Brief regering : Evaluatie Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) 2020-2024

Nr. 125
BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 30 oktober 2025

Sinds de komst van de Wet op de orgaandonatie in 1997 heeft de Nederlandse Transplantatie
Stichting (NTS) de taak om donatie en transplantatie van organen en weefsels in goede
banen te leiden. De NTS werkt daarnaast aan de verbetering van orgaan- en weefseldonatie
en orgaan- en weefseltransplantatie. Zij ondersteunt hierbij de donatieziekenhuizen
en transplantatiecentra in Nederland.

Het merendeel van de begroting van de NTS wordt via een instellingssubsidie gefinancieerd,
waaronder haar wettelijke taken als Orgaancentrum volgens de Wet op de orgaandonatie
(Wod)1.

De NTS draagt zo bij aan het redden en verrijken van mensenlevens. Dit doet zij met
waardering voor donoren en aandacht voor hun dierbaren. Orgaantransplantaties redden
ieder jaar honderden levens en weefseltransplantaties verbeteren de kwaliteit van
leven van nog veel meer mensen. De NTS is als ketenregisseur hierin een belangrijke
organisatie. Ik heb veel waardering voor het werk van de NTS en ik vind het belangrijk
om met de NTS te werken aan het continu verbeteren van deze vorm van gezondheidszorg.

De NTS heeft een onafhankelijke positie als zelfstandig bestuursorgaan (zbo) en Orgaancentrum.
Als Orgaancentrum valt de NTS sinds 2000 onder de kaderwet zelfstandig bestuursorganen.
Daaruit volgt dat er elke vijf jaar een evaluatie van de NTS plaatsvindt. De vorige
evaluatie2 is uitgevoerd in 2020.

In de eerste helft van 2025 heeft opnieuw een evaluatie plaatsgevonden en het eindrapport
is halverwege dit jaar opgeleverd door het onderzoeksbureau KWINK Groep.

Tijdens de evaluatie is onderzocht in hoeverre de NTS haar taken en activiteiten doelmatig
en doeltreffend uitvoert binnen het complexe speelveld van de orgaan- en weefselketen.
Ook de governance van de NTS en de aansturing maakten deel uit van de evaluatie. De
periode 2020–2024 is geëvalueerd. Met deze brief zend ik u het eindrapport en mijn
reactie daarop.

Algemene conclusie

De evaluatie concludeert dat de NTS zowel haar wettelijke als niet-wettelijke taken
doeltreffend uitvoert. De taakuitvoering door de NTS draagt namelijk bij aan «een
goed functionerende orgaan- en weefselketen, waarin het donorpotentieel zo optimaal
mogelijk wordt benut». De NTS heeft in de uitvoering van zowel publieksvoorlichting
als deskundigheidsbevordering (scholing van specifieke medische professionals) een
positieve ontwikkeling doorgemaakt, bijvoorbeeld door frequent te evalueren en de
resultaten hiervan te gebruiken om verbeteringen door te voeren. De uitvoering van
de taak informatieverzameling is ambitieus, waarbij KWINK Groep in haar rapport nog
een aantal aandachtspunten benoemt die betrekking hebben op de prioritering en het
meenemen van het werkveld. De NTS heeft oog voor de doelmatigheid van haar taken,
ondanks het ontbreken van prestatie-indicatoren.

Uit de evaluatie komt naar voren dat de NTS zich ontwikkeld heeft naar een organisatie
die duidelijker en scherper keuzes maakt in de activiteiten die met de beschikbare
(financiële) middelen het meest bijdragen aan de doelen en taken van de organisatie.
De NTS kan echter nog stappen zetten rondom de transparantie en herleidbaarheid van
gemaakte keuzes naar de «buitenwereld» toe. Zowel de interne als externe governance
van de NTS heeft in de evaluatieperiode goed gefunctioneerd.

Ik ben blij u te melden dat de NTS dankzij haar lerende houding een positieve ontwikkeling
heeft doorgemaakt sinds de vorige evaluatie uit 2020. Een belangrijke aanbeveling
toen was het verduidelijken van de taken en rollen van de NTS. Hier is opvolging aan
gegeven en deze verduidelijking is in 2022 vastgelegd in een vernieuwd relatiestatuut
met het Ministerie van VWS. Naast de taken en rollen zijn ook afspraken opgenomen
over de invulling van het wederzijdse opdrachtgever- en opdrachtnemerschap.

De NTS heeft meerdere veranderingen doorgevoerd die als doel hebben de taakuitvoering
te verbeteren. In 2023 vonden er op directie- en managementniveau meerdere personele
wisselingen plaats binnen de NTS. Er is een nieuwe directeur-bestuurder aangetreden,
drie managementposities zijn opnieuw ingevuld en de organisatie is heringericht met
een nieuwe afdelingsstructuur. De NTS heeft verdere stappen genomen in de professionalisering
van haar taken, waaronder het opstellen van een meerjarenstrategie 2025–2030.

