Brief regering : Evaluatie van de Wet eenmalige gegevensuitvraag werk en inkomen

32 674
Evaluatie Wet eenmalige gegevensuitvraag werk en inkomen (WEU)

Nr. 843
BRIEF VAN DE MINISTER EN DE STAATSSECRETARIS VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 6 mei 2025

De sociale zekerheid kent sinds 2008 de Wet eenmalige gegevensuitvraag werk en inkomen
(hierna: WEU). De WEU regelt dat UWV, de SVB en gemeenten één keer aan mensen persoonsgegevens
vragen en die hergebruiken bij het aanvragen, verstrekken en controleren van uitkeringen
en andere sociale voorzieningen. Dit zorgt voor minder administratieve lasten en kan
de dienstverlening eenvoudiger en toegankelijker maken. In het kader van de Werkagenda
SUWI is de WEU geëvalueerd. We hebben uw Kamer in de voortgangsbrief van de Werkagenda
SUWI hierover geïnformeerd.1

Met deze brief bieden wij de evaluatie aan en geven wij een reactie op de uitkomsten.
Daarbij zullen wij, gelet op de samenhang met de evaluatie van de WEU, ook de motie
van het voormalige lid Zeedijk (NSC) en het lid Mohandis (GroenLinks-Pvda) over automatische,
geautomatiseerde en vooringevulde aanvragen voor inkomensvoorzieningen van een reactie
voorzien.2

Wet eenmalige gegevensuitvraag werk en inkomen

De WEU is in 2008 ingevoerd. De WEU voegde zowel in de Wet structuur uitvoeringsorganisatie
werk en inkomen (hierna: Wet SUWI) als in materiewetten zoals de Werkloosheidswet,
Ziektewet en Participatiewet bepalingen toe over het hergebruiken van gegevens.3 De WEU regelt dat de SUWI-partijen4 voor hun wettelijke taak verplicht zijn gegevens uit het overheidsbrede stelstel
van basisregistraties, de polisadministratie van UWV en de verzekerdenadministratie
van de SVB te gebruiken en te hergebruiken. Dit zou op den duur moeten leiden tot
het voorinvullen van aanvraagformulieren, zodat mensen deze alleen maar hoeven aan
te vullen en te corrigeren.

Uitkeringsgerechtigden zijn verplicht om direct uit eigen beweging melding te maken
van alle feiten en omstandigheden die van invloed kunnen zijn op hun recht op de uitkering.
Bij de invoering van de WEU is ervan uitgegaan dat deze inlichtingenplicht beperkt
kan worden vanwege hergebruik van gegevens.

Dit heeft geleid tot de Regeling uitzondering inlichtingenplicht, waarin wordt aangegeven
welke gegevens van de inlichtingenplicht zijn uitgezonderd.5

Belangrijkste uitkomsten huidige evaluatie WEU 2025

De mensen met wie is gesproken voor de evaluatie vinden verbetering van de dienstverlening
belangrijk. In hoeverre ze administratieve lasten ervaren verschilt per situatie en
persoon. Sommigen verwachten dat UWV, SVB en gemeenten hun gegevens al onderling delen
en ervaren het herhaald aanleveren van gegevens als onnodig en inefficiënt. Anderen
vinden het, vanuit optiek van de borging van hun privacy, niet erg om gegevens dubbel
aan te leveren. Vaak nemen mensen de administratieve lasten voor lief, omdat een uitkering
noodzakelijk is om financieel rond te komen.

Volgens de evaluatie heeft de WEU geholpen om de dienstverlening blijvend te verbeteren.
Het principe van eenmalige gegevensuitvraag wordt breed gedragen door de SUWI-partijen.
Ze hebben echter diverse redenen om gegevens regelmatig wel opnieuw uit te vragen.
Het onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat de beschikbare gegevens niet altijd actueel,
juist en volledig genoeg zijn om hergebruikt te worden. Het voorkomen van terugvorderingen
of het maken van persoonlijk contact om bijvoorbeeld naar werk te kunnen begeleiden,
worden genoemd als redenen. Ook niet alle aanvraagformulieren worden (volledig) vooringevuld.

Beleidsreactie evaluatie WEU

Wij vinden eenvoudige en toegankelijke dienstverlening in de sociale zekerheid belangrijk,
zodat mensen krijgen waar ze recht op hebben. We onderschrijven daarom het belang
van eenmalige uitvraag van gegevens waar dat praktisch kan en bijdraagt aan betere
en gezamenlijke dienstverlening. De uitkomsten van deze evaluatie betrekken we bij
de Werkagenda SUWI. De Werkagenda SUWI wil de positie van mensen centraal zetten in
de regelgeving over de organisatie en de gegevensverwerking van de sociale zekerheid.
Hieronder geven we aan hoe we dit gaan doen door de wetgeving aan te passen en wat
dit betekent voor de uitvoering.

▪ Wetgeving

Met het wetsvoorstel proactieve dienstverlening SZW kunnen mensen gericht advies krijgen
over bepaalde uitkeringen en voorzieningen en persoonlijke hulp om een aanvraag in
te dienen. UWV, SVB en gemeenten mogen hiervoor persoonsgegevens verder verwerken
en uitwisselen. Dan helpt het ook als dat vervolgens in het verdere dienstverleningsproces
ook goed geregeld is.

