Memorie van toelichting : Memorie van toelichting
Tweede Kamer der Staten-Generaal
InhoudsopgaveA. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL B. BEGROTINGSTOELICHTING1 Leeswijzer2 Beleid2.1 Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties3 Beleidsartikelen3.1 Artikel 1 gemeentefondsBudgettaire gevolgen van beleid4 Bijlagen4.1 Overzicht integratie-uitkeringen4.2 Overzicht decentralisatie-uitkeringen
36 350 B Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2023 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota)
Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING
Vergaderjaar 2022‒2023
A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL
Wetsartikel 1
De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2023 wijzigingen aan te brengen in de begrotingsstaat voor het gemeentefonds.
Het in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikel wordt in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).
Wetsartikel 3
Ingevolge artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben gemeenten gezamenlijk recht op het bedrag dat in de begroting als verplichting voor het totaal van de algemene uitkering is opgenomen. Ingevolge artikel 5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben de gemeenten gezamenlijk recht op de bedragen die in de begroting als verplichting voor het totaal van de integratie-uitkeringen en het totaal van de decentralisatie-uitkeringen zijn opgenomen.
De in dit wetsartikel opgenomen bedragen zijn niet rechtstreeks uit de begrotingsstaat af te leiden. De bedragen worden nader onderbouwd in deze memorie van toelichting.
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,H.G.J.Bruins Slot
De Staatssecretaris van Financiën,M.L.A.van Rij
B. BEGROTINGSTOELICHTING
1 Leeswijzer
De eerste suppletoire begroting geeft een beeld van de uitvoering van de begroting 2023. De stand van de eerste suppletoire begroting wordt opgebouwd vanaf de stand van de vastgestelde begroting 2023.
Door wijzigingen in beleid van verschillende departementen kan worden overgegaan tot het beleggen of juist weghalen van taken bij gemeenten. Indien dit gepaard gaat met een toevoeging aan of een uitname uit het gemeentefonds, wordt dit begrotingstechnisch verwerkt. In de tabel met belangrijkste mutaties worden de mutaties van of naar andere begrotingshoofdstukken weergegeven, mits groter dan € 30,0 mln.
In onderstaande extracomptabele tabel is een overzicht opgenomen van de coronagerelateerde uitgaven die vanuit de begroting van het gemeentefonds worden gedaan in 2023.
Tabel 1 Overzicht coronagerelateerde uitgaven (bedragen x € 1 mln.)
Maatregel
Verplichtingen 2023
Uitgaven 2023
Relevante Kamerstukken
Inkomstenderving gemeenten 2021
132,5
132,5
Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207
2 Beleid
2.1 Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties
Tabel 2 Belangrijkste suppletoire uitgaven- en ontvangstenmutaties 2023 (eerste suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000)
Uitgaven 2023
Uitgaven 2024
Uitgaven 2025
Uitgaven 2026
Uitgaven 2027
Vastgestelde begroting 20231
39.977.613
37.558.506
37.362.228
36.056.886
35.024.107
Belangrijkste suppletoire mutaties
1) Bijstelling accres tranche 2022
126 691
126 691
126 691
118 715
115 348
2) Bijstelling accres tranche 2023
145 175
145 175
145 175
138 501
134 572
3) Loon- en prijsbijstelling 2023 Beschermd wonen
108 566
108 601
108 643
108 687
108 687
4) Loon- en prijsbijstelling 2023 Participatie
114 965
111 211
107 357
103 558
99 760
5) Loon- en prijsbijstelling 2023 Algemene uitkering
57 386
139 271
106 773
23 492
19 196
6) Jeugdhulp
1 363 000
859 000
7) Financieringssystematiek
1 000 000
8a) Terugdraaien eigen bijdrage huishoudelijke hulp
95 000
95 000
95 000
8b) Herinvoering eigen bijdrage Wmo
‒ 225 000
‒ 225 000
8c) Integraal Zorgakkoord
110 000
110 000
110 000
9) Flankerend beleid energiearmoede
50.000
10) Dienstverlening gemeenten aanpak armoede en schulden
40.000
11) Nationaal Actieplan Dakloosheid
55.000
12) Inkomstenderving (covid-19)
132.526
13) Wijziging betalingsverloop algemene uitkering
655.984
14) Overige mutaties
53.304
7.122
7.770
1.615
1.615
Stand 1e suppletoire begroting 2023
41.517.210
39.559.577
39.028.637
36.531.454
36.483.285
X Noot
1
Inclusief NvW: Kamerstukken II 2022/23, 36200 B, nr. 5
Toelichting
1. Bijstelling accres tranche 2022
Vanwege de sterke prijsstijgingen in 2022 heeft het kabinet besloten een extra ronde prijsbijstelling over 2022 beschikbaar te stellen. Dit geldt ook voor het LPO deel van de accres tranche 2022 van het gemeentefonds.
