Brief regering : Verslag bezoek Griekenland en voortgang Samenwerkingsverband Nederland en Griekenland 2021

Nr. 123 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 25 juni 2021

Op 14 en 15 juni jl. bezocht ik Griekenland. Dit bezoek stond in het teken van de
bilaterale samenwerking met Griekenland op het gebied van migratie, waaronder het
amv samenwerkingsverband, alsmede de lopende onderhandelingen over de voorstellen
voor een beter Europese migratie- en asielbeleid. Naast gesprekken met mijn Griekse
ambtgenoot, Minister Mitarakis, en de viceminister voor integratie Voultepsi, heb
ik ook gesproken met een aantal uitgezonden Nederlandse experts, vertegenwoordigers
van de Europese Commissie, EASO, UNHCR, IOM en UNICEF en verschillende ngo’s. Voorts
heb ik een ontmoeting met de Griekse Minister voor Maritieme Zaken Plakiotakis gehad
en samen met hem het hoofdkwartier van de Griekse Kustwacht bezocht.

In nagenoeg al deze gesprekken werd de voortgang sinds 2019, als gevolg van de hervormingen
die de huidige Grieks regering heeft geïntroduceerd, bevestigd. De sterk verlaagde
instroom sinds maart 2020 heeft dit proces verder gefaciliteerd, waarbij deze zowel
oorzaak als gevolg is. In 2019 kwamen in totaal nog circa 74.000 vluchtelingen en
migranten aan, in 2020 waren dat er circa 14.000. Ook in 2021 blijft de instroom tot
nu toe laag met circa 3.000 aankomsten, waarvan meer dan de helft via de landsgrens
in Griekenland aankomt. Wel ligt het aantal de afgelopen maanden iets hoger dan in
de eerste maanden na het uitbreken van de coronacrisis in maart 2020. Over land gaat
het nog altijd vooral om Turkse vluchtelingen en migranten, over zee met name om Afghaanse.

Volgens de laatst beschikbare cijfers van het Griekse nationale centrum voor sociale
solidariteit, E.K.K.A., waren eind mei 2021 3.328 amv in Griekenland geregistreerd.
Ondanks nieuwe aankomsten van amv, is dit een afname van ruim 2.061 amv’s d ten opzichte
van januari 2020 toen E.K.K.A nog 5.389 amv meldde. Deze groep bestaat voor 91,5%
uit jongens. 90,8% is 14 jaar of ouder. Het merendeel van de amv komt uit Afghanistan
(35%), Pakistan (19%) en Syrië (14%).

Dankzij de lage instroom en het staande Griekse beleid om kwetsbaren vanaf de eilanden
over te brengen naar het vasteland is de druk op de Griekse opvangvoorzieningen aanzienlijk
afgenomen. Op de eilanden is het aantal vluchtelingen en migranten gedaald van circa
42.000 in maart 2020 tot circa 9.600 in juni 2021. Daar komt bij dat de opvangcapaciteit
op Lesbos fors is uitgebreid met het tijdelijke kamp Mavrovouni dat na de Moria-branden
werd opgezet. Enkel op Samos is nog sprake van overbevolking, al is ook daar het aantal
gedaald, tot circa 1.600 (capaciteit 650). Al met al zijn de omstandigheden voor vluchtelingen
en migranten aanzienlijk verbeterd, met name op het terrein van veiligheid, voorzieningen
en hygiëne. Met de opzet dit jaar van de zogenaamde Multi Purpose Registration and Identification Centres (MPRICs) zouden de omstandigheden verder moeten verbeteren. Daar wordt op dit moment
hard aan gewerkt door de Griekse autoriteiten en de Taskforce van de Europese Commissie.

De lage instroom is door de Griekse asieldienst bovendien benut om achterstanden in
de asielprocedures weg te werken. In 2020 werden ruim 81.000 asielbeslissingen in
eerste aanleg genomen, d.w.z. ruim 60 procent meer dan in 2019. Daarnaast werden in
2020 circa 25.000 beslissingen door de beroepscomités genomen. Maatregelen die deze
versnelling mogelijk maakten zijn onder andere de nieuwe asielwet, prioritering van
nieuwe aankomsten en de hervorming van de organisatie van de Griekse asieldienst.

