Memorie van toelichting : Memorie van toelichting

InhoudsopgaveA. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL B. BEGROTINGSTOELICHTING1 Leeswijzer2 Beleid2.1 Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties3 Beleidsartikelen3.1 Artikel 1 gemeentefondsBudgettaire gevolgen van beleid4 Bijlagen4.1 Overzicht integratie-uitkeringen4.2 Overzicht decentralisatie-uitkeringen

35 850 B Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2021 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota)

Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

Vergaderjaar 2020‒2021

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2021 wijzigingen aan te brengen in de begrotingsstaat voor het gemeentefonds.

Vanwege de spoedeisende maatregelen zijn op respectievelijk 15 december 2020, 15 februari 2021 en 15 maart 2021 de eerste, tweede en derde incidentele suppletoire begroting naar de Tweede Kamer verzonden. De behandeling in de Staten-Generaal heeft nog niet plaatsgevonden. Om deze reden is de in de begrotingsstaat opgenomen stand nog niet door de beide Kamers bekrachtigd. Vanwege de snelle opeenvolging van begrotingswetsvoorstellen, om het budgetrecht van de Staten Generaal te waarborgen, bevat de kolom ‘vastgestelde begroting’ zowel de vastgestelde stand bij ontwerpbegroting als de mutaties die bij incidentele suppletoire begrotingen zijn opgenomen.

Het in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikel wordt in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Wetsartikel 3 

Ingevolge artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben gemeenten gezamenlijk recht op het bedrag dat in de begroting als verplichting voor het totaal van de algemene uitkering is opgenomen. Ingevolge artikel 5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben de gemeenten gezamenlijk recht op de bedragen die in de begroting als verplichting voor het totaal van de integratie-uitkeringen en het totaal van de decentralisatie-uitkeringen zijn opgenomen.

De in dit wetsartikel opgenomen bedragen zijn niet rechtstreeks uit de begrotingsstaat af te leiden. De bedragen worden nader onderbouwd in deze memorie van toelichting.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,K.H.Ollongren

De Staatssecretaris van Financiën,J.A.Vijlbrief

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1 Leeswijzer

De eerste suppletoire begroting geeft een beeld van de uitvoering van de begroting 2021. De stand van de eerste suppletoire begroting wordt opgebouwd vanaf de stand van de vastgestelde begroting 2021. In de stand van de vastgestelde begroting 2021 zijn opgenomen de mutaties die verwerkt zijn in de Nota van Wijziging bij de Ontwerpbegroting 2021 en de mutaties die verwerkt zijn in de drie Incidentele Suppletoire Begrotingen voor 2021 die reeds zijn gepubliceerd in de periode december 2020 tot en met maart 2021.1

Door wijzigingen in beleid van verschillende departementen kan worden overgegaan tot het beleggen of juist weghalen van taken bij gemeenten. Indien dit gepaard gaat met een toevoeging aan of een uitname uit het gemeentefonds, wordt dit begrotingstechnisch verwerkt. In de tabel met belangrijkste mutaties worden de mutaties groter dan € 30,0 mln. weergegeven. Daarbij wordt onderscheid aangebracht tussen nominale mutaties enerzijds en overboekingen van/naar andere departementen anderzijds.

In onderstaande extracomptabele tabel is een overzicht opgenomen van de coronagerelateerde uitgaven die vanuit de begroting van het gemeentefonds worden gedaan in 2021.

Tabel 1 Overzicht corona gerelateerde uitgaven (bedragen x € 1 mln.)

Maatregel

Verplichtingen 2021

Uitgaven 2021

Relevante Kamerstukken

Opschalingskorting

160

160

Kamerstukken II 2019/20, 35420, nr. 104 en Kamerstukken II 2020/21, 35544, nr. 1

Gemeentelijk schuldenbeleid

15

15

Kamerstukken II 2020/21, 24515, nr. 569 en Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3

Bijzondere bijstand

5

5

Kamerstukken II 2020/21, 24515, nr. 569 en Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3

Crisisdienstverlening

16

16

Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3

Re-integratie

39

39

Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 134 en Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3

Aanvullend pakket re-integratie

39

39

Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 134 en Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3

Lokale culturele gemeentelijke infrastructuur

150

150

Kamerstukken II 2019/20, 35420, nr. 105 en Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3

