Brief regering : Monitoring tolkdienstverlening

Nr. 76
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 5 februari 2025

Op 11 december 20231 heeft de toenmalige Minister van Justitie en Veiligheid toegezegd uw Kamer jaarlijks
te informeren over de resultaten van de monitoring van de tolkdienstverlening. Met
deze brief met drie bijlagen informeer ik uw Kamer over de prestaties van de tolkdienstverlening
in de periode november 2023 tot en met november 2024 en geef ik inzicht in de vergoedingen
die tolken ontvangen. Daarnaast informeer ik uw Kamer over de ontwikkelingen van de
tolkdienstverlening bij het Openbaar Ministerie (OM) en bij de Rechtspraak. Verder
zal ik ingaan op de motie van het lid Van Nispen c.s.2 Tevens zal ik ingaan op het zwartboek dat tijdens het Tweeminutendebat Juridische
Beroepen van 12 juni 2024 aan de toenmalige Minister voor Rechtsbescherming is overhandigd
en zal ik stilstaan bij de enquête van de Orde van Registertolken en -vertalers (hierna
ORT&V), één van de verenigingen van beroepsvertegenwoordigers, waarvan het verslag
tijdens de begrotingsbehandeling van het Ministerie van Justitie en Veiligheid op
20 november 2024 aan mij is overhandigd. Beide documenten geven mij een beeld van
de zorgen die spelen bij tolken en helpen mij om het stelsel waar nodig te verbeteren
en toekomstbestendig te maken.

1. Inkoop van tolk- en vertaaldiensten

De inkoop van tolk- en vertaaldiensten wordt georganiseerd via het rijksbrede Categoriemanagement
Tolk- en Vertaaldiensten. Het Ministerie van Justitie en Veiligheid voert voor deze
categorie de inkoop uit voor de gehele rijksoverheid. De doelen en de inkoopstrategie
van het rijksbrede Categoriemanagement Tolk- en Vertaaldiensten staan beschreven in
het Categorieplan. Dit plan is gepubliceerd op de website «Zakendoen met het Rijk»3 en is voor iedere geïnteresseerde toegankelijk.

2. Prestaties tolkdienstverlening

Sinds de stelselwijziging in 2020 worden alle tolkdiensten rechtmatig aanbesteed.
Door het Categoriemanagement Tolk- en Vertaaldiensten worden de prestaties in het
kader van alle tolkcontracten die na de stelselwijziging zijn gestart bijgehouden.
Het betreft onder andere informatie over de leverzekerheid en de levernauwkeurigheid
van de tolkdienstverlening. Leverzekerheid geeft aan in welke mate tolkopdrachten
worden geleverd, en levernauwkeurigheid beschrijft in hoeverre het gevraagde taalniveau
wordt geleverd. Het vereiste taalniveau is als volgt bepaald: C1-niveau voor overheidsorganisaties
met een afnameplicht en minimaal B2-niveau of hoger voor overheidsorganisaties zonder
afnameplicht. Afnameplichtige overheidsorganisaties4 zijn overheidsorganisaties die op grond van de Wet beëdigde tolken en vertalers (Wbtv)
verplicht zijn tolken in te zetten die zijn geregistreerd in het Register beëdigde
tolken en vertaler (Register). In het Register zijn tolken en vertalers ingeschreven
die bevoegd zijn om in Nederland als beëdigde tolk en/of beëdigde vertaler werkzaam
te zijn en voldoen aan de kwaliteits- en integriteitseisen.5 Het Bureau Wet beëdigde tolken en vertalers is, als onderdeel van de Raad voor Rechtsbijstand
en in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid, beheerder van het Register.

De informatie in deze brief betreft de prestaties in het kader van 25 verschillende
tolkcontracten die met vier tolkbureaus zijn overeengekomen. Deze tolkbureaus waarborgen
samen de tolkdienstverlening in circa 310 verschillende talen voor zeventien verschillende
overheidsorganisaties. Kerncijfers die ik binnen de contractuele afspreken mag delen,
zoals leveringszekerheid, leveringsnauwkeurigheid en gevraagde talen, treft u in de
bijlage.

