Brief regering : Start Defensie-enquête

Nr. 45
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 22 september 2025

In eerdere brieven aan uw Kamer, waaronder «Onze mensen, onze toekomst; meer, beter
en sneller» (Kamerstuk 33 763, nr. 161, 24 maart 2025) en «Enquête dienmodel Defensie» (Kamerstuk 36 592, nr. 2, 3 oktober 2024), heb ik uw Kamer geïnformeerd over de plannen om een Defensie- enquête
in te voeren die moet bijdragen aan het vergroten van de totale instroom bij Defensie.
In deze brief breng ik u op de hoogte van de stand van zaken en zet ik uiteen welke
vervolgstappen Defensie voornemens is te zetten. Daarbij doe ik de toezegging gestand
om voor de begrotingsbehandeling Defensie de Kamer te informeren over welke stappen
in wetgeving nodig zijn om het dienmodel/de enquête een meer verplichtend karakter
te geven (TZ202506-070).

Defensie-enquête van start

Eerder stuurde ik uw Kamer mijn brief over de plannen om een enquête in te zetten
om de instroom te verhogen. Deze enquête wordt een instrument dat beoogt het dienmodel
en daarmee de schaalbare krijgsmacht als geheel te ondersteunen. Uiteindelijk is het
de bedoeling dat de enquête zich gaat richten op een bredere doelgroep van jongeren,
in de leeftijd van 17–27 jaar. In het najaar beginnen we met het aanschrijven van
alle 17-jarigen; dat betreft zo’n 200.000 jongeren.

Defensie heeft op dit moment nog geen wettelijke grondslag om de volledige doelgroep
aan te mogen schrijven. Vooruitlopend op het verkrijgen van deze wettelijke grondslag
heeft Defensie van de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG) toestemming gekregen
om een QR-code die verwijst naar een vrijwillige enquête (met een korte informatieve
toelichting) aan de reeds bestaande Dienstplichtbrief toe te voegen. Op deze manier
kunnen we al dit jaar alle 17-jarigen bereiken. Deze brieven zullen in verschillende
batches vanaf september worden verstuurd. Jongeren die dit jaar 17 worden, ontvangen
de Dienstplichtbrief, zoals eerder ook al is aangekondigd, daarmee voor de tweede
keer waarbij dus nu een QR-code is toegevoegd die verwijst naar de Defensie-enquête.

Ik wil benadrukken dat het invullen van de enquête volledig op vrijwillige basis is.
Jongeren kunnen ervoor kiezen om de enquête niet in te vullen; dat heeft geen gevolgen.
Daarbij wil ik onderstrepen dat als iemand er nu vrijwillig voor kiest om de enquête
in te vullen, hij of zij niet later alsnog verplicht kan worden opgeroepen op basis
van de ingevulde informatie. Mocht de opkomstplicht ooit weer worden ingesteld dan
kunnen alle dienstplichtigen worden opgeroepen en maakt het geen verschil of iemand
wel of niet de enquête heeft ingevuld. Defensie zal dit in haar communicatie over
de Defensie enquête meenemen zodat hierover geen misverstand kan ontstaan.

Verdere uitwerking Dienmodel

In de Kamerbrief «Onze mensen, onze toekomst», heb ik de groeiambities voor Defensie
uiteen gezet. Defensie kiest bij het bouwen aan een inzetbare en schaalbare krijgsmacht
voor een aanpak die grootschaliger en ingrijpender is dan tot dusverre en die in een
hoger tempo wordt gerealiseerd. De schaalbare krijgsmacht moet uiterlijk in 2030 en
waar mogelijk sneller zijn gevuld. Daarbij zal het aanvankelijk gaan om ongeveer 100.000
mensen, bestaande uit beroepsmilitairen, reservisten (veelal in deeltijd) en burgerpersoneel.
Een verdere opschaling van het personele bestand is noodzakelijk in geval van een
crisis- of oorlogssituatie of in de aanloop daarnaartoe.

Op dit moment zien we dat de animo om als militair te dienen is toegenomen. Daarnaast
is de uitstroom sterk afgenomen. Dat geeft ons het vertrouwen dat we de krijgsmacht
met een vrijwillig model van voldoende personeel kunnen voorzien. In genoemde Kamerbrief
heb ik uw Kamer geïnformeerd over de aanvullende maatregelen die Defensie neemt om
versneld te veranderen en te groeien naar een voortdurend inzetgerede en schaalbare
krijgsmacht. We monitoren de instroom nauwkeurig en sturen binnen de wettelijke kaders
en met het bestaande (HR-)instrumentarium bij waar en wanneer nodig.

We moeten ons echter op verschillende scenario’s voorbereiden. Zo kan het bijvoorbeeld
zo zijn dat de verwachte groei achterblijft bij de prognoses, of dat de veiligheidssituatie
verder verslechtert en Defensie sneller moet groeien dan nu voorzien. Om die reden
heeft Defensie een dienmodel ontwikkeld dat kan meebewegen met de dreiging. Dat betekent
in staat zijn om (snel) op te schalen in aanloop naar een conflictsituatie, en weer
kunnen afschalen in een periode na een conflict.

