Brief regering : Reactie op "Uit het oog, (niet) uit het hart" van de Nationale ombudsman

Nr. 175 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 22 juni 2021

Hierbij stuur ik u de reactie op het verzoek van de commissie naar aanleiding van
de procedurevergadering van 15 april 2021.

De vaste commissie van OCW vraagt om een kabinetsreactie op het rapport «Uit het oog,
(niet) uit het hart» van de Nationale ombudsman. Allereerst wil ik de Nationale ombudsman
bedanken voor het rapport dat bijdraagt aan het verder verbeteren van de wijze van
invordering van achterstallige studieschulden van oud-studenten in het buitenland
door DUO. Ik zal in deze brief eerst ingaan op de aanleiding van en ontwikkelingen
tijdens het onderzoek. Daarna zal ik ingaan op het oordeel van de Nationale ombudsman
over het behoorlijk innen van achterstallige studieschulden in het buitenland.

Aanleiding van en ontwikkelingen tijdens het onderzoek

Aanleiding voor het onderzoek waren klachten van oud-studenten, die in het buitenland
woonden, over de manier waarop DUO hun achterstallige studieschulden inde. In het
onderzoek worden drie knelpunten beschreven:

1. DUO hield er volgens de oud-studenten weinig of geen rekening mee als ze niet genoeg
geld hadden om de schuld snel af te betalen;

2. DUO paste bij een betalingsachterstand boven de € 5.000 de zogeheten paspoortsignalering
toe; dat hield in dat DUO ervoor zorgde dat oud-studenten waarvan de geldigheidsduur
van hun oude paspoort was verstreken, enkel een paspoort met een beperkte geldigheidsduur
van 12 maanden konden krijgen indien de achterstallige studieschuld niet ineens betaald
kon worden;

3. De communicatie van DUO over de achterstallige schuld verliep stroef en formeel.

Op 8 april 2020 heeft de Nationale ombudsman zijn tussenrapportage gedeeld waarin
deze knelpunten naar voren kwamen. Ook werden concrete aanbevelingen gedaan. Op basis
daarvan heeft DUO een aantal acties ondernomen of is voornemens deze te ondernemen:

– Sinds maart 2020 betrekt DUO standaard de financiële situatie van de oud-studenten
bij het treffen van betalingsregelingen voor de achterstallige studieschuld. Door
het invoeren van een vaste manier van werken en berekenen wordt er rekening mee gehouden
dat de oud-student genoeg geld overhoudt om van te leven. Ook daarvoor keek DUO al
op verzoek naar de financiële situatie van de oud-student en werden zo afspraken op
maat gemaakt.

– Op de website zal meer informatie worden gegeven over paspoortsignalering en over
de voorwaarden die gelden voor het gebruik van paspoortsignalering door DUO.

– Medewerkers hebben nieuwe instructies gekregen en worden nader geschoold om op een
oplossingsgerichte manier te communiceren met de oud-studenten.

– De Nationale ombudsman heeft met instemming kennis genomen van de veranderingen die
DUO in zijn werkwijze heeft aangebracht of binnenkort zal aanbrengen. De Nationale
ombudsman beschouwt de aanbevelingen, die hij in de tussenrapportage had gedaan, daarmee
als opgevolgd.

Kabinetsreactie

Het kabinet is verheugd over het oordeel van de Nationale ombudsman dat de gewenste
verbeteringen inmiddels zijn doorgevoerd. De manier waarop achterstallige studieschulden
in het buitenland worden geïnd houdt nu beter rekening met de situatie van de oud-student.
Het stemt positief dat medewerkers, in overleg met de oud-student, vaker een oplossing
kunnen vinden voor de betalingsachterstand met de vaste werkinstructie. Daarnaast
maakt deze nieuwe manier van werken en de nadere scholing het gemakkelijker voor DUO-medewerkers
om te communiceren met oud-studenten in het buitenland om tot een realistische betalingsregeling
te komen. Als laatste zal de verbetering van de informatie op de website over paspoortsignalering
er aan bijdragen dat oud-studenten hierdoor minder onnodige druk ervaren.

Behoorlijk innen

In het onderzoek wordt gewezen op de normen die de Nationale ombudsman heeft opgesteld
voor het behoorlijk invorderen van schulden met oog voor het burgerperspectief. De
conclusie van het rapport is dat DUO met zijn huidige aangepaste werkwijze voor het
innen van achterstallige studieschulden in het buitenland aan deze normen voldoet.
Daarbij wordt voornamelijk gewezen op het toepassen van maatwerk bij het innen, en
het waarborgen van de beslagvrije voet. Door de aanpassingen van DUO wordt standaard
rekening gehouden met de (financiële) situatie van de afzonderlijke burger en wordt
een bestaansminimum gegarandeerd.

Kabinetsreactie

Het kabinet vindt het van belang dat schulden van burgers op een behoorlijke manier
worden ingevorderd. Een groot deel van de reguliere invordering van studieschulden
verloopt geautomatiseerd en voor in Nederland belastingplichtige debiteuren wordt
de draagkracht automatisch berekend. Voor een deel van de debiteuren leidt dit, om
uiteenlopende redenen, echter toch tot betalingsachterstanden. Daar is een aanpak
met meer ruimte voor een persoonsgerichte invordering gewenst en ook al met succes
toegepast. Hiermee voorkomt DUO dat oud-studenten in (verdere) financiële problemen
komen. Deze aanpak richt zich ook op oud-studenten in het buitenland met een achterstallige
schuld. Door de grote verschillen in de situaties van debiteuren moet DUO de persoonlijke
omstandigheden, waarbij zowel de (financiële) situatie van de debiteur als het land
waarin hij woont worden meegenomen, steeds opnieuw bekijken.

Het is goed om te horen dat de reeds gemaakte aanpassingen van DUO ook naar het oordeel
van de Ombudsman bijdragen aan het behoorlijk innen van achterstallige studieschulden.
De dienstverlening van DUO is verder verbeterd en het kabinet is dan ook van mening
dat de eerder gemelde knelpunten toereikend zijn opgelost. Desalniettemin zal het
kabinet doorlopend alert blijven op signalen vanuit de Nationale ombudsman, de maatschappij
en de uitvoering.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, I.K. van Engelshoven