Brief regering : Voorbereidingen herdenkingen 4 mei en veiligheidssituatie en/of verstoringen rondom Nationale Dodenherdenking

Nr. 139
BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 1 mei 2025

Naar aanleiding van het verzoek van de Vaste Kamercommissie van Justitie en Veiligheid
van 24 april jl. doe ik uw Kamer, mede namens de Minister van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties, een brief toekomen over de voorbereidingen van herdenkingen op
4 mei en mogelijke veiligheidssituaties en/of verstoringen rondom de Nationale Dodenherdenking.

Nationale Dodenherdenking in Amsterdam

De Nationale Dodenherdenking op 4 mei in Amsterdam wordt elk jaar als Nationaal Evenement
aangemerkt door de Minister van Justitie en Veiligheid. Dat betekent dat het nationaal
belang centraal staat en dat er een specifieke of verhoogde druk op de bewaking en
beveiliging kan zijn. Aan de hand van een geïntegreerd dreigingsbeeld worden op basis
van de landelijke en lokale dreigingsinschattingen en een risicoafweging de benodigde
beveiligingsmaatregelen getroffen. De NCTV sluit ieder jaar, ongeacht het dreigingsniveau,
aan bij de lokale driehoek om te adviseren over de samenhang en de afstemming tussen
de betrokken partijen in het bewakings- en beveiligingsproces.

Bij een Nationaal Evenement blijft de gebruikelijke verdeling van taken en bevoegdheden
voor de veiligheid tussen de lokale driehoek en de NCTV in stand. Daarbij is de lokale
driehoek verantwoordelijk voor zowel de openbare orde en veiligheid, waaronder het
verloop van demonstraties, als de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde. De
NCTV is verantwoordelijk voor de beveiliging van aanwezige personen die tot het rijksdomein
behoren. In gezamenlijkheid en met inachtneming van de eigen verantwoordelijkheden
hebben deze partijen besloten over de benodigde beveiligingsmaatregelen voor 4 mei
aanstaande.

De burgemeester van Amsterdam heeft in haar brief van 23 april jl. aan de gemeenteraad
de te nemen beveiligingsmaatregelen tijdens de Nationale Herdenking toegelicht en
aangegeven dat hoorbare demonstraties of protestacties tijdens de herdenking op 4 mei
a.s. niet worden toegestaan in de nabijheid van de Dam, vanwege het verstorende karakter
die degelijke acties zouden hebben op de herdenking zelf. Mochten er demonstraties
worden aangemeld voor 4 mei, dan zullen locaties worden verkend waarbij, met respect
voor de herdenkingen in de stad en de twee minuten stilte, gedemonstreerd kan worden.

Algemeen over het demonstratierecht in relatie tot herdenkingen

Zoals ook door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties betoogd tijdens
het debat met uw Kamer over het demonstratierecht van 22 januari jl., kan de burgemeester
zwaardere eisen stellen aan demonstraties in de nabijheid van een herdenking dan aan
demonstraties op andere plaatsen. De bescherming van de waardigheid van een plek of
gebeurtenis kan een rol spelen bij de afweging door het lokaal bestuur of maatregelen
noodzakelijk zijn om wanordelijkheden te voorkomen. Bij de waardigheid van bepaalde
bijeenkomsten en gebeurtenissen hoort nu soms juist dat het hoorbaar stil is. Zoals
blijkt uit de brief van de burgemeester van Amsterdam aan de gemeenteraad, geldt dat
ook voor de Nationale Dodenherdenking.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en ik zijn in overleg met
de VNG en NGB en enkele gemeenten over de tijdens het bovengenoemde debat aangenomen
motie Bikker1, die de regering verzoekt de nationale herdenkingen beter te beschermen tegen ordeverstoringen
en te onderzoeken welke andere herdenkingen of plechtigheden ook als beschermd moment
aangemerkt zouden moeten worden. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
en ik verwachten uw Kamer daarover tegelijkertijd met de uitkomsten van het WODC-onderzoek
naar de bredere aspecten van het demonstratierecht te kunnen informeren.

Andere herdenkingen en demonstraties op 4 mei

De afgelopen dagen is er vanuit mijn ministerie en het Ministerie van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties overleg geweest met de gemeenten Amsterdam, Den Haag,
Rotterdam en Utrecht. Ook de vertegenwoordigers van de VNG en het NGB waren hierbij
aanwezig. Allen onderstrepen het belang van een gedegen voorbereiding om de nationale
en lokale herdenkingen waardig en ongestoord te laten verlopen. In het gesprek werd
bevestigd dat die voorbereidingen ook zijn getroffen. Het gaat dan, naast het werk
van de politie, om nauw contact met organisatoren van mogelijke demonstraties en manifestaties,
het aanbieden van alternatieve locaties en het borgen dat bijvoorbeeld buitenlandse
gasten, zoals de veteranen uit Europa en Noord-Amerika, ongestoord een dag later Bevrijdingsdag
kunnen vieren. Daarmee kunnen mogelijke risico’s zoveel mogelijk worden beheerst,
maar niet volledig uitgesloten. Algemeen werd ook onderkend dat er, onder voorwaarden,
ruimte is voor demonstraties en alternatieve herdenkingen.

Landelijk wordt geen overzicht bijgehouden van aangemelde of voorgenomen demonstraties.
De lokale driehoeken hebben, met de burgemeester als bevoegd gezag, vanzelfsprekend
wel inzicht in aangemelde demonstraties en manifestaties en bereiden zich daarop voor.

Inzet politie

De politie monitort het maatschappelijk beeld en sentiment van mogelijke demonstraties
op en rond 4 mei. De politie heeft een belangrijke rol bij het in goede banen leiden
van demonstraties en herdenkingen en het waarborgen van de veiligheid van alle aanwezigen.
Dat doen zij onder gezag van de burgemeester. Hoewel de herdenkingen op 4 mei voor
de politie in zekere mate planbare gebeurtenissen zijn, vergt dit ook dit jaar weer
een robuuste inzet van politiecapaciteit en legt dit druk op de politieorganisatie.
Het actuele thema van de politiefunctie blijft onderwerp van gesprek in het Landelijk
Overleg Veiligheid en Politie, alsook met uw Kamer.

Afsluitend

Ik spreek de hoop uit dat de aanstaande herdenkingen, 80 jaar na het einde van de
Tweede Wereldoorlog, waardig, beheerst en respectvol verlopen. Onderdeel van waardig
herdenken is ook dat iedereen zich telkens de vraag stelt of hun acties bijdragen
aan verbinding of polarisatie. Dat we niet onnodig aandacht geven aan polariserende
boodschappen. Alle betrokken actoren bij de herdenkingen van 4 mei, het lokaal gezag
voorop, hebben zich de afgelopen periode zo goed mogelijk voorbereid voor een ongestoord,
waardig en beheerst verloop van de herdenkingen. Ondanks alle voorbereidingen kan
er ergens iets mis gaan. In dat geval zal het lokaal gezag naar bevind van zaken handelen.

De Minister van Justitie en Veiligheid,
D.M. van Weel