij middels een uitvoeringshandeling
een zogenoemde IIO-maatregel vaststellen. De Europese Commissie zal hiertoe overgaan
als zij dit in het belang van de Europese Unie acht. In een IIO-maatregel kan de Europese
Commissie besluiten de toegang van ondernemers, goederen of diensten uit een derde
land tot aanbestedingsprocedures te beperken door aanbestedende diensten en aanbestedende
instanties (hierna, zoals aangeduid in de Aanbestedingswet 2012: speciale-sectorbedrijven)
te verplichten een scoreaanpassing op te leggen aan inschrijvingen die zijn ingediend
door ondernemers uit het betrokken derde land, of inschrijvingen die zijn ingediend
door ondernemers uit het betrokken derde land uit te sluiten.
Aanbestedende diensten die zijn vrijgesteld van de toepassing van de Verordening IIO
Om rekening te kunnen houden met de verschillen in administratieve capaciteit van
aanbestedende diensten en speciale-sectorbedrijven, voorziet artikel 7 van de Verordening
IIO in de mogelijkheid voor lidstaten om onder bepaalde strikte voorwaarden voor een
beperkte lijst van lokale aanbestedende diensten en speciale-sectorbedrijven vrijstelling
aan te vragen van IIO-maatregelen.
Verplichtingen van de geselecteerde inschrijver
In het geval er sprake is van aanbestedingsprocedures die aan een IIO-maatregel zijn
onderworpen, alsook in het geval er sprake is van opdrachten die zijn gegund aan de
hand van een raamovereenkomst en de waarde van dergelijke opdrachten gelijk is aan
of uitkomt boven een bepaalde drempelwaarde en die raamovereenkomst aan een IIO-maatregel
is onderworpen, dienen aanbestedende diensten en speciale-sectorbedrijven bepaalde
verplichtingen op te leggen aan geselecteerde inschrijvers. Deze in artikel 8 van
de Verordening IIO opgenomen verplichtingen dienen mogelijke omzeiling van een IIO-maatregel
te voorkomen.
Uitzonderingen
Op grond van artikel 9 van de Verordening IIO mogen aanbestedende diensten en speciale-sectorbedrijven
besluiten een IIO-maatregel niet toe te passen. Aanbestedende diensten en speciale-sectorbedrijven
mogen dit besluiten indien: a) alleen inschrijvingen van ondernemers die van oorsprong
zijn uit een derde land waarvoor een IIO-maatregel geldt voldoen aan de vereisten
voor inschrijvingen, of b) het besluit de IIO-maatregel niet toe te passen gerechtvaardigd
is op grond van dwingende redenen van algemeen belang, zoals volksgezondheid of bescherming
van het milieu.
3 INHOUD VAN HET WETSVOORSTEL
3.1 Algemeen
Zoals eerder al benoemd, wordt met dit wetsvoorstel in de Aanbestedingswet 2012 de
mogelijkheid gecreëerd om ter uitvoering van voorschriften van de Verordening IIO
bij of krachtens algemene maatregel van bestuur nadere regels te stellen. Deze mogelijkheid
is beperkt tot nadere regels omtrent de verstrekking door aanbestedende diensten of
speciale-sectorbedrijven van gegevens aan bestuursorganen of andere instanties, bevoegde
autoriteiten van andere lidstaten of de Europese Commissie.
De mogelijkheid wordt gecreëerd omdat de Verordening IIO vraagt om nadere uitvoeringsmaatregelen,
welke niet op wetsniveau passen. Artikel 9, tweede lid, van de Verordening IIO bepaalt
dat wanneer aanbestedende diensten of speciale-sectorbedrijven besluiten een IIO-maatregel
niet toe te passen, zij de Europese Commissie op een door de betrokken lidstaat te
bepalen wijze bepaalde informatie verstrekken. Deze wijze dient te worden vastgesteld.
Artikel 13 verlangt van lidstaten dat zij de Europese Commissie inlichtingen verstrekken
over de toepassing van IIO-maatregelen, alsook over het aantal aanbestedingsprocedures
van de centrale overheid en lagere overheden waarin een bepaalde IIO-maatregel werd
toegepast, het aantal ontvangen inschrijvingen uit derde landen waarvoor die IIO-maatregel
geldt en ten slotte de gevallen waarin een specifieke uitzondering op de IIO-maatregel
werd toegepast. Aan dit verlangen kan enkel worden voldaan wanneer aanbestedende diensten
en speciale-sectorbedrijven lidstaten de benodigde informatie verstrekken. Voorgesteld
wordt om bij of krachtens algemene maatregel van bestuur vast te leggen dat aanbestedende
diensten en speciale-sectorbedrijven deze informatie dienen te verstrekken, zodat
aan de verplichting ingevolge artikel 13 van de Verordening IIO kan worden voldaan.