In de periode van november 2023 tot en met november 2024 is bij 97,7% van de 1.161.017 tolkbestellingen
daadwerkelijk een tolk geleverd. Dit is een daling van ongeveer 0,3 procentpunt ten
opzichte van de prestaties in voorgaande periode januari 2023 tot en met oktober 2023
waar uw Kamer per brief van 11 december 20236 over is geïnformeerd. Ook de recent in werking getreden contracten, die hiervoor
nog geen onderdeel waren van de monitoring, worden nu meegenomen.

Van deze 1.161.017 tolkbestellingen is in 79,4% het gevraagde taalniveau geleverd,
wat een daling van circa 1,6 procentpunt betekent ten opzichte van voorgaande periode.
Deze lichte daling lijkt te wijten aan het feit dat alle opdrachten nu zijn aanbesteed
en dat in alle contracten registertolken worden gevraagd. Hierdoor worden de gegevens
verzameld over een groter gemiddeld aantal opdrachten per maand. De levernauwkeurigheid
is gemeten over alle talen, dus ook over talen waarvoor geen C1-taalniveau bestaat
of waarvoor geen tolken in het Register zijn of kunnen worden ingeschreven.

De mate waarin tolkbestellingen geleverd worden en de mate van inzet van het gevraagde
taalniveau, blijven onderwerp van het gesprek dat het ministerie periodiek voert met
de vier tolkbureaus. De effecten van een daling worden in eerste instantie opgemerkt
door de overheidsorganisaties die de tolkdiensten inzetten en zij zullen per contract
aansturen op de gewenste verbetering. Vanuit Categoriemanagement Tolk- en Vertaaldiensten
van het Ministerie van Justitie en Veiligheid wordt dit ook over de verschillende
contracten heen gevolgd.

3. Vergoedingen aan tolken

Tolken maken afspraken met tolkbureaus over de voorwaarden waaronder zij werkzaamheden
voor de overheid verrichten, zoals afspraken over de vergoeding. Hierbij moeten tolken
in elk geval het door mij vastgestelde minimum uurtarief ontvangen. Het minimum uurtarief
dient als een ondergrens. Op de markt kunnen hogere tolktarieven op de markt tot stand
komen. Beoogd is hiermee een goede basis te bieden voor de onderhandelingspositie
van de zelfstandig ondernemende tolken ten opzichte van tolkbureaus. Dit minimum uurtarief
wordt jaarlijks op 1 januari geïndexeerd. Op 1 januari 2024 is het minimumtarief verhoogd
van 55,00 euro naar 59,53 euro per uur. Op 1 januari 2025 is dit verder verhoogd naar
62,66 euro per uur.

Als gevolg van het hanteren van een minimum uurtarief dat jaarlijks wordt geïndexeerd,
ontvangen alle tolken per 1 januari 2024 een hogere uurvergoeding dan in het oude
stelsel. In het oude stelsel ontvingen de meeste tolken 43,89 euro per uur tot maximaal
54,00 euro per uur.

Conform de voorwaarden in het contract dat de overheid met de tolkbureaus heeft gesloten,
leveren de tolkbureaus informatie aan over de vergoeding die zij aan de tolken hebben
betaald. Vanwege het commercieel vertrouwelijke karakter van deze informatie kan ik
in deze brief slechts op een geaggregeerd niveau informatie met uw Kamer delen.

Tolken blijken van de tolkbureaus verschillende uurtarieven te ontvangen, die liggen
tussen het minimum uurtarief van 59,53 euro en het tarief van 120 euro per uur. Tolkbureaus
betalen aan zelfstandig ondernemende tolken in sommige gevallen een hogere vergoeding
dan het uurtarief dat door de tolkbureaus bij de overheid in rekening wordt gebracht.

