Brief regering : Uitkomst pilot SZW over gesprekken met bedrijven die arbeidswetten op het gebied van eerlijk werk hebben overtreden

25 883
Arbeidsomstandigheden

Nr. 1269
BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 10 februari 2025

Met het kabinet sta ik voor een goed functionerende arbeidsmarkt en een gezonde economie.
Om die reden werkt het kabinet aan eerlijk, gezond en veilig werk in Nederland. Vanuit
die optiek moet de Rijksoverheid zelf het voorbeeld geven met betrekking tot goed
opdrachtgeverschap en goed werkgeverschap. Daarom hecht het kabinet waarde aan naleving
van wet- en regelgeving door haar leveranciers.

In dat kader is uw Kamer in 2021 geïnformeerd over de uitkomsten van het onderzoek
naar het uitsluiten van bedrijven en beëindigen van overheids-contracten van bedrijven
die arbeidswetten hebben overtreden. Tevens is toen een pilot aangekondigd waarin
gesprekken worden gevoerd met bedrijven die arbeidswetten hebben overtreden en die
diensten hebben geleverd aan SZW.1

Deze pilot is inmiddels uitgevoerd in samenwerking met de verantwoordelijke Rijksdiensten2 op basis van inspectieresultaten van de Nederlandse Arbeidsinspectie. Met deze brief
deel ik de bevindingen.

Aanleiding

In de Kamerbrief van 2021 is een verkenning voorgesteld in de vorm van een pilot om
te kijken of contractpartners van SZW een overtreding van arbeidswetten hebben begaan
en of het mogelijk is die partijen uit te sluiten van aanbestedingen of het contract
met hen te beëindigen. Omdat de sanctie in verhouding moet staan tot de overtreding
is dit juridisch complex en in de inkooppraktijk moeilijk uitvoerbaar.3 Evenwel bleek dat maar een klein percentage van de geïnspecteerde bedrijven die diensten
hebben geleverd aan SZW is beboet.4 De Arbeidsinspectie houdt echter risicogericht toezicht waardoor dus niet 100% van
de bedrijven worden geïnspecteerd. In potentie zouden er meer overtreders kunnen zijn.
Desondanks heb ik een vervolg aan deze pilot gegeven door over de jaren 2020–2023
nogmaals een analyse uit te voeren naar bedrijven die diensten leveren of hebben geleverd
aan SZW. Ditmaal om met die bedrijven bij wie overtredingen zijn geconstateerd te
bespreken welke maatregelen zij hebben genomen.

Werkwijze

De opdracht luidde: onderzoek alle contracten van SZW die zijn afgesloten met bedrijven
die in het openbare overzicht van uitgevoerde inspecties voorkomen en waarbij een
overtreding is geconstateerd.5 Deze overtreding hoeft niet binnen het SZW-contract te hebben plaatsgevonden. In
het geval van raamovereenkomsten vanuit het zogenoemde categoriemanagement6 gaat het om met SZW afgesloten nadere overeenkomsten of om contracten met schoonmaakbedrijven
omdat deze categorie bij SZW is belegd. Het gaat veelal om contracten die ondertussen
al beëindigd zijn, omdat het enige tijd duurt in verband met procedures rondom bezwaar
en beroep voordat de overtreding onherroepelijk is vastgesteld.

De Arbeidsinspectie heeft een overzicht verstrekt van haar inspecties en de beboete
bedrijven in de betreffende kalenderjaren. Dit overzicht van bedrijven is op basis
van de KvK-nummers vergeleken met de lijst met contractanten van SZW. Op deze manier
is vastgesteld of het beboete bedrijf diensten heeft uitgevoerd voor SZW. In de pilotperiode
2020–2023 bleek dat er 14 bedrijven zijn waar de Arbeidsinspectie een overtreding
heeft geconstateerd én die een contract met SZW hadden. Het betrof in alle gevallen
een overtreding in het kader van de Wet arbeid vreemdelingen (Wav). Met deze bedrijven
zijn gesprekken gevoerd door de contract- en categoriemanagers vanuit het Rijk en
SZW.

Uitkomsten gesprekken

Alle bedrijven zijn geschrokken van de geconstateerde overtreding(en) en toonden zich
bereid om het gesprek aan te gaan op getroffen mitigerende maatregelen.