Tegenover deze positieve ontwikkelingen staan een aantal punten van zorg. Het betreft
met name onzekerheden over de bestendigheid van het huidige systeem tegen eventuele
toename in aankomsten in de nabije toekomst en de aanhoudende berichten over pushbacks. Daarnaast wezen meerdere gesprekspartners op de noodzaak om op bepaalde punten verbetering
te realiseren in de opvangomstandigheden, de terugkeerprocedures en de integratie
van statushouders. Voorts zijn er zorgen over de uitwerking in de praktijk – bij voortdurende
ontstentenis van Turkse medewerking aan terugkeer – van het recente besluit van de
Griekse regering om Turkije als derde land voor een vijftal nationaliteiten veilig
te verklaren.

Het overleg met Minister Mitarakis vond plaats in een open en constructieve sfeer.
Wij hebben onze gemeenschappelijke belangen maar ook onze verschillen van inzicht
besproken. Dit betrof de inzet van Griekenland en Nederland in de Europese discussies
over de nieuwe migratie- en asielvoorstellen, maar ook bilaterale kwesties, zoals
de aanhoudende secundaire migratiestromen tussen onze landen. Wij hebben afgesproken
onze nauwe samenwerking en dialoog over de verschillende onderwerpen voort te zetten.
Naar aanleiding van de motie Kuik-Van der Werf1 heb ik in mijn gesprekken met mijn Griekse ambtgenoot, diens collegae en de vertegenwoordigers
van de Europese Commissie ook mijn zorgen geuit over de aanhoudende berichtgeving
over vermeende pushbacks. Minister Mitarakis en Minister Plakiotakis benadrukten in hun reacties meermaals
dat Griekenland de buitengrenzen van de EU effectief beschermt binnen bestaande Europese
en internationale kaders, ondanks de geografisch en politiek complexe omstandigheden
aan de Grieks-Turkse land- en zeegrenzen. Beiden wezen hierbij op het feit dat verdrinkingen
nagenoeg tot het verleden behoren. Hoewel ik begrip heb voor de inderdaad complexe
omstandigheden waarin Griekenland deze grenzen moet beheren, acht ik het – zoals uw
Kamer bekend – van groot belang dat hierbij te allen tijde fundamentele rechten worden
gerespecteerd. Ik heb kennisgenomen van het bericht dat de aanklager van het Griekse
Hoger Gerechtshof de openbare aanklagers in verschillende regio’s heeft opgedragen
onderzoek te doen naar 177 vermeende incidenten. Ook is de Europese Commissie met
Griekenland in gesprek over een monitoringsmechanisme.

AMV samenwerkingsverband

Tot slot informeer ik uw Kamer graag over de recente ontwikkelingen van het Grieks-Nederlands
samenwerkingsverband gericht op het versterken van de opvang en de voogdij van amv
in Griekenland, in lijn met de motie van de leden Van Toorenburg en Voordewind2. Bijna een jaar geleden is dit samenwerkingsverband bekrachtigd via een bilateraal
MoU. In acht maanden tijd zijn door de bewonderenswaardige inzet van Movement on the Ground en the Home Project drie opvanglocaties opgezet en in gebruik genomen met een totale capaciteit van 48
opvangplekken voor deze kwetsbare groep. De locaties hebben inmiddels onderdak geboden
aan circa 80 kinderen. Doorstroom vindt plaats door herplaatsing, gezinshereniging
(op basis van de Dublin verordening) of vrijwillig vertrek om een andere reden.

De voortgang van de opzet van een Grieks voogdijsysteem op basis van «best practices»
zoals we die in Nederland kennen is tot nu toe helaas beperkt. De overdracht van verantwoordelijkheid
voor voogdij van amv van het Griekse Ministerie van Werkgelegenheid en Sociale Zaken
naar het Ministerie van Migratie laat nog op zich wachten. Daarmee zijn op dit moment
de mogelijkheden voor concrete Nederlandse steun via Nidos nog beperkt. Wel heeft
een aantal digitale workshops op technisch niveau plaatsgevonden en is nadere informatie
over de Nederlandse praktijk en het kader gedeeld. De komende periode wordt bezien
hoe verdere Nederlands ondersteuning inzake voogdij zo effectief mogelijk kan worden
geboden.

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,
A. Broekers-Knol