In 2023 ontvingen C1-registertolken vergeleken met B2-tolken een hoger uurtarief en
minder vaak het minimum uurtarief. Tolken die op de noodlijst7 staan, ontvingen het vaakst het minimum uurtarief. In 2024 is vergeleken met 2023
het percentage registertolken die het minimum uurtarief kregen, lager geworden. Er
is procentueel dus vaker een uurtarief betaald dat hoger is dan het minimum uurtarief,
dit ondanks de indexatie van het minimum uurtarief in 2024. Daarentegen is in 2024
het percentage noodlijsttolken dat het minimum uurtarief ontving, juist gestegen.
Dit wijst erop dat tolken waarvan de kwaliteit is vastgesteld gevolgd door opname
in het Register, beter in staat zijn geweest om in de markt hogere vergoedingen te
bedingen dan voorheen.

4. Tolkdienstverlening OM en de Rechtspraak

Tijdens de begrotingsbehandeling van het Ministerie van Justitie en Veiligheid van
2023 en het Commissiedebat Juridische Beroepen op 10 april 2024 is aandacht gevraagd
voor de uitvoering van de aanbesteding voor het OM en de Rechtspraak.8 In lijn met de motie van de leden Van Nispen c.s.9 heb ik ook specifiek voor het OM en de Rechtspraak kerncijfers opgenomen, voor zover
ik die cijfers binnen de contractuele afspraken mag delen.

De aanbesteding voor tolkdienstverlening ten behoeve van het OM en de Rechtspraak
is vorig jaar afgerond, en met ingang van februari 2024 zijn beide contracten volledig
geïmplementeerd. Beide contracten hebben een initiële looptijd van twee jaar en kunnen
aansluitend maximaal met twee jaar worden verlengd.10 Het OM en de Rechtspraak bestellen sindsdien hun tolkdienstverlening bij de twee
gecontracteerde tolkbureaus die op hun beurt de tolkbestellingen uitzetten bij zelfstandig
ondernemende tolken. Door de tussenkomst van tolkbureaus is de relatie tussen het
OM en de Rechtspraak enerzijds en de zelfstandig ondernemende tolken anderzijds veranderd.
Voorheen werkten de tolken rechtstreeks, zonder tussenkomst van een tolkbureau, voor
het OM en de Rechtspraak.

In de periode februari tot en met november 2024 hebben het OM en de Rechtspraak gezamenlijk
36.414 tolkbestellingen verstrekt. Dit komt neer op 4% van het totale aantal tolkopdrachten
dat in dezelfde periode door de gehele rijksoverheid is gegeven.11 De dienstverlening voor het OM en de Rechtspraak wordt gekenmerkt door ten eerste
een hoog percentage tolkopdrachten op locatie en ten tweede een relatief groot aantal
korte tolkopdrachten. Regelmatig blijkt dat er toch geen tolk nodig is doordat iemand
besluit niet te verschijnen ter zitting of doordat iemand toch beschikt over voldoende
kennis van de Nederlandse taal. Dit leidt tot een groot aantal annuleringen (ongeveer
15%) van de tolkbestellingen door het OM en de Rechtspraak. Anders dan in het verleden
ontvangen de tolken nu, afhankelijk van het moment van annulering, ook in deze gevallen
een vergoeding.

De leverzekerheid, oftewel het aandeel van alle bestelopdrachten van het OM en de
Rechtspraak waarbij daadwerkelijk een tolk diensten heeft verleend, bedraagt 97,7%.
Dit percentage komt overeen met de leverzekerheid die is berekend over alle andere
tolkcontracten. Echter, individuele niet-leveringen hebben een ongewenst effect op
de continuïteit voor de processen van het OM en de Rechtspraak en moeten daarom zoveel
mogelijk worden voorkomen. Het OM en de Rechtspraak zijn wekelijks met gecontracteerde
tolkbureaus in gesprek om de leverzekerheid te verbeteren.

