Verslag van een rapporteur : Tussentijds verslag van de rapporteurs Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) post 2027

Nr. 374
VERSLAG VAN DE RAPPORTEURS

Vastgesteld op 18 juni 2025

Introductie

De vaste commissie voor Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) heeft
ons aangesteld als rapporteurs voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) post
2027. Tijdens de procedurevergadering van 21 mei 20251 heeft de commissie LVVN besloten dat de voorstellen voor het vereenvoudigingspakket
voor het huidige GLB2 ook zullen worden betrokken bij ons rapporteurschap. Dit omdat deze vereenvoudigingsvoorstellen
mogelijk ook richting zullen geven aan de voorstellen die worden verwacht voor het
GLB post 2027.

Op 16 juli 2025 worden de voorstellen voor het Meerjarig Financieel Kader (MFK) voor
de periode na 2027 verwacht. Rond diezelfde periode worden ook de voorstellen verwacht
voor het GLB na 2027. Het huidige MFK loopt van 2021 tot en met 2027 en het huidige
GLB loopt van 2023 tot en met 2027. Vanwege moeizame onderhandelingen over het huidige
GLB is het programma twee jaar later van start gegaan dan gepland. Normaal gesproken
lopen de periodes van het MFK en het GLB gelijk op.

In dit tussentijdse verslag zullen wij rapporteren over de activiteiten die wij tot
dusver hebben uitgevoerd in het kader van ons rapporteurschap. Zo is er een technische
briefing gegeven aan de leden van de commissie LVVN over de systematiek van het (huidige)
GLB, heeft er een informeel gesprek tussen ons als rapporteurs en de commissie LVVN
plaatsgevonden en heeft er een rondetafelgesprek plaatsgevonden. Wij zullen onze bevindingen
delen en een voorstel doen voor het vervolg van het rapporteurschap, conform het door
de commissie LVVN aan ons verleende mandaat3.

Aanbevelingen van de rapporteurs

Dit tussentijds verslag kan door de commissie LVVN worden betrokken bij de toekomstige
commissiedebatten en schriftelijk overleggen over de Landbouw- en Visserijraad.

De commissie LVVN kan een brief vragen van de Minister van LVVN over haar inzet richting
de aankomende voorstellen voor het nieuwe GLB post 2027. Daarbij kan de Minister specifiek
worden gevraagd om in te gaan op de ideeën van de Europese Commissie voor een «single
fund».

Doel van het EU-rapporteurschap

Het rapporteurschap richt zich op de aankomende voorstellen voor het GLB voor de periode
na 2027. Deze voorstellen worden in de zomer van 2025 verwacht; kort na de presentatie
van de voorstellen voor het MFK voor de periode na 2027. Daarbij is het doel van het
rapporteurschap tweeledig; allereerst om de informatiepositie van de Kamer te versterken
en ten tweede om te zorgen voor een optimale behandeling van het dossier in de Kamer
door te zorgen voor aandacht en tijdige behandeling.

Terugkoppeling over de ondernomen activiteiten en bevindingen van de rapporteurs

Technische briefing over het (huidige) GLB

Op 21 november 2024 heeft de EU-adviseur van de commissie LVVN een technische briefing
verzorgd over het GLB. Allereerst is de EU-adviseur ingegaan op de verdragsrechtelijke
bepalingen voor het GLB (in het bijzonder artikel 39 van het Verdrag betreffende de
Werking van de EU) en de verplichte elementen die de basis zijn van het GLB. Daarbij
is de EU-adviseur ook ingegaan op de ontwikkeling van het GLB door de jaren heen.
Bij de technische briefing stond de systematiek van het huidige GLB centraal en in
het bijzonder de nieuwe werkwijze met Nationaal Strategische Plannen en eco-regelingen.
De EU-adviseur heeft de zogenaamde groenblauw architectuur binnen het GLB toegelicht,
waarbij er meer aandacht is voor klimaat-, milieu- en dierenwelzijnseisen gekoppeld
aan het verkrijgen van GLB subsidies. Het gaat dan onder andere om conditionaliteiten,
zogenaamde Goede Landbouw- en Milieucondities (GLMC’s), die zijn verbonden aan verschillende
GLB subsidies, waaronder de hectarepremies, eco-regelingen, aanvullende steun voor
jonge landbouwers en het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb). De eco-regelingen
zijn een nieuw instrument binnen het GLB. Het zijn extra inkomenssteunbetalingen bovenop
de basis hectarepremie, waarbij landbouwers aan extra eisen moeten voldoen die zijn
gericht het behalen van doelen voor het verbeteren van klimaat, bodem en lucht, water,
landschap en biodiversiteit. Afsluitend is de EU-adviseur ingegaan op de samenhang
tussen het MFK en het GLB en de manier waarop de financiering van het GLB is vorm
gegeven. Daarbij is een toelichting gegeven op de twee pijler structuur van het GLB
middels het Europees Landbouwgarantiefonds (pijler 1) en het Europees Landbouwfonds
voor Plattelandsontwikkeling (pijler 2).