Aanbevelingen aan NTS

KWINK Groep geeft in haar rapport de volgende concrete aanbevelingen richting de NTS
om de doeltreffendheid, doelmatigheid en governance nog verder te versterken:

• Systematisch aandacht voor het opvangen en verwerken van signalen uit het veld.

• Actieve inzet op kansen om het donorpotentieel (nog) beter te benutten.

• Inrichten van een systematischer klanttevredenheidsonderzoek voor alle taken.

• Het verder optimaliseren van het proces van het screenen en uitnemen van weefsel,
zoals het faciliteren van kennisuitwisseling tussen ketenpartijen.

• Het vergroten van de transparantie richting de ketenpartijen ten aanzien van de uitname
en verdeling van het weefselaanbod.

• Het versterken van de kwaliteitswaarborging van de taakuitvoering door Eurotransplant.

• Het structureler monitoren van het doelbereik voor de taak publieksvoorlichting.

• Het in kaart brengen welke zorgprofessionals (en waardoor zij) niet bereikt worden
voor de taak deskundigheidsbevordering.

Bovenstaande aanbevelingen zijn in lijn met de recente stappen die de NTS neemt.

Aanbevelingen aan het Ministerie van VWS

KWINK Groep geeft daarnaast de volgende concrete aanbevelingen richting VWS op het
gebied van doelmatigheid, bedrijfsvoering en governance:

• Dat NTS en het Ministerie van VWS met elkaar in gesprek gaan over de hogere variabele
kosten waar NTS mee te maken heeft door een stijging in het aantal donaties.

• Het blijven monitoren van het uitstroom- en het ziekteverzuimpercentage van de organisatie
en inspanningen plegen om dit te verlagen.

• Het overwegen om op termijn de eigenaarsrol op een andere plek binnen het Ministerie
van VWS te beleggen.

De afgelopen jaren is te zien dat de gerealiseerde lasten hoger waren dan de begrote
lasten. Deze verschillen tussen begroting en realisatie zijn voornamelijk terug te
voeren op stijgende variabele kosten waar de NTS mee te maken heeft. Dit zijn kosten
die direct zijn gelinkt aan het aantal orgaan- en weefseldonaties. Het is een mooie
ontwikkeling dat de laatste jaren het aantal donaties stijgen, maar dat betekent ook
een stijging in kosten voor bijvoorbeeld screening en testen.

Ook speelt mee dat de materiële lasten voor de NTS de afgelopen jaren wel zijn gestegen,
maar niet jaarlijks zijn geïndexeerd. De NTS en het Ministerie van VWS zijn al met
elkaar in gesprek om een oplossing te vinden voor deze knelpunten. Het is belangrijk
dat de fluctuaties in de variabele kosten goed en tijdig kunnen worden opgevangen
ten behoeve van de continuïteit van de taakuitvoering door de NTS.

Daarnaast is gesignaleerd dat het uitstroompercentage (exclusief flexwerkers) en het
ziekteverzuimpercentage van de NTS in de evaluatieperiode relatief hoog waren. Dit
maakt een kennisgedreven organisatie als de NTS kwetsbaar. De NTS heeft hier oog voor
in haar recent opgestelde meerjarenstrategie. Een van de aspecten hierin is bijvoorbeeld
het definiëren van toekomstbestendige competenties en de ontwikkeling van een plan
van aanpak voor het binnenhalen en vasthouden van medewerkers. Ik houd hierbij de
vinger aan de pols.

KWINK Groep geeft in haar aanbeveling aan te overwegen de eigenaarsrol te beleggen
op dezelfde plek als voor de publiekrechtelijke zbo’s en daarmee een scheiding te
maken met de opdrachtgeversrol. Op dit moment worden deze twee rollen voor de NTS
namelijk vervuld door dezelfde directie. Binnen het Ministerie van VWS is de afspraak
echter dat alleen voor publiekrechtelijke zbo's sprake is van een functioneel gescheiden
eigenaar en opdrachtgever. Voor de NTS is deze scheiding er niet vanwege de privaatrechtelijke
status. Ik neem deze aanbeveling niet over, omdat er geen problemen zijn geconstateerd
met de huidige inrichting.

Uit de evaluatie komt naar voren dat de NTS doeltreffend en doelmatig haar taak uitvoert.
De aanbevelingen richten zich vooral op het verder vergroten hiervan. Ik heb vertrouwen
dat de NTS hier haar rol als ketenregisseur oppakt en samen met haar samenwerkingspartners
zorgt voor een eerlijk, slim en toekomstbestendig donatie- en transplantatieproces
van organen en weefsels.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
J.A. Bruijn