Verkiezingen 2021

22

22

Kamerstukken II 2019/20, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3

Jeugdpakket

19

19

Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2020/21, 35679, nr. 1

Tijdelijke ondersteuning noodzakelijke kosten (TONK)

65

65

Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2020/21, 35731, nr. 1

Afvalverwerking

28

28

Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2020/21, 35731, nr. 1

Kinderopvang

5

5

Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2020/21, 35731, nr. 1

Activiteiten en ontmoetingen jeugd

8

8

Kamerstukken II 2020/21, 25295, nr. 988 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1

Jongerenwerk jeugd

14

14

Kamerstukken II 2020/21, 25295, nr. 988 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1

Mentale ondersteuning jeugd

12

12

Kamerstukken II 2020/21, 25295, nr. 988 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1

Bestrijden eenzaamheid ouderen

37

37

Kamerstukken II 2020/21, 25295, nr. 988 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1

Extra begeleiding kwetsbare groepen

37

37

Kamerstukken II 2020/21, 25295, nr. 988 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1

Extra begeleiding dak- en thuisloze mensen

10

10

Kamerstukken II 2020/21, 25295, nr. 988 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1

2 Beleid

2.1 Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties

Tabel 2 Belangrijkste suppletoire uitgaven- en ontvangstenmutaties 2021 (eerste suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000) 

Uitgaven 2021

  

Vastgestelde begroting 20211

33.449.975

  

Belangrijkste suppletoire mutaties

   

Nominale mutaties

 

1. Loon- en prijsbijstelling IU Participatie 2021

39 784

2. Wijziging betalingsverloop algemene uitkering 2020

136.025

3. Afrekening ruimte onder plafond BCF 2020

96.022

  

Overboekingen

 

4. Brede aanpak dak- en thuisloosheid

45.500

5. Wachttijden specialistische jeugdzorg

255.000

6. Overige jeugdzorgproblematiek

238.000

  

Overige mutaties

127.891

  

Stand 1e suppletoire begroting 2021

34.388.197

X Noot

1

Inclusief NvW en ISB's: Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3, Kamerstukken II 2020/21, 35679, nr. 1, Kamerstukken II 2020/21, 35731, nr. 1 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1

Toelichting

1. Loon- en prijsbijstelling IU Participatie 2021

Dit betreft de loon- en prijsbijstelling voor het jaar 2021 voor de integratie-uitkering participatie. De verschillende onderdelen van de voormalige integratie-uitkering sociaal domein, die (nog) niet zijn overgeheveld naar de algemene uitkering, genereren op de gebruikelijke wijze loon- en prijsbijstelling.

2. Wijziging betalingsverloop algemene uitkering 2020

Bij Slotwet 2020 is vastgesteld hoe de in 2020 gerealiseerde uitbetalingen voor de algemene uitkering aan de gemeenten zich verhouden tot het bedrag dat bij de tweede suppletoire begroting 2020 voor de uitbetalingen is geraamd. Daarbij is gebleken dat er bij de algemene uitkering lagere uitbetalingen zijn gedaan dan bij Najaarsnota 2020 werd verwacht. Deze verschillen kunnen ontstaan doordat op het moment van uitbetaling nog niet alle gegevens van de verdeelmaatstaven definitief zijn. Het gaat hierbij om een verschil van € 136,0 mln. Dit bedrag wordt, conform de bestaande systematiek, toegevoegd aan het uitgavenbudget voor 2021, zodat de betalingen aan gemeenten in 2021 plaats kunnen vinden.

3. Afrekening ruimte onder plafond BCF 2020

De ontwikkeling van het BTW compensatiefonds (BCF) en het bijbehorende plafond leiden conform het Financieel Akkoord Rijk/VNG/IPO met ingang van 2015 tot een toename of afname van de algemene uitkering van de fondsen. Bij Miljoenennota 2021 werd de ruimte onder het plafond voor 2020 geraamd op € 109,3 mln. Bij de definitieve afrekening blijkt deze ruimte te zijn toegenomen met € 107,7 mln. Dit overschot wordt toegevoegd aan het gemeentefonds en provinciefonds. Het aandeel van het gemeentefonds daarin bedraagt € 96,0 mln.