De maatregelen waren als volgt:

− Aanscherping interne processen; alle bedrijven hebben processen zoveel mogelijk geautomatiseerd, waarbij generieke
checks op processen plaats-vinden. Bijvoorbeeld software die de echtheid van identiteitspapieren
vaststelt;

− De bedrijven hebben hun interne audits uitgebreid. Het gaat om audits die toezien op de accuraatheid van de personeelsdossiers;

− Bewustwording en agendering; alle bedrijven schenken meer aandacht aan bewustwording bij het inhuren van mensen
uit een ander land, zodat mede-werkers ook alerter zijn op het volgen van de juiste
procedures bij het inhuren.

Eén van de bedrijven heeft meerdere keren arbeidswetten overtreden. De categoriemanager
heeft aangegeven dit scherp in beeld te hebben. Deze ziet er op toe dat het bedrijf
de beloofde procesverbetering organisatie-breed doorvoert. Een ander bedrijf besloot
voorlopig zelfs helemaal geen mensen meer aan te nemen die geen woonadres in Nederland
hebben. Zij vonden de administratiedruk, en de kans op het maken van eventuele fouten,
te groot. De sectoren variëren waarin de beboete bedrijven werkzaam zijn. Deels zijn
het sectoren waarin vaker sprake is van arbeidsmisstanden, zoals logistiek en schoonmaak
en waar de Arbeidsinspectie risicogericht toezicht houdt, maar ook ICT- en de uitzendbranche.

Vervolg

Zoals reeds vermeld, moet de Rijksoverheid zich vanuit haar voorbeeldfunctie actief
inzetten om naleving van de geldende wet- en regelgeving te bevorderen, bovenal bij
haar eigen leveranciers. Dit kan met name door het aangaan van de structurele dialoog
met deze bedrijven.

Ook wordt Rijksbreed en in afstemming met de verantwoordelijke Minister van EZ verkend
welke mogelijkheden er wél zijn om aanbestedingsregels voor de uitvoering te wijzigen.
Daarnaast is op Europees niveau het traject gestart om de Europese aanbestedingsregels
te herzien. EZ en SZW voeren op ambtelijk niveau het gesprek om meer sociale voorwaarden
in het aanbestedingsrecht in te bedden. Dit is echter een traject van de langere termijn.
Momenteel ligt de focus daar vooral op het creëren van een gelijk Europees speelveld
voor ondernemingen.

Tevens kijkt men of bepaalde soort dienstverlening meer inbesteed kan worden. Met
inbesteden is de Rijksoverheid zelf werkgever en kan er meer controle uitgeoefend
worden op het naleven van wet- en regelgeving. Deze verschillende stappen sluiten
ook aan op het advies van de Adviesraad Migratie in zijn rapport «Geen derderangsburgers,
de risico’s voor gedetacheerde arbeidsmigranten en de samenleving», waarin de Adviesraad
stelt dat de Rijksoverheid ook meer eisen moeten stellen aan de contractvorm waaronder
mensen bij hen worden aangesteld.7 Voor de korte termijn hebben de contract- en categoriemanagers aangegeven dat deze
pilot hun bewustwording over de naleving van goede arbeidsvoorwaarden heeft vergroot.
Zij zien hier voortaan scherper op toe.

Daarnaast wordt momenteel in het kader van de aanpak van arbeidsmisstanden een aantal
generieke maatregelen uitgevoerd. Het gaat dan onder meer om nieuwe wetgeving (Wet
toelating ter beschikkingstelling van arbeidskrachten, Wet modernisering aanpak mensenhandel)
en een verkenning naar een uitleenverbod naar sectoren met veel arbeidsmisstanden.
Over mogelijke versterking van reeds bestaande instrumenten (zoals het beboeten van
feitelijk leidinggevenden) heeft mijn voorganger uw Kamer op 26 april 2024 geïnformeerd.8 Als laatste wordt er momenteel ook een onderzoek uitgevoerd naar de maatschappelijke
effecten van boetes als onderdeel van een breder handhavingsinstrumentarium. Op basis
van de uitkomsten van dit onderzoek wordt per arbeidswet bekeken of de huidige boetebeleidsregels
voldoen, of dat deze aangepast moeten worden. Ik verwacht uw Kamer hierover in Q2
2025 te informeren.

Tot slot

Zoals ik u meldde, sta ik voor een goed functionerende arbeidsmarkt en een gezonde
economie. Met bovengenoemde maatregelen zet ik me samen met het kabinet in om arbeidsmisstanden
te bestrijden en hiermee een eerlijke, gezonde en veilige arbeidsmarkt te realiseren.

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
Y.J. van Hijum