2. Bijstelling accres tranche 2023
Ook de accrestranche 2023 wordt geactualiseerd voor de actuele loon- en prijsontwikkeling.
3. Loon- en prijsbijstelling 2023 Beschermd wonen
Deze € 108,6 mln. betreft de loon- en prijsbijstelling voor het jaar 2023 voor de integratie-uitkering Beschermd wonen.
4. Loon- en prijsbijstelling 2023 Participatie
Deze reeks betreft de loon- en prijsbijstelling voor het jaar 2023 voor de integratie-uitkering Participatie.
5. Loon- en prijsbijstelling 2023 algemene uitkering
Deze reeks betreft de loon- en prijsbijstelling voor het jaar 2023 voor de algemene uitkering. Dit bevat onder meer de loon- en prijsbijstelling op enkele onderdelen van de voormalige integratie-uitkering sociaal domein die per 2023 zijn overgeheveld naar de algemene uitkering. Omdat de huidige normeringssystematek met een jaar vertraging werkt, wordt aan deze nieuw onderdelen van de algemene uitkering nog een laatste keer loon- en prijsbijstelling toegepast. Tevens is er loon- en prijsbijstelling toegekend over de middelen die op de Aanvullende post geserveerd zijn voor jeugdhulp.
6) Jeugdhulp
Het kabinet heeft in het coalitieakkoord middelen gereserveerd voor de jeugdhulp. Voor 2024 en 2025 worden de gereserveerde middelen van de Aanvullende post vrij gegeven. Tevens worden aanvullend middelen overgeboekt vanuit de begroting van VWS in verband met het nog niet kunnen realiseren van geraamde besparingen.
7) Financieringssystematiek
Bij Miljoenennota 2023 heeft het kabinet aanvullend eenmalig € 1 mld. voor gemeenten beschikbaar gesteld voor 2026, vooruitlopend op de nieuwe financieringssystematiek. Dit bedrag komt nu vanaf 2027 structureel beschikbaar.
Daarnaast wordt het Gemeentefonds vanaf 2027 geïndexeerd op basis van de ontwikkeling van het bruto binnenlands product. Dit zal worden verwerkt in de Miljoenennota 2024.
8a. Terugdraaien eigen bijdrage huishoudelijk hulp
Het wetsvoorstel voor invoering van de passende eigen bijdrage huishoudelijke hulp per 2025 wordt ingetrokken.
8b. Herinvoering eigen bijdrage Wmo
Het abonnementstarief in de Wmo 2015 wordt afgeschaft en in plaats daarvan wordt de inkomensafhankelijke eigen bijdrage in de Wmo 2015 heringevoerd. Invoering van deze maatregel is onder voorbehoud van parlementaire goedkeuring.
8c. Integraal Zorgakkoord
Het kabinet stelt extra middelen beschikbaar aan gemeenten vanwege de gestegen kosten voor de Wmo samenhangend met de invoering van het abonnementstarief.
9. Flankerend beleid energiearmoede
Het ministerie van SZW stelt deze middelen beschikbaar om meer in te zetten op vroegsignalering en bijzondere bijstand.
10. Dienstverlening gemeenten aanpak armoede en schulden
Het ministerie van SZW stelt deze middelen beschikbaar om meer in te zetten op gemeentelijke dienstverlening op het gebied van geldzorgen, armoede en schulden.
11. Nationaal Actieplan Dakloosheid
Het kabinet zet in op het voorkomen van dakloosheid, vernieuwing van de maatschappelijke opvang en het realiseren van woonplekken met passende ondersteuning voor (dreigend) dakloze mensen. Het kabinet stelt daarom voor 2023 € 55 mln. beschikbaar aan gemeenten.
12. Inkomstenderving 2021 (Covid-19)
Met gemeenten is afgesproken dat ze reële compensatie zouden ontvangen voor de gederfde inkomsten over 2021. In de tweede suppletoire begroting 2022 is voor een groot deel van de gemeenten de compensatie over 2021 volledig afgerond. Voor de resterende gemeenten wordt nu de compensatie definitief gemaakt. Er wordt nu € 132,5 mln. uitgekeerd voor inkomstenderving 2021 (inclusief nabetaling over 2020).