4. Brede aanpak dak- en thuisloosheid

Het kabinet wil dak- en thuisloosheid zoveel mogelijk voorkomen en ervoor zorgen dat niemand op straat hoeft te slapen. Het kabinet heeft voor de aanpak van dak- en thuisloosheid een financiële impuls beschikbaar gesteld van in totaal € 200,0 mln. voor de jaren 2020 en 2021. Daarvan is een groot deel al eerder aan het gemeentefonds toegevoegd. In aanvulling daarop wordt € 45,5 mln. aan gemeenten verstrekt in 2021. Het totaal beschikbaar gestelde bedrag voor 2021 komt daardoor op € 123,0 mln.

5. Wachttijden specialistische jeugdzorg

Het Rijk en de VNG hebben op 22 april jl. afspraken gemaakt over extra middelen en maatregelen voor actuele problematiek in de jeugdzorg. Eén van de maatregelen betreft meer inzet en regie op het voorkomen en aanpakken van wachttijden van (regionaal) ingekochte specialistische jeugdzorg op basis van goede data, zodat kwetsbare kinderen de hulp krijgen die ze nodig hebben. Hiervoor komt € 255,0 mln. beschikbaar.

6. Overige jeugdzorgproblematiek

Daarnaast wordt € 238,0 mln. verstrekt voor overige problematiek, zoals de consultatiefunctie ggz en het uitbreiden van de Praktijkondersteuner Huisarts (POH) jeugd ggz in gemeenten. De organisatorische kosten die met de bovenstaande gepaard gaan, zijn onderdeel van de beschikbaar gestelde middelen.

3 Beleidsartikelen

3.1 Artikel 1 gemeentefonds

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 3 Budgettaire gevolgen van beleid Artikel 1 gemeentefonds (bedragen x € 1.000) 

Ontwerp-begroting (1)

Mutaties via NvW, moties, amendementen en ISB (2)1

Vastgestelde begroting (3=1+2)

Mutaties 1e suppletoire begroting (4)

Stand 1e suppletoire begroting (5=3+4)

Mutatie 2022

Mutatie 2023

Mutatie 2024

Mutatie 2025

Verplichtingen

32.818.978

630.997

33.449.975

776.538

34.226.513

130.108

137.322

140.721

141.938

          

Uitgaven

32.818.978

630.997

33.449.975

938.222

34.388.197

130.108

137.322

140.721

141.938

          

Financiering gemeenten

         

Bijdrage aan medeoverheden

         

Algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen

27.550.558

395.702

27.946.260

758.267

28.704.527

55.347

61.453

67.090

73.256

Decentralisatie-uitkeringen

1.102.286

235.295

1.337.581

106.580

1.444.161

‒ 15.836

‒ 15.856

‒ 15.856

‒ 17.404

Integratie-uitkering Voogdij 18+

723.378

0

723.378

7.049

730.427

14.493

14.493

14.493

14.493

Integratie-uitkering Beschermd wonen

1.501.271

0

1.501.271

29.628

1.530.899

26.284

33.380

34.266

34.218

Integratie-uitkering Participatie

1.903.278

0

1.903.278

39.785

1.943.063

38.724

37.680

36.623

35.572

Integratie-uitkeringen Overig

36.696

0

36.696

‒ 3.115

33.581

11.096

6.172

4.105

1.803

          

Kosten Financiële verhoudingswet

         

Opdrachten

         

Onderzoeken verdeelsystematiek

1.511

0

1.511

28

1.539

0

0

0

0

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

         

Onderzoeken verdeelsystematiek

0

0

0

0

0

0

0

0

0

          

Ontvangsten

32.818.978

630.997

33.449.975

938.222

34.388.197

130.108

137.322

140.721

141.938

X Noot

1

Inclusief NvW en ISB's: Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3, Kamerstukken II 2020/21, 35679, nr. 1, Kamerstukken II 2020/21, 35731, nr. 1 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1

Toelichting

Algemeen

Het aandeel Juridisch verplicht bedraagt bij het gemeentefonds 100%.

Bijdragen aan medeoverheden

Algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen

Dit betreft de uitkering aan alle gemeenten, die ten goede komt aan de algemene middelen van de gemeenten. De uitkering is gebaseerd op de artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in paragraaf 2.1.