In 85% van alle bestelopdrachten van het OM en de Rechtspraak zijn tolken uit het
Register geleverd die voldoen aan het gevraagde taalniveau (C1). Daarmee ligt de levernauwkeurigheid
voor het OM en de Rechtspraak 5,6 procentpunten hoger dan die van de overige tolkcontracten
van de rijksoverheid in dezelfde periode.

5. Motie van het lid Van Nispen c.s.12

In de huidige situatie betalen het OM en de Rechtspraak de overeengekomen tolktijd,
het eventuele meerwerk per minuut en de gemaakte reiskilometers. Voor tolken die voor
het OM en de Rechtspraak werk verrichten geldt hetzelfde minimum uurtarief als voor
tolken die werk verrichten voor andere overheidsorganisaties. Met de stelselwijziging
zijn de voorrijkosten voor tolken die voor het OM en de Rechtspraak werk verrichten
uit het Btis (Besluit tarieven in strafzaken) geschrapt. Na de stelselwijziging leveren
langere tolkopdrachten meer op dan voorheen (vóór 1 februari 2024), maar kunnen kortere
opdrachten relatief minder opleveren dan in de oude situatie.

In de door het lid Van Nispen c.s.13 ingediende motie wordt gerefereerd aan een viertal aspecten die van invloed zijn
op de beloning van tolken die diensten verlenen aan het OM en de Rechtspraak. In deze
brief ga ik nader in op elk aspect afzonderlijk en schets ik, rekening houdend met
de huidige contractuele afspraken met de tolkbureaus, waar mogelijk ruimte zit om
invulling te geven aan deze motie.

Voorrijkosten

Conform de motie van de leden Sneller en Ellian14 zijn in de aanbesteding maatregelen getroffen om te voorkomen dat tolken die werk
verrichten voor het OM en de Rechtspraak nadeel zouden ervaren van het schrappen van
de voorrijkosten uit het Btis. In de contracten tussen de rijksoverheid en de tolkbureaus
is overeengekomen dat de integrale uurprijs is opgebouwd uit alle (directe en indirecte)
kostencomponenten van opdrachtnemer, waaronder de voorrijkosten voor tolkdienstverlening
op locatie. Om dit voor de tolkbureaus ook financieel verantwoordelijk uitvoerbaar
te maken, is in de aanbesteding het inschrijftarief met 15 euro verhoogd voor tolkdiensten
op locatie. Om te zorgen dat kwaliteit in de aanbesteding zwaarder weegt dan prijs,
is een weging gehanteerd van 70% kwaliteit en 30% prijs. In de andere aanbestedingen
is een weging gehanteerd van 65% kwaliteit en 35% prijs.

Hoewel de voorrijkosten in het Btis alleen van toepassing waren op tolken die werkten
bij gerechten en deze voorrijkosten zijn geschrapt, kunnen zelfstandig ondernemende
tolken en tolkbureaus met elkaar afspraken maken over tolkdiensten op locatie. Bijvoorbeeld
over de wijze waarop men voorrijden al dan niet vergoed wil hebben, via een hogere
uurvergoeding of een aparte vergoeding, of over het werkaanbod of anderszins.

Voor de bepleite herinvoering van een afzonderlijke vergoeding voor de voorrijkosten
dient het onder de Wet tarieven in strafzaken vallende besluit (Btis) te worden aangepast.
Daarmee zouden dan ook de aanvullende voorwaarden, die op grond van de motie van de
leden Sneller en Ellian15 zijn gesteld in de lopende contracten voor het OM en de Rechtspraak (voortvloeiend
uit een Europese openbare aanbesteding), moeten worden teruggedraaid. Echter, het
herroepen van het in de overeenkomsten opgenomen hogere inschrijftarief en het aanpassen
van de gehanteerde aanvullende voorwaarden zijn juridisch op dit moment niet mogelijk
omdat er dan sprake zou zijn van een «wezenlijke wijzing» van de aangegane overeenkomsten
(een wijziging die de oorspronkelijke opdracht aanzienlijk verandert).

