Brief regering : Verslag Ministeriële Vergadering Raad van Europa
20 043 Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa
Nr. 155 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Den Haag, 2 oktober 2025
Op 13 en 14 mei jl. vond in Luxemburg de ministeriële vergadering van het Comité van
Ministers (CM) van de Raad van Europa (RvE) plaats. De Staatssecretaris voor Rechtsbescherming
en de Secretaris-Generaal van het Ministerie van Justitie en Veiligheid namen hieraan
deel. De belangrijkste thema’s van de ministeriële vergadering waren het Advocatenverdrag,
het «Nieuw Democratisch Pact» en accountability voor Oekraïne.
Ondertekening Advocatenverdrag
Het verdrag van de RvE tot bescherming van het advocatenberoep is en marge van de
ministeriële vergadering opengesteld voor ondertekening. Het verdrag is door zeventien
lidstaten, waaronder Nederland, ondertekend. Het Advocatenverdrag is het eerste juridisch
bindende instrument in zijn soort en zet een belangrijke stap voorwaarts voor de bescherming
van de rechten en veiligheid van deze beroepsgroep. Advocaten spelen een sleutelrol
in het handhaven van de rechtsstaat en het veiligstellen van toegang tot rechtvaardigheid
voor iedereen, inclusief het aan de kaak stellen van mogelijke mensenrechtenschendingen.
Het publieke vertrouwen in rechtssystemen hangt mede af van de rol die advocaten spelen.
Verschillende belangenorganisaties werden betrokken bij het opstellen van het verdrag.
De CCBE (Council of Bars and Law Societies of Europe) vertegenwoordigde de balies van 46 Europese landen, waaronder Nederland, en behartigde
daarmee de belangen van meer dan één miljoen advocaten.
Nieuw Democratisch Pact
Het thema democratie kreeg veel aandacht tijdens de ministeriële vergadering. Lidstaten
bespraken dat tegen de achtergrond van de huidige geopolitieke context niet alleen
hard security, maar juist ook democratic security in toenemende mate een rol van belang speelt en zal blijven spelen. De RvE, als belangrijke
hoeder van democratie, rechtsstaat en mensenrechten, heeft hierin een prominente rol
te spelen, onder andere via het «Nieuw Democratisch Pact». Het Pact is een door de
SG RvE geïnitieerd proces om op basis van de Reykjavík Principles for Democracy, zoals aangenomen tijdens de Top in Reykjavik van mei 2023, te werken aan politieke
hercommittering aan, en vernieuwing en versterking van, de democratie. Om deze principes
praktischer en meer toepasbaar te maken, neemt Nederland actief deel aan het stuurcomité
democratie van de RvE, dat parameters ontwikkelt voor elk van de tien principes. Tijdens
een werkdiner discussieerden de delegatieleiders over het Pact. Hierbij uitten veel
lidstaten zorgen over de democratische achteruitgang en werd het «Nieuw Democratisch
Pact» beschouwd als een goed getimed initiatief.
Speciaal Tribunaal voor het Misdrijf Agressie tegen Oekraïne
Tevens werd in de ministeriële vergadering het besluitvormingsproces in gang gezet,
dat uiteindelijk op 25 juni jl. heeft geleid tot oprichting van het Speciaal Tribunaal
voor het Misdrijf Agressie tegen Oekraïne. Plaatsvervangend hoofd van de presidentiële
administratie van Oekraïne, Irina Mudra, en Vice-Minister van Buitenlandse Zaken van
Oekraïne, Oleksandr Karasevych, overhandigden in Luxemburg een brief aan de SG van
de RvE, waarin hij werd verzocht het besluitvormingsproces binnen de RvE te starten.
Plenaire sessie
In de plenaire sessie heeft Nederland het belang onderstreept van bescherming en versterking
van de waarden waarop de RvE is gebouwd. Waarden die in de huidige geopolitieke context
in toenemende mate onder druk zijn komen te staan, hetgeen ook effect heeft op de
weerbaarheid van Europa. In dit kader heeft Nederland het belang onderstreept van
voortdurende steun aan Oekraïne, in het bijzonder t.a.v. accountability, waarop de RvE een instrumentele rol speelt. Ook heeft Nederland aandacht gevraagd
voor o.m. het belang van bescherming van personen die een belangrijke rol spelen bij
de verdediging van democratie, rechtsstaat en mensenrechten, zoals journalisten en
advocaten, evenals de rol die het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM)
in dit kader speelt. In het overgrote deel van de interventies van lidstaten stond
voortdurende steun aan Oekraïne, met specifieke verwijzingen naar accountability,
centraal.
Besluiten
Tijdens de vergadering zijn tevens enkele besluiten aangenomen. Zo is er een besluit
aangenomen dat ziet op herbevestiging en verdere implementatie van de Reykjavik-Verklaring,
aangenomen tijdens de RvE-Top in Reykjavik in mei 2023. Dit besluit ziet o.m. toe
op herbevestiging van steun aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM)
en zijn toezichtmechanisme, evenals de verplichting van verdragspartijen om de uitspraken
van het EHRM uit te voeren. Tevens worden het belang van bescherming van de rechtsstaat,
sociale rechten en rechtvaardigheid, de rechten van het kind en samenwerking met het
maatschappelijk middenveld in RvE-kader herbevestigd. Het besluit gaat ook in op de
uitdagingen ten aanzien van o.m. gendergelijkheid, inclusief het Verdrag van Istanbul,
kunstmatige intelligentie, de bescherming van journalisten en het tegengaan van discriminatie.
Daarnaast werd tijdens de vergadering een RvE-interne milieustrategie gepresenteerd
en werd het nieuwe Verdrag inzake de Bescherming van het Milieu door middel van Strafrecht
aangenomen. Tijdens de onderhandelingen in aanloop naar de ministeriële vergadering
is besloten een besluit over een mogelijk instrument inzake mensenrechten en milieu
uit te stellen. De vergadering heeft tevens de roadmap om te komen tot een «Nieuw Democratisch Pact» van de SG verwelkomd en groen licht
gegeven voor implementatie. Ook werd de voortdurende steun aan Oekraïne, o.m. op het
terrein van accountability, middels een separaat besluit herbevestigd.
Overdracht voorzitterschap van Luxemburg aan Malta
De ministeriële vergadering markeerde tevens het einde van het Luxemburgse voorzitterschap
van het CM, dat een rijk programma kende met inzet op o.m. het betrekken van jeugd
in besluitvorming en de politiek, digitale uitdagingen in relatie tot de kernwaarden
van de RvE en bescherming van journalisten. De bescherming van verdedigers van democratie
en rechtsstaat liep als een rode draad door het Luxemburgse voorzitterschap, waarvan
de totstandkoming van het Advocatenverdrag een passend sluitstuk was. Het huidige
Maltese voorzitterschap zet o.m. in op bescherming van kinderen, jeugd in relatie
tot democratie, steun aan Oekraïne en het tegengaan van geweld en discriminatie. Met
de overdracht van het voorzitterschapsstokje van Luxemburg aan Malta is tevens het
Nederlands voorzitterschap, mei tot november 2027, een stap dichterbij gekomen.
Tegen de achtergrond van de huidige geopolitieke ontwikkelingen, is het belang van
een sterker en weerbaarder Europa toegenomen. De RvE speelt een cruciale rol in het
borgen van mensenrechten, rechtsstaat en democratie in Europa. Hiermee draagt de organisatie
bij aan de verdere versteviging van een veilig, welvarend en weerbaar Europa, dat
niet kan bestaan zonder functionerende democratische rechtsstaten en nauwe, constructieve
samenwerking onderling. Met de ministeriële vergadering zijn er toonaangevende, concrete
stappen gezet ter versterking van deze Europese weerbaarheid met o.m. de ondertekening
van het advocatenverdrag en cruciale voortgang op het terrein van accountability voor Oekraïne. Hiermee herbevestigt de RvE zijn rol als belangrijke speler in een
Europa dat zich, binnen een gespannen geopolitieke context, continu moet blijven evolueren
om zijn weerbaarheid te behouden en verstevigen.
De Minister van Buitenlandse Zaken, D.M. van Weel
Ondertekenaars
-
Eerste ondertekenaar
D.M. van Weel, minister van Buitenlandse Zaken