13. Wijziging betalingsverloop algemene uitkering
Bij Slotwet 2022 is vastgesteld hoe de in 2022 gerealiseerde uitbetalingen voor de algemene uitkering aan de gemeenten zich verhouden tot het bedrag dat bij de tweede suppletoire begroting 2022 voor de uitbetalingen is geraamd. Daarbij is gebleken dat er bij de algemene uitkering lagere uitbetalingen zijn gedaan dan bij tweede suppletoire begroting 2022 werd verwacht. Het gaat hierbij om een verschil van € 656 mln. Dit bedrag wordt, conform de bestaande systematiek, toegevoegd aan het uitgavenbudget voor 2023.
3 Beleidsartikelen
3.1 Artikel 1 gemeentefonds
In onderstaande tabel worden voor de verplichtingen, de uitgaven en de ontvangsten de budgettaire gevolgen van beleid van het gemeentefonds weergegeven. Hiermee worden de integrale uitgaven die samenhangen met de samengestelde beleidsdoelstelling (het nastreven van een adequate omvang van het gemeentefonds en het nastreven van een adequate verdeling van de middelen over de gemeenten) inzichtelijk gemaakt.
Budgettaire gevolgen van beleid
Tabel 3 Budgettaire gevolgen van beleid Artikel 1 gemeentefonds (bedragen x € 1.000)
Ontwerp-begroting (1)
Mutaties via NvW, moties, amendementen en ISB (2)1
Vastgestelde begroting (3=1+2)
Mutaties 1e suppletoire begroting (4)
Stand 1e suppletoire begroting (5=3+4)
Mutatie 2024
Mutatie 2025
Mutatie 2026
Mutatie 2027
Verplichtingen
40.477.613
‒ 500.000
39.977.613
883.107
40.860.720
2.001.071
1.666.409
474.568
1.459.178
Uitgaven
40.477.613
‒ 500.000
39.977.613
1.539.597
41.517.210
2.001.071
1.666.409
474.568
1.459.178
Financiering gemeenten
Bijdrage aan medeoverheden
Algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen
36.214.354
‒ 500.000
35.714.354
122.366
35.836.720
1.779.638
1.448.140
265.201
1.253.609
Decentralisatie-uitkeringen
900.591
0
900.591
1.166.626
2.067.217
4.499
5.147
0
0
Integratie-uitkering Voogdij 18+
35.383
0
35.383
26.640
62.023
‒ 2.878
‒ 2.878
‒ 2.878
‒ 2.878
Integratie-uitkering Beschermd wonen
1.532.904
0
1.532.904
108.566
1.641.470
108.601
108.643
108.687
108.687
Integratie-uitkering Participatie
1.792.420
0
1.792.420
114.965
1.907.385
111.211
107.357
103.558
99.760
Integratie-uitkeringen Overig
0
0
0
2
2
0
0
0
0
Kosten Financiële verhoudingswet
Opdrachten
Onderzoeken verdeelsystematiek
1.361
0
1.361
0
1.361
0
0
0
0
Bijdragen aan ZBO's/RWT's
Onderzoeken verdeelsystematiek
600
0
600
432
1.032
0
0
0
0
Ontvangsten
40.477.613
‒ 500.000
39.977.613
1.539.597
41.517.210
2.001.071
1.666.409
474.568
1.459.178
X Noot
1
Inclusief NvW: Kamerstukken II 2022/23, 36200 B, nr. 5
Toelichting
Algemeen
Het aandeel juridisch verplicht bedraagt bij het gemeentefonds 100%.
Bijdragen aan medeoverheden
Algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen
Dit betreft de uitkering aan alle gemeenten, die ten goede komt aan de algemene middelen van de gemeenten. De uitkering is gebaseerd op de artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in paragraaf 2.1..
Integratie-uitkeringen
Dit betreft de uitkering die wordt toegepast als rechtstreekse overheveling van middelen naar de algemene uitkering bezwaarlijk is vanwege de omvang van de herverdeeleffecten. De integratie-uitkering voorziet dan in een geleidelijke overgang naar de algemene uitkering. De uitkering is gebaseerd op artikel 5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in paragraaf 2.1. Een overzicht van de integratie-uitkeringen is opgenomen in paragraaf 4.1.
