Brief regering : Uitvoering motie van de leden Heutink en Veltman over alle activiteiten van NS die niet bijdragen aan de primaire kerntaak in kaart brengen en betrekken bij de gesprekken over een structurele oplossing voor de tarieven (Kamerstuk 36600-XII-32)

Nr. 1231
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 februari 2025

Met deze brief wordt de Kamer, mede namens de Minister van Financiën, geïnformeerd
over de uitvoering van de motie-Heutink/Veltman.1 Deze motie verzoekt de regering om alle activiteiten van NS die niet bijdragen aan
de primaire kerntaak in kaart te brengen en dit te betrekken bij de gesprekken over
een structurele oplossing voor de NS-tarieven. Conform de motie is het Ministerie
van IenW (hierna: IenW) in gesprek gegaan met NS en met de aandeelhouder (het Ministerie
van Financiën) over de activiteiten die NS uitvoert. In deze gesprekken zijn ook specifiek
de voorbeelden betrokken die het lid Heutink noemde in het debat van 8 oktober 2024
over de IenW-begroting voor 2025.

Vanuit de rol als concessieverlener stuurt IenW op prestaties en schrijft IenW niet
in detail voor hoe NS deze prestaties dient te behalen. De inrichting van de bedrijfsvoering
is aan het bedrijf zelf. IenW borgt wel dat de bedrijfsvoering voor de uitvoering
van de hoofdrailnetconcessie efficiënt is. Ook het Ministerie van Financiën verwacht
als aandeelhouder een gezonde en efficiënte bedrijfsvoering van NS.

In de aanloop naar de gunning van de hoofdrailnetconcessie zijn met NS diverse afspraken
gemaakt om de efficiëntie te verbeteren, om daarmee de dienstverlening binnen de financiële
kaders uit te kunnen voeren. Daarbij is de bedrijfsvoering van NS en de businesscase
van de hoofdrailnetconcessie (met inachtneming van de efficiëntiedoelen) doorgelicht
en gevalideerd door een extern bureau. De Kamer is hierover op 21 december 2023 geïnformeerd.2 Uit deze onderzoeken bleken geen grote inefficiënties of besparingsmogelijkheden,
zonder de operationele prestaties van NS in gevaar te brengen.

NS staat voor een besparingsopgave van ongeveer € 200 miljoen per jaar, als gevolg
van de efficiencyafspraken die zijn opgenomen in het financieel kader van de hoofdrailnetconcessie
en maatregelen die NS neemt vanwege actuele financiële ontwikkelingen (zoals achterblijvende
reizigersaantallen en het dempen van de tariefstijging). De gevoerde gesprekken en
de hiervoor genoemde externe validaties geven niet het beeld dat er ruimte is voor
verdere efficiencybesparingen.

Als het gaat om de bedrijfsvoering van vervoerders met een concessie schrijft de PSO-verordening3 een gescheiden boekhouding voor. Dit betekent dat geldstromen van diverse activiteiten
op transparante wijze uit elkaar gehouden moeten worden en dat opbrengsten uit de
concessieactiviteiten niet mogen worden vermengd met opbrengsten uit andere bedrijfsactiviteiten.
Kruissubsidiëring is niet toegestaan. Daarom hanteert NS een strikt gescheiden boekhouding
tussen de activiteiten in het kader van de hoofdrailnetconcessie en overige bedrijfsactiviteiten.
Besparingen op en winst uit overige bedrijfsactiviteiten leiden daardoor niet tot
een betere businesscase van de concessie of tot lagere tarieven op het hoofdrailnet.
De tariefkaders voor het hoofdrailnet zijn vastgelegd in de hoofdrailnetconcessie.
NS mag de tarieven ieder jaar verhogen conform de in de concessie gemaakte afspraken.

Het lid Heutink heeft in het eerder genoemde debat acht voorbeelden genoemd van NS-activiteiten
die niet zouden bijdragen aan het vervoeren van reizigers. Vier daarvan (fietsenmakers
bij fietsenstallingen, de exploitatie van restaurants, beheer van cultureel erfgoed
en de EcoCheck) vallen niet onder de concessieactiviteiten. Een andere koers op deze
activiteiten heeft, zoals hierboven aangegeven, geen financiële impact op de hoofdrailnetconcessie
en kan dus niet bijdragen aan een demping van tariefstijgingen bij NS.

De overige genoemde activiteiten (innovatieprojecten, sponsoring aan derden, de wekelijkse
video-update en de RailConnect-app) dragen bij aan de uitvoering van de hoofdrailnetconcessie.
Zo zijn sponsoring aan derden en de wekelijkse video-update promotieactiviteiten bedoeld
om (betalende) reizigers aan te trekken en de financiële positie van NS te versterken.
NS is opbrengstverantwoordelijk en dient dus zelf voor voldoende reizigers te zorgen,
zoals dat ook geldt voor andere concessievervoerders. Innovatieprojecten zorgen ervoor
dat NS ook in de toekomst haar taken uit kan voeren. Dat NS kritisch is ten aanzien
van de efficiënte besteding van de beschikbare middelen, blijkt ook uit het feit dat
NS heeft aangegeven dat zij in het kader van efficiëntie enkele innovatie- en ontwikkelprojecten
stop heeft gezet dan wel deze temporiseert.

Zoals hierboven beschreven komt uit de gevoerde gesprekken en de externe validaties
niet het beeld naar voren dat er bij NS ruimte is voor verdere efficiencybesparingen,
om zo de tariefstijgingen tegen te gaan. Zoals ook op 17 september 2024 aangegeven4 blijft de intentie om samen met NS te komen tot een structurele, meerjarige oplossing
voor de NS-tarieven. De Kamer wordt bij de Voorjaarsnota 2025 nader over dit thema
geïnformeerd.

Mede namens de Minister van Financiën,

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat,
Ch.A. Jansen