3.2 Primaat van de wetgever
Wanneer een delegatiegrondslag wordt gecreëerd mag het primaat van de wetgever niet
uit het oog worden verloren. Het primaat van de wetgever houdt in dat de wetgever
zelf de voornaamste rechtspolitieke keuzes over de inhoud van het recht in wetgeving
moet maken. Het primaat van de wetgever verzet zich er tegen dat aan de lagere regelgever
de vrije hand wordt gegeven voor de vaststelling van regelgeving. Een te brede, algemene
of vage delegatiegrondslag moet worden voorkomen.6
In dit kader wordt er op gewezen dat het bij de onderhavige delegatiegrondslag dient
te gaan om nadere regels ter uitvoering van de Verordening IIO. Dit betekent dat de
ruimte voor de Nederlandse wetgever om rechtspolitieke keuzes over de inhoud van het
recht in nationale regelgeving te maken al beperkt is. Veel rechtspolitieke keuzes
zijn al op Europees niveau gemaakt.7 Tegelijkertijd wordt de vrijheid van de lagere regelgever ingeperkt door de mogelijkheid
tot het stellen van nadere regels bij of krachtens algemene maatregel van bestuur
te beperken tot nadere regels omtrent de verstrekking door aanbestedende diensten
of speciale-sectorbedrijven van gegevens aan bestuursorganen of andere instanties,
bevoegde autoriteiten van andere lidstaten of de Europese Commissie.
4 VERHOUDING TOT ANDERE WETGEVING
De belangrijkste regels die dienen te worden toegepast bij aanbestedingsprocedures
staan in de Europese richtlijnen voor aanbestedingen, te weten: de klassieke sectoren
richtlijn, de speciale sectoren richtlijn en de concessierichtlijn. Deze aanbestedingsrichtlijnen
zijn in het Nederlands recht geïmplementeerd bij en krachtens de Aanbestedingswet
2012. Uit het oogpunt van overzichtelijkheid lijkt het aangewezen voor uit de Verordening
IIO voortvloeiende aanvullende regels, in beginsel eenzelfde weg na te streven. Onderhavige
delegatiegrondslag maakt dat mogelijk.
5 GEVOLGEN VAN HET WETSVOORSTEL
Dit wetsvoorstel creëert enkel een wettelijke grondslag in de Aanbestedingswet 2012
waarmee het mogelijk wordt om ter uitvoering van de Verordening IIO nadere regels
bij of krachtens algemene maatregel van bestuur te stellen. Het zorgt niet voor nieuwe
rechten of verplichtingen ten aanzien van aanbestedingsprocedures.
Het voorstel heeft dan ook geen financiële gevolgen, uitvoeringsgevolgen of gevolgen
van andere aard voor aanbestedingen. Evenmin heeft het voorstel gevolgen in het kader
van toezicht en handhaving. Voorts leidt het voorstel niet tot administratieve lasten
voor burgers en bedrijven.
6 TOETSING EN ADVISERING
6.1 Adviescollege toetsing regeldruk
Het adviescollege toetsing regeldruk heeft dit besluit niet geselecteerd voor een
formeel advies, omdat het geen directe gevolgen voor de regeldruk heeft.