Wachttijd

In de Wtis (Wet tarieven in strafzaken) en de Btis was ook vóór de stelselwijziging
geen voorziening opgenomen voor een vergoeding van wachttijden. Een vergoeding van
de wachttijd tussen twee tolkopdrachten was geen onderdeel van de aanbesteding en
de afgesloten contracten tussen de rijksoverheid en de tolkbureaus. Wel is gebleken
is dat het OM en de Rechtspraak in de praktijk vóór de stelselwijziging rekening hielden
met de tijd tussen twee tolkgesprekken. De komende periode wil ik nader onderzoeken
of en hoe de wachttijd van tolken tussen meerdere tolkopdrachten (meestal op dezelfde
locatie) vergoed kan worden binnen de huidige contractuele afspraken.

Vergoeden per begonnen half uur en annulering

Voordat de tolkdiensten voor het OM en de Rechtspraak werden aanbesteed, kregen tolken
per half uur betaald; dit was alleen bij het OM en de Rechtspraak het geval en niet
bij andere overheidsorganisaties. In de aanbestede contracten wordt nu betaald voor
de in de tolkopdracht overeengekomen duur, dit met een minimum van een half uur. Mocht
een opdracht in de praktijk korter blijken te zijn dan de overeengekomen duur, dan
wordt in het nieuwe stelsel alsnog de volledige duur van de opdracht betaald. Daarnaast
wordt het eventueel geleverde meerwerk per minuut betaald. Over beide contracten van
het OM en de Rechtspraak bekeken bedraagt de gemiddelde duur van een tolkopdracht
56 minuten.

Voor alle tolkcontracten geldt ook een annuleringsregeling. Tolkopdrachten die door
de opdrachtgever worden geannuleerd worden, afhankelijk van het annuleringmoment,
geheel, gedeeltelijk of niet uitbetaald aan het tolkbureau, die op zijn beurt de tolk
op dezelfde wijze moet uitbetalen.

Binnen de bestaande contractuele afspraken lijkt het mogelijk dat het OM en de Rechtspraak
opdrachten kunnen verstrekken waarin rekening wordt gehouden met voldoende tijd voor
voorbereiding en ook met vertraging van de dienstverlening en mogelijke uitloop. In
de komende periode wil ik de eventuele mogelijkheden hiervoor nader onderzoeken.

Betaling per normregel

Bij de inkoop van vertaaldiensten is een vergoeding per woord in de markt gebruikelijk.
Vóór de stelselwijziging werd door het OM en de Rechtspraak conform de Btis een vast
regeltarief uitbetaald. Het minimum woordtarief van 7,9 eurocent dat nu in alle aanbestedingen
wordt gehanteerd, is gebaseerd op het toenmalige Btis; het vaste tarief per regel
uit het Btis voor Duits, Engels en Frans van 0,79 euro per regel en op basis van het
uitgangspunt van gemiddeld 10 woorden per regel. De vier huidige vertaalcontracten
van het OM en de Rechtspraak lopen rond de zomer van 2026 af. De voorbereidingen voor
de (her)aanbesteding voor de vertaaldiensten starten in het nu lopende kwartaal. Hoewel
een vergoeding per normregel geen gebruikelijke berekeningsmethode is in de Nederlandse
vertaalmarkt, zal ik in de voorbereiding op de aanbesteding van de vertaaldiensten
de wenselijkheid en de toepasbaarheid van een vergoeding per normregel onderzoeken.

6. Audits

In de Kamerbrief van 13 april 202216 heeft de toenmalige Minister van Justitie en Veiligheid toegezegd audits uit te laten
voeren om de inhoudelijke kwaliteit van de rapportages van tolkbureaus over de geleverde
tolkdienstverlening vast te kunnen stellen. Het verzoek hiertoe is voortgekomen uit
de zorgen die beroepsvertegenwoordigers uitten over de betrouwbaarheid van de cijfers.
Deze cijfers worden maandelijks in een standaardformat geleverd door de tolkbureaus
aan mijn ministerie. De cijfers worden gebruikt voor de monitoring van de prestaties
van de geleverde tolkdienstverlening. De cijfers worden geladen in een business intelligence-tool
(BI-tool) die specifiek is ingericht voor de monitoring van de tolkdienstverlening.
Vanuit verschillende invalshoeken wordt de geleverde dienstverlening gemonitord. De
informatie hieruit wordt gebruikt bij de periodieke gesprekken met de tolkbureaus.