Informeel gesprek tussen de rapporteurs en de commissie LVVN

Op 28 november zijn wij als rapporteurs in gesprek gegaan met de commissie LVVN over
het toekomstig GLB. Het doel van dit gesprek was om op te halen welke onderwerpen
bij de commissie breed spelen richting het GLB post 2027. Uit het gesprek kwam allereerst
nadrukkelijk naar voren dat breed de mening wordt gedeeld dat vereenvoudiging van
het GLB wenselijk is. Daarbij leven verschillende ideeën over hoe dit moet worden
vorm gegeven. Enkele suggesties die werden gedaan waren: geld moet directer worden
gekoppeld aan doelen / meer focus op doelsturing, prestaties moeten makkelijker worden
geformuleerd en vergoeding moet worden geboden voor diensten waar je geen marktprijs
voor kunt krijgen. Een belangrijk aandachtspunt bij vereenvoudiging is dat het niet
moet leiden tot minder efficiënte besteding van publieke middelen.

Uit het gesprek kwam een wens naar voren om te horen hoe de sector aankijkt tegen
het huidige GLB en de noodzakelijkheid en wenselijkheid van vereenvoudiging van het
GLB. In dat kader hebben wij als rapporteurs het initiatief genomen om een rondetafelgesprek
te organiseren over het GLB. Hieronder koppelen wij terug over dit rondetafelgesprek.

Daarnaast kwam uit het gesprek een wens naar voren om nader in kaart te brengen hoe
GLB hectarepremies in de verschillende lidstaten worden verdeeld en hoe verschillende
lidstaten de eco-regelingen hebben vormgegeven. Als rapporteurs hebben wij voorgesteld
om dit uit te vragen via het ECPRD4 instrument. De opgehaalde input zal in twee notities worden verwerkt en worden aangeboden
aan de commissie LVVN.

Rondetafelgesprek GLB

Op 3 april 2025 heeft het rondetafelgesprek over het GLB plaatsgevonden. Het rondetafelgesprek
bestond uit twee blokken: 1) hoe kijkt de sector aan tegen vereenvoudiging van het
GLB en (2) waar komen de GLB-gelden terecht? In de bijlage bij dit rapporteursverslag
is het programma van het rondetafelgesprek opgenomen. Uit het rondetafelgesprek kwam
allereerst naar voren dat er brede steun is voor vereenvoudiging van het GLB. Daarbij
werden verschillende observaties gedeeld. Zo noemde één van de sprekers dat onnodige
eisen, zoals het ieder jaar opnieuw kaarttekenen, moeten worden afgeschaft. Een andere
spreker gaf aan dat regelingen elkaar nog wel eens in de weg zitten, bijvoorbeeld
de eco-regelingen en het Agrarisch Natuur en Landschapsbeheer (ANLb). Het zou helpen
als dit soort regelingen juist op elkaar aansluiten, bijvoorbeeld door eco-regelingen
specifiek te richten op het sluiten van de kringloop en het ANLb specifiek te richten
op natuur en landschap. Ook gaven verschillende sprekers aan dat meer doelsturing
nodig is bij de inzet van GLB-middelen; ook dit zou een onderdeel kunnen zijn van
vereenvoudiging. De RVO gaf verder aan dat het in het kader van vereenvoudiging ook
helpt als je door ontwikkelt wat je hebt in plaats van weer hele nieuwe instrumenten
ontwikkelen voor het nieuwe GLB. Verder was er onder de sprekers brede steun voor
een robuust en omvangrijk GLB als onderdeel van het nieuwe MFK. Verder gaf een van
de sprekers aan dat de ANLb-vergoeding ook een winstmarge zou moeten bevatten en niet
alleen kostendekkend zou moeten zijn. Met een winstmarge worden dan bijvoorbeeld ook
de loonkosten en investeringsruimte bedoeld. Andere overwegingen die werden meegegeven
voor een nieuw GLB waren: groen boeren moet lonen, een belangrijke rol moet worden
weggelegd voor collectieven en overwogen kan worden om een derde pijler toe te voegen
aan het GLB die specifiek is gericht op klimaat- en milieumaatregelen.