We werken daarnaast in het kader van de Werkagenda SUWI aan het wetsvoorstel modernisering
grondslagen om meer rechtszekerheid te bieden over de verwerking van persoonsgegevens
in de sociale zekerheid. Dit doen we door een eenduidige structuur te hanteren. We
bekijken hoe we de grondslagen voor het hergebruiken van gegevens daarin een goede
plaats kunnen geven.6 Daarbij kijken we of we de wijze van regelen, met veel onderliggende regelgeving,
kunnen vereenvoudigen.

Om eenmalige uitvraag vaker en makkelijker mogelijk te maken, werken we ook aan het
harmoniseren en standaardiseren van de begrippen vermogen, inkomen en partner bij
inkomensafhankelijke regelingen.7, 8 Uitgangspunt bij het standaardiseren van begrippen is dat bij het formuleren van
definities zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met objectief vaststelbare gegevens
die beschikbaar zijn uit authentieke bronnen. Een voorbeeld hiervan is dat we de mogelijkheden
verkennen van een objectief uit basisregistraties vast te stellen partnerbegrip bij
de AOW. Zo zou er niet doorgevraagd hoeven te worden naar diverse leefvormen zoals
dat nu het geval is.

▪ Uitvoering

Het beschikbaar maken van meer en betere gegevens maakt de uitvoering van de sociale
zekerheid eenvoudiger, bijvoorbeeld via vooringevulde aanvraagformulieren en notificaties
voor mensen bij een wijziging van persoonsgegevens. Het geeft professionals meer mogelijkheden
om gerichte en gepersonaliseerde dienstverlening te bieden, bijvoorbeeld ook bij het
vinden van werk. We gaan met de SUWI-partijen in gesprek over de verbetermogelijkheden
die zijn benoemd in de evaluatie en om te bezien wat er in de ICT nodig is. Denk bijvoorbeeld
aan de optimale inzet en doorontwikkeling van de Gezamenlijke elektronische Voorzieningen
SUWI. We betrekken ook uitkeringsgerechtigden hierbij en andere mensen die deze dienstverlening
mogelijk gaan gebruiken.

Reactie motie Zeedijk/Mohandis

De motie-Zeedijk/Mohandis verzoekt om te onderzoeken hoe met betrekking tot het tegengaan
van niet-gebruik ook wordt gekeken naar de mogelijkheden van automatische, geautomatiseerde
en vooringevulde aanvragen voor inkomensvoorzieningen.

Mensen maken om verschillende redenen niet altijd gebruik van de inkomensondersteuning
waar zij wel recht op hebben. Bijvoorbeeld omdat een aanvraag niet lukt door de complexiteit
van het aanvraagproces of vanwege een gebrek aan digitale vaardigheid. Een beter gebruik
van inkomensondersteunende regelingen en voorzieningen kan een substantiële bijdrage
leveren aan het voorkomen of verzachten van geldzorgen, armoede en schulden. We zetten
daarom in op het terugdringen van niet-gebruik, onder andere met het wetsvoorstel
proactieve dienstverlening SZW. Samen met publieke dienstverleners zet het kabinet
daarnaast met de Hervormingsagenda inkomensondersteuning in op het eenvoudiger, toegankelijker
en uitvoerbaar maken van het stelsel van inkomensondersteuning als geheel. Zo wordt
binnen de herzieningen van bijvoorbeeld de Participatiewet en de Toeslagenwet – die
onderdeel uitmaken van de hervormingsagenda – ook het vereenvoudigen en toegankelijker
maken van het aanvraagproces meegenomen.9 Ook het terugdringen van niet-gebruik van gemeentelijke minimaregelingen en voorzieningen
heeft onze aandacht. Samen met VNG en Divosa willen we inzetten op het vereenvoudigen
en versterken van het (integrale) gemeentelijke beleid gericht op het aanpakken van
(kinder)armoede.

Automatische aanvragen en geautomatiseerde aanvragen zien we als vormen van proactieve
dienstverlening die een bijdrage kunne leveren aan tegengaan van niet-gebruik. Het
doel is een zo laag mogelijke drempel voor mensen om de aanvraag te doen.

Automatische en geautomatiseerde aanvragen moeten worden onderscheiden van het automatisch
toekennen van een uitkering of andere sociale voorziening. Daarbij is geen aanvraag
meer nodig. Waar dat mogelijk en wenselijk is, dragen we ook bij aan automatisch toekennen.
De Kamer is hierover geïnformeerd naar aanleiding van de motie van de leden Mohandis
en Palmen over inkomensondersteunende regelingen van gemeenten10 en in de Hervormingsagenda inkomensondersteuning.

Slot

De evaluatie laat zien dat het gebruiken en hergebruiken van persoonsgegevens van
groot belang zijn voor de dienstverlening in de sociale zekerheid. UWV, de SVB en
gemeenten gebruiken de huidige mogelijkheden om de dienstverlening beter toegankelijk
en eenvoudiger te maken. Maar er is ruimte voor verbetering van de gegevensuitwisseling
en ICT-ondersteuning in de sociale zekerheid. We werken daaraan in nauwe samenwerking
met UWV, de SVB en gemeenten en betrekken ook steeds mensen hierbij. Voor de toegankelijkheid
en begrijpelijkheid van de sociale zekerheid is nodig de regelgeving over gegevensverwerking
in de sociale zekerheid te moderniseren en de wet- en regelgeving te vereenvoudigen.
We zetten daarom de Werkagenda SUWI en de Hervormingsagenda onverminderd voort. Dit maakt het voor mensen duidelijker waar ze recht op
hebben. Ook de motie Zeedijk/Mohandis onderstreept dat belang.

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
Y.J. van Hijum

De Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
J.N.J. Nobel