In 2023 zijn door KPMG audits uitgevoerd bij alle gecontracteerde tolkbureaus. Begin
dit jaar is het onderzoeksrapport opgeleverd, dat bij deze brief is gevoegd. De uitkomsten
van deze audits geven een positief beeld van de kwaliteit van de rapportages. Het
onderzoek naar de vraag of de processen conform het contract zijn ingericht, was erop
gericht om de juistheid van de managementrapportages te waarborgen (procesonderzoek).
Wanneer was vastgesteld dat de processen conform het contract waren ingericht, is
onderzoek gedaan naar de managementgegevens die maandelijks worden geleverd (gegevensonderzoek).
Tot slot is onderzocht of de KPI’s leverzekerheid en levernauwkeurigheid op een juiste
wijze door de tolkbureaus worden berekend, zoals vastgelegd in het contract.

In 2025 laat mijn ministerie door KPMG aanvullend een audit uitvoeren op de eigen
processen. Deze audit betreft de wijze waarop mijn ministerie de aangeleverde rapportages
verwerkt in de BI-tool. Dit onderzoek is erop gericht om objectief vast te stellen
dat de interne processen kloppen en zo eventuele twijfels over de betrouwbaarheid
van cijfers weg te nemen. Het auditrapport komt naar verwachting medio 2025 beschikbaar.

7. Evaluatie van het stelsel

De voortdurende monitoring van de cijfers en het stelsel stelt ons in staat de behaalde
resultaten zorgvuldig te evalueren. Ik houd de gevolgen van het stelsel nauwlettend
in de gaten en stuur waar nodig bij. Momenteel wordt bezien hoe de evaluatie van het
wettelijke deel van het stelsel in 2025 vormgegeven kan worden. Dit betreft onder
meer de taken die in de wet bij het Bureau Wet beëdigde tolken en vertalers zijn belegd
en de werking van het Register. Zodra er meer duidelijkheid is over de verdere invulling
van de evaluatie, zal ik u hierover informeren.

8. Zwartboek aanbestedingen

Tijdens het tweeminutendebat Juridische Beroepen van 12 juni 2024 heeft het lid Van
Nispen namens de ORT&V, één van de beroepsvertegenwoordigers voor tolken en vertalers,
een zwartboek aanbestedingen overhandigd aan de toenmalige Minister voor Rechtsbescherming.
Tijdens dit debat is toegezegd om in deze Kamerbrief inhoudelijk op het zwartboek
te reageren. In deze brief worden enkele opvallende punten belicht.

Het zwartboek is nauwkeurig geanalyseerd en enkele opdrachtgevers en tolkbureaus zijn
op bepaalde onderdelen uit het zwartboek gevraagd om te reageren of een toelichting
te geven. Uit de reacties blijkt dat desbetreffende opdrachtgevers en tolkbureaus
het beeld dat in het zwartboek wordt geschetst, niet herkennen.

In het zwartboek worden praktijkervaringen van tolken en hun visies op de uitgangspunten
en effecten van het nieuwe stelsel benoemd. Er worden in het zwartboek verschillende
zorgen naar voren gebracht over het functioneren van tolkbureaus en de manier waarop
zij tolken selecteren en inzetten. Eén van de veelgehoorde veronderstellingen is dat
tolkbureaus bij het toekennen van opdrachten vaker kiezen voor tolken die niet voldoen
aan het C1-niveau, vooral vanuit kostenbesparende overwegingen. Er werd gesuggereerd
dat niet-C1-registertolken, die lager gekwalificeerd zijn, vaker worden ingezet om
de kosten te drukken. De cijfers over de prestaties weerleggen deze beelden. Uit deze
cijfers blijkt dat tolkbureaus voor overheidsorganisaties die C1-tolken aanvragen,
ruim driekwart van de bestelopdrachten vervullen met tolken op C1-taalniveau. Hierbij
merk ik op dat de levernauwkeurigheid is gemeten over alle talen, dus ook over talen
waarvoor geen C1-taalniveau bestaat of waarvoor geen tolken in het Register zijn of
kunnen worden ingeschreven.