Integratie-uitkeringen

Dit betreft de uitkering die wordt toegepast als rechtstreekse overheveling van middelen naar de algemene uitkering bezwaarlijk is vanwege de omvang van de herverdeeleffecten. De integratie-uitkering voorziet dan in een geleidelijke overgang naar de algemene uitkering. De uitkering is gebaseerd op artikel 5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in paragraaf 2.1. Een overzicht van de integratie-uitkeringen is opgenomen in paragraaf 4.1.

Decentralisatie-uitkeringen

Naast de algemene uitkering en de integratie-uitkering bestaat in het gemeentefonds ook de decentralisatie-uitkering. De verdeling van de decentralisatie-uitkering volgt evenmin als de integratie-uitkering de regels van de verdeling van de algemene uitkering van het gemeentefonds. Anders dan bij de integratie-uitkering, waar de termijn van overheveling naar de algemene uitkering van tevoren vaststaat, ontbreekt bij de decentralisatie-uitkering een dergelijke termijn. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in paragraaf 2.1. Een overzicht van de decentralisatie-uitkeringen is opgenomen in paragraaf 4.2.

Opdrachten en Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Onderzoeken verdeelsystematiek

Dit betreft het budget dat elk jaar is gereserveerd voor de uitvoering van onderzoeken op het vlak van de omvang en verdeling van het gemeentefonds en het onderhoud van het betaalsysteem.

4 Bijlagen

4.1 Overzicht integratie-uitkeringen

Tabel 4 Integratie-uitkeringen (bedragen x € 1.000)

Omschrijving

Uitgaven 2021

  

Voogdij 18+

730 427

Beschermd wonen

1 530 899

Participatie

1 943 062

Verhoging raadsledenvergoeding kleine gemeenten

10 067

Uitvoeringskosten inburgering

23 513

Wijziging betalingsverloop integratie uitkeringen 2020

2

  

Totaal

4.237.970

4.2 Overzicht decentralisatie-uitkeringen

Tabel 5 Decentralisatie-uitkeringen (bedragen x € 1.000)

Omschrijving

Uitgaven 2021

  

Aanpak discriminatie en bevorderen samenleven

219

Aanpak laaggeletterdheid

5.500

Aanpak lerarentekort G4

4.000

Actieprogramma Dak- en thuisloze jongeren

256

Beeldende kunst en vormgeving

13.500

Bevolkingsdaling

11.245

Bibliotheekmiddelen

1.000

Bodembescherming

16.765

Brede aanpak dak- en thuisloosheid

123.000

BRP centralisering inschrijving vergunninghouders

4.731

Buurtsportcoaches

75.005

Correctie Waterschapswegen (Knelpunten verdeelproblematiek)

3.780

Crisisdienstverlening

48.460

Erfgoed Deal

2.610

Faciliteitenbesluit opvangcentra

7.326

Geweld hoort nergens thuis

3.600

Gezond in de stad

24.042

Herorientatie zelfstandigen

6.387

Jeugd

21.700

Jeugd aan zet

3.090

Jeugdhulp aan kinderen in een AZC

5.100

Kansen voor alle kinderen

85.000

Kerkenvisies

2.800

Koplopergemeenten clientondersteuning

4.628

Landelijke voorziening vreemdelingen

16.400

LHBTI beleid regenboogsteden

1.343

Maatschappelijke begeleiding

20.830

Maatschappelijke opvang

395.057

Museale voorzieningen slavernijverleden

958

Ondersteunen lokale culturele infrastructuur

149.700

Pilots Roma en Sinti

239

Programmabureau Sociaal domein

100

Regionale opgaven

25.500

Uitstapprogramma prostituees

4.000

Veilige steden

391

Veiligheidshuizen

7.699

Verkiezingen 2021

22.035

Versterken lokale werkgelegenheid Groningen

1.130

Versterking arbeidsmarktregio's

13.756

Versterking omgevingsveiligheidsdiensten

3.825

Voorschoolse voorziening peuters

35.100

Vrouwenopvang

215.560

VTH-taken

46.700

Wijziging betalingsverloop decentralisatie-uitkeringen 2020

10.094

  

Totaal

1.444.161