De Minister van Economische Zaken, V.P.G. Karremans
II TRANSPONERINGSTABEL VOOR VERORDENING (EU) 2022/1031
Verordening (EU) 2022/1031 van het Europees Parlement en de Raad van 23 juni 2022
over toegang van ondernemers, goederen en diensten uit derde landen tot de aanbestedings-
en concessiemarkten van de Unie en procedures ter ondersteuning van onderhandelingen
over toegang van ondernemers, goederen en diensten uit de Unie tot de aanbestedings-
en concessiemarkten van derde landen (Instrument voor Internationale Overheidsopdrachten
– IIO) (PbEU 2022, L 173)
Verordening (EU) 2022/1031
Bepaling in implementatieregeling of bestaande regeling:
Toelichting indien niet geïmplementeerd of naar zijn aard geen implementatie behoeft
Omschrijving beleidsruimte
Toelichting op de keuze(n) bij de invulling van de beleidsruimte
Artikel 1 (Onderwerp en toepassingsgebied)
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; werkt rechtstreeks
Artikel 2 (Definities)
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; werkt rechtstreeks
Artikel 3 (Vaststelling van de oorsprong)
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; werkt rechtstreeks
Artikel 4 (Vrijstelling voor goederen en diensten van oorsprong uit de minst ontwikkelde
landen)
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; bepaling richt zich tot de Europese Commissie
Artikel 5 (Onderzoeken en besprekingen)
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; bepaling richt zich tot de Europese Commissie
Artikel 6 (IIO-maatregelen)
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; bepaling richt zich tot de Europese Commissie
of werkt rechtstreeks
Artikel 7 (Lijst van aanbestedende diensten die zijn vrijgesteld van de toepassing
van deze verordening)
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; bepaling richt zich tot de Europese Commissie
of werkt rechtstreeks
Artikel 8 (Verplichtingen van de geselecteerde inschrijver)
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; werkt rechtstreeks
Artikel 9 (Uitzonderingen), eerste lid
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; werkt rechtstreeks
Artikel 9 (Uitzonderingen), tweede lid
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; werkt rechtstreeks, met uitzondering van
de zinsnede «op een door de betrokken lidstaat te bepalen wijze»
Artikel I, onderdeel B (artikel 4.12b van de Aanbestedingswet 2012), voor wat betreft
de zinsnede «op een door de betrokken lidstaat te bepalen wijze»
Indien een aanbestedende dienst of speciale-sectorbedrijf besluit een IIO-maatregel
niet toe te passen, dient hij de Europese Commissie op een door de betrokken lidstaat
te bepalen wijze te informeren. Op grond van het voorgestelde artikel 4.12b van de
Aanbestedingswet 2012 kan deze wijze worden vastgesteld.
Artikel 10 (Rechtsmiddelen)
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; werkt rechtstreeks
Artikel 11 (Comitéprocedure)
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; bepaling richt zich tot de Europese Commissie
Artikel 12 (Richtsnoeren)
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; bepaling richt zich tot de Europese Commissie
Artikel 13 (Verslaglegging), eerste lid, eerste twee zinnen
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; bepaling richt zich tot de Europese Commissie
Artikel 13 (Verslaglegging), eerste lid, derde zin
Artikel I, onderdeel B (artikel 4.12b van de Aanbestedingswet 2012)
De lidstaten dienen de Europese Commissie op verzoek inlichtingen te verstrekken over
de toepassing van IIO-maatregelen, alsook over het aantal aanbestedingsprocedures
van de centrale overheid en lagere overheden waarin een bepaalde IIO-maatregel werd
toegepast, het aantal ontvangen inschrijvingen uit derde landen waarvoor die IIO-maatregel
geldt en ten slotte de gevallen waarin een specifieke uitzondering op de IIO-maatregel
werd toegepast. Om aan een dergelijk verzoek te kunnen voldoen, kan informatie van
aanbestedende diensten en speciale-sectorbedrijven nodig zijn. Op grond van het voorgestelde
artikel 4.12b van de Aanbestedingswet 2012 kunnen aanbestedende diensten en speciale-sectorbedrijven
verplicht worden de hiervoor bedoelde informatie te verstrekken.
Artikel 13 (Verslaglegging), tweede lid, eerste tot en met derde zin
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; bepaling richt zich tot de Europese Commissie
of werkt rechtstreeks
Artikel 13 (Verslaglegging), tweede lid, vierde zin
Artikel I, onderdeel B (artikel 4.12b van de Aanbestedingswet 2012)
De lidstaten dienen de Europese Commissie op verzoek aanvullende informatie te verlenen
over de toepassing van de maatregelen uit hoofde van deze verordening. Om aan een
dergelijk verzoek te kunnen voldoen, kan informatie van aanbestedende diensten en
speciale-sectorbedrijven nodig zijn. Op grond van het voorgestelde artikel 4.12b van
de Aanbestedingswet 2012 kunnen aanbestedende diensten en speciale-sectorbedrijven
verplicht worden informatie te verstrekken.
Artikel 14 (Evaluatie)
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; bepaling richt zich tot de Europese Commissie
Artikel 15 (Inwerkingtreding)
Behoeft naar zijn aard geen implementatie; werkt rechtstreeks
Ondertekenaars
-
Eerste ondertekenaar
V.P.G. Karremans, minister van Economische Zaken
Bijlagen
Gerelateerde documenten
Hier vindt u documenten die gerelateerd zijn aan bovenstaand Kamerstuk.