Daarnaast zijn in het zwartboek zorgen geuit over de beperkte onderhandelingsruimte
tussen tolken en tolkbureaus. Er werd gesteld dat tolken weinig ruimte hebben om over
hun tarieven te onderhandelen, wat volgens de tolken leidt tot lage vergoedingen.
Hoewel sommigen het in de praktijk anders zouden kunnen ervaren, bieden de cijfers
over de prestaties hier een ander perspectief. Uit de cijfers blijkt dat er een grote
variatie bestaat in de vergoedingen die tolken ontvangen. Hieruit kan worden afgeleid
dat er daadwerkelijk ruimte is voor onderhandelingen tussen tolken en tolkbureaus,
en dat de tarieven niet vastliggen.

Het zwartboek biedt verder aanknopingspunten voor het verbeteren van de communicatie
op specifieke punten. Te weten:

• Er is behoefte aan meer duidelijkheid over waar tolken met klachten terecht kunnen.
Een overzicht met informatie waar iemand met een klacht terecht kan is eind 2024 op
de website van het Ministerie van Justitie en Veiligheid gepubliceerd.17

• Door tolken wordt ervaren dat door de stelselwijziging de tijd tussen twee opeenvolgende
gesprekken bij het OM en de Rechtspraak niet meer vergoed wordt. Ook voor de stelselwijziging
was hier geen voorziening voor opgenomen in de Wtis en het Btis. Het schrappen van
een vergoeding voor wachttijd was dan ook geen onderdeel van de stelselwijziging.

• Er is meer behoefte aan transparantie over de wijze waarop tolken afspraken kunnen
maken met individuele tolkbureaus met betrekking tot zakelijke voorwaarden en de afhandeling
van financiële aangelegenheden, inclusief het tijdstip en de wijze van uitbetaling
van vergoedingen.

Het ministerie zal op verschillende manieren aandacht besteden aan de in het zwartboek
geuite bezwaren en, waar mogelijk, zorgen voor de nodige duidelijkheid. Zo zal mijn
ministerie in gesprek blijven met de betrokken tolkbureaus en de opdrachtgevers over
de ervaringen in de praktijk.

9. Enquête Orde van Registertolken en -vertalers

Verder heb ik kennisgenomen van de enquête die de ORT&V onder haar leden heeft uitgezet,
in het bijzonder tolken die voor het OM en de Rechtspraak werken. Het rapport is op
20 november 2024 tijdens de begrotingsbehandeling van het Ministerie van Justitie
en Veiligheid door het lid Van Nispen aan mij is aangeboden. Dit rapport heb ik bestudeerd.
Het kan een waardevolle bijdrage leveren om de samenwerking tussen overheid, tolkbureaus
en tolken en de werkwijze van tolkdienstverlening te optimaliseren en de komende jaren
verder te bestendigen.

Uit de enquête ontstaat het beeld dat respondenten minder werken voor het OM en de
Rechtspraak of minder opdrachten aannemen dan vóór de aanbesteding. De respondenten
die aangeven voor het OM en de Rechtspraak te werken, geven in de enquête ook aan
minder inkomen te hebben na de aanbesteding.

Het is mij bekend dat deze beroepsvertegenwoordiger begin 2024 haar leden heeft opgeroepen
om geen OM- en CVOM -diensten aan te nemen die op dinsdagen worden uitgevoerd. Ondanks
de uitdagingen die gevoeld werden in de beginperiode van de dienstverlening onder
de nieuwe contracten, zie ik in de cijfers van de monitoring vooralsnog geen verminderde