Decentralisatie-uitkeringen
Naast de algemene uitkering en de integratie-uitkering bestaat in het gemeentefonds ook de decentralisatie-uitkering. De verdeling van de decentralisatie-uitkering volgt evenmin als de integratie-uitkering de regels van de verdeling van de algemene uitkering van het gemeentefonds. Anders dan bij de integratie-uitkering, waar de termijn van overheveling naar de algemene uitkering van tevoren vaststaat, ontbreekt bij de decentralisatie-uitkering een dergelijke termijn. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in paragraaf 2.1. Een overzicht van de decentralisatie-uitkeringen is opgenomen in paragraaf 4.2.
Opdrachten en Bijdragen aan ZBO's/RWT's
Onderzoeken verdeelsystematiek
Dit betreft het budget dat elk jaar is gereserveerd voor de uitvoering van onderzoeken op het vlak van de omvang en verdeling van het gemeentefonds en het onderhoud van het betaalsysteem.
4 Bijlagen
4.1 Overzicht integratie-uitkeringen
Tabel 4 Integratie-uitkeringen (bedragen x € 1.000)
Omschrijving
Uitgaven 2023
Uitgaven 2024
Uitgaven 2025
Uitgaven 2026
Uitgaven 2027
Voogdij 18+
62.023
32.505
32.505
32.505
32.505
Beschermd wonen
1.641.470
1.642.005
1.642.644
1.643.312
1.643.312
Participatie
1.907.385
1.845.517
1.781.982
1.719.353
1.656.756
Wijziging betalingsverloop integratie uitkeringen 2022
2
0
0
0
0
Totaal
3.610.880
3.520.027
3.457.131
3.395.170
3.332.573
4.2 Overzicht decentralisatie-uitkeringen
Tabel 5 Decentralisatie-uitkeringen (bedragen x € 1.000)
Omschrijving
Uitgaven 2023
Uitgaven 2024
Uitgaven 2025
Uitgaven 2026
Uitgaven 2027
Aanpak laaggeletterdheid
6.650
7.300
Aanpak lerarentekort G4
4.000
Beeldende kunst en vormgeving
13.500
13.500
13.500
13.500
13.500
Begeleiding jongeren naar werk
7.895
Bodembescherming
8.583
BRP centralisering inschrijving vergunninghouders
4.731
4.731
4.731
4.731
4.731
Correctie Waterschapswegen (Knelpunten verdeelproblematiek)
3.956
4.047
4.140
4.235
4.332
Einde lening inburgeringsplichtig (ELIP)
1.649
Energietoeslag 2023
875.000
Experiment gesloten coffeeshopketen
1.378
1.378
Extra capaciteit BOA's
13.000
13.000
13.000
13.000
13.000
Inkomstenderving (covid-19)
132.526
Invoeringskosten omgevingswet
6.580
4.499
5.147
Jeugd
21.700
21.700
21.700
21.700
21.700
Jeugdcontributie bibliotheken
312
Jeugdhulp aan kinderen in een AZC
5.100
5.100
5.100
5.100
5.100
Kansen voor alle kinderen
85.000
85.000
85.000
85.000
85.000
Leerlingenvervoer Oekraine
21.400
Maatschappelijke begeleiding
12.855
Maatschappelijke opvang
385.057
385.057
385.057
385.057
385.057
Nationaal Actieplan Dakloosheid
55.000
Outreachend werken
353
Pilot EU burgers
7.000
RES regio's
8.781
Slavernijverleden
958
958
Taal voor ontheemden uit oekraine
15.000
Uitstapprogramma prostituees
6.000
6.000
6.000
6.000
6.000
Veiligheidshuizen
7.699
7.699
7.699
7.699
7.699
Versterking arbeidsmarktregio's
14.541
14.541
13.951
13.951
13.951
Versterking dienstverlening gemeenten: personen met verward gedrag
10.000
10.000
10.000
10.000
10.000
Versterking omgevingsveiligheidsdiensten
3.825
3.825
Voorschoolse voorziening peuters
30.000
30.000
30.000
30.000
30.000
Vrouwenopvang
230.728
230.728
230.728
210.728
210.728
VTH-taken
46.700
46.700
46.700
46.700
46.700
Wet goed verhuurderschap
9.188
Wet kwaliteitsborging bouw
10.068
10.076
10.076
10.000
Wijziging betalingsverloop decentralisatie uitkeringen
504
Totaal
2.067.217
905.839
892.529
867.401
857.498
Ondertekenaars
-
Eerste ondertekenaar
H.G.J. Bruins Slot, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties -
Mede ondertekenaar
M.L.A. van Rij, staatssecretaris van Financiën
Gerelateerde documenten
Hier vindt u documenten die gerelateerd zijn aan bovenstaand Kamerstuk.