Vervolg van het EU-rapporteurschap

Voor de zomer zal de commissie LVVN twee notities ontvangen van ons als rapporteurs
in samenwerking met de EU-adviseur van de commissie LVVN. Deze notities zullen gaan
over de eco-regelingen in de verschillende EU-lidstaten en de verdeling van hectarepremies
in lidstaten. De input die wordt ontvangen vanuit de ECPRD uitvraag zal hierbij de
basis zijn.

In de komende maanden zullen wij daarnaast in gesprek gaan met de Algemene Rekenkamer
over het onderzoek dat zij momenteel doen naar resultaatfinanciering. Ook zullen wij
na de zomer op werkbezoek gaan naar Brussel om in gesprek te gaan over de voorstellen
voor het nieuwe GLB die er dan naar verwachting zullen zijn. De discussie over hoe
het nieuwe GLB eruit moet komen te zien is al volop bezig. Belangrijke onderwerpen
die hierbij spelen zijn de volgende:

– Budget van het GLB: vanwege het huidige geopolitieke klimaat is de discussie gaande
over een nieuwe verdeling de middelen binnen het MFK, waarbij er meer middelen zouden
moeten komen voor defensie. De grote vraag is of dit ten koste zal gaan van (een deel)
het beschikbare budget voor het GLB.

– «Single fund» / één nationale envelop voor landbouw en visserij: de Europese Commissie
lijkt te overwegen om één nationale envelop voor te stellen voor landbouw en visserij
en mogelijk zelfs één nationale envelop voor alle verschillende Europese fondsen.
Dit zou mogelijk een samenvoeging betekenen van het Europees Landbouw Garantiefonds
(ELGF), het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO) en het Europees
Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV). Tijdens de Landbouw- en Visserijraad
hebben 11 lidstaten zich middels een notitie uitgesproken tegen een dergelijk «single
fund» en voor het behoud van de twee pijlerstructuur binnen het GLB en het onderscheid
tussen het GLB en het Gemeenschappelijk Visserijbeleid (GVB).5

Wij zullen bovenstaande onderwerpen nadrukkelijk volgen en de commissie LVVN op de
hoogte houden over de ontwikkelingen.

Nijhof-Leeuw

Bromet

Pierik

Bijlage

Programma Rondetafelgesprek GLB – 3 april 2025

Blok 1: Hoe kijkt de sector aan tegen vereenvoudiging van het GLB?

1. Pipie Smits van Oyen (voorzitter Biohuis)

2. Gerben Boom (portefeuillehouder Internationaal bij NAJK)

3. Marijke Klever (voorzitter BoerenNatuur en melkveehouder)

4. Thijs Rompelberg (bestuurslid LTO-Nederland)

Blok 2: Waar komen de GLB-gelden terecht?

1. Marc Oudenhoven (IPO, gedeputeerde Noord-Brabant)

2. Gijs Schilthuis (directeur Duurzaamheid bij DG Landbouw en Plattelandsontwikkeling,
Europese Commissie)

3. Robert Baayen (onderzoeker bij Wageningen Environmental Research, WUR)

4. Henk Viersen (directeur transitie naar een duurzaam landbouw- en voedselsysteem bij
RVO)