De enquête is het instrument dat kan worden ingezet om de beoogde groei te versnellen
en om dus sneller op te kunnen schalen. De enquête maakt het voor Defensie mogelijk
om een dienmodel te bouwen met een (gradueel) meer verplichtend karakter tussen vredestijd
en oorlogstijd. Zo heb ik u eerder geïnformeerd dat daarbij oplopend aan de volgende
gradueel verplichte treden op de escalatieladder valt te denken:

• de enquête vrijwillig invullen en vrijwillig reageren op een uitnodiging tot gesprek;

• de enquête verplicht invullen en vrijwillig reageren op een uitnodiging tot gesprek;

• de enquête verplicht invullen en verplicht reageren op een uitnodiging tot gesprek;

• de enquête verplicht invullen, een verplicht gesprek en verplichte deelname aan selectie
en keuring, opkomst vrijwillig.

Zoals hierboven toegelicht beginnen we in september met de eerste stap op de ladder;
de invoering van een vrijwillige enquête. Een laatste stap zou de herinvoering van
de opkomstplicht zijn, maar zoals eerder aangegeven ben ik ervan overtuigd dat er
effectievere en meer gerichte manieren zijn om de personele gereedheid te verhogen.
Ik ben er namelijk van overtuigd dat als mensen er bewust en vrijwillig voor kiezen
om te dienen dat leidt tot een moreel sterkere krijgsmacht.

Wel moeten wij onze verantwoordelijkheid nemen en daarom acht ik het noodzakelijk
om ons voor te bereiden op de hierboven genoemde scenario’s, zodat Defensie een aanvullend
instrumentarium in handen krijgt om de groei van het personeelsbestand te kunnen versnellen.
We kunnen dan stap voor stap kleine verplichtingen invoeren met het doel het systeem
zo lang mogelijk zo vrijwillig mogelijk te houden. Uiteraard zal het besluit om op
te schalen op de hiervoor genoemde escalatieladder van het dienmodel altijd een kabinetsbesluit
zijn.

Vervolgstappen

Om het mogelijk te maken om op te kunnen schalen op de escalatieladder, is het noodzakelijk
dat we hiervoor beschikken over de juiste wettelijke grondslagen. Via de Wet op de
Defensiegereedheid werkt Defensie aan het creëren van een wettelijke grondslag om
alle jongeren van 17–27 een brief te mogen sturen met een vrijwillige enquête. Daarnaast
zal het via een aanpassing van de Kaderwet Dienstplicht mogelijk worden gemaakt om
de enquête te kunnen verplichten.

Wet op de Defensie gereedheid

Defensie werkt aan de wet op de Defensiegereedheid; dit wetsvoorstel voorziet in het
wegnemen van knelpunten voor de verhoogde gereedstelling van de krijgsmacht. Uiteraard
is het voor de gereedheid van belang dat de personele capaciteit zo snel mogelijk
op sterkte komt en blijft. Met dit doel voor ogen is in het wetsvoorstel een grondslag
opgenomen voor het uitvoeren van een enquête onder jongeren van 17 tot en met 27 jaar
om hun belangstelling voor vrijwillige indiensttreding bij Defensie te peilen. Zodra
het voorstel is aangenomen door beide Kamers, geeft deze wet Defensie de mogelijkheid
om de hele doelgroep van 17–27 jarigen de Defensie-enquête te sturen met een aparte
brief die is los gekoppeld van de Dienstplichtbrief.

Aanpassing kaderwet Dienstplicht

Om bovengenoemde gradueel verplichtende treden van het dienmodel te voorzien van een
wettelijke grondslag, moet de kaderwet Dienstplicht worden uitgebreid met deze mogelijkheden.
Defensie gaat dit wetswijzigingstraject in gang zetten. We starten op korte termijn
met het in kaart brengen van de verschillende hiervoor benodigde stappen. Daarna wordt
het wetgevingstraject gestart. De verwachte duur van het volledige wetgevingstraject
(van conceptfase tot inwerkingtreding) bedraagt naar inschatting tussen de 12 tot
18 maanden.

Overige vervolgstappen

Wanneer het invullen van de enquête wordt verplicht, kan Defensie uiteindelijk beschikken
over een volledig beeld van de doelgroep van 17–27 jarigen. Op basis van die informatie
kunnen mensen selectief en gericht worden benaderd om op te komen voor een gesprek.
De Defensie-enquête verandert dan van een instrument met een wervend karakter naar
een selecterend instrument. Als Defensie bijvoorbeeld een tekort heeft aan cyberspecialisten,
dan moet het mogelijk zijn om uit de «kaartenbak» met ingevulde enquêtes gericht cyberspecialisten
op te roepen voor een gesprek. Defensie gaat, naast bovengenoemde juridische aanpassingen,
uitwerken wat er verder nodig is om dit mogelijk te maken. Daarbij gaat het onder
andere om inhoudelijke aanpassingen van de vragen in de enquête als aanpassingen in
de infrastructuur. Het uitbreiden van de enquêtevragen stelt ook zwaardere vereisten
aan gegevensopslag.

Tot slot

Ik zal uw Kamer via de Stand van de Defensie informeren over de resultaten van de
Defensie-enquête. Ook zal ik uw Kamer op de hoogte houden van de voortgang van de
vervolgstappen die worden gezet.

De Staatssecretaris van Defensie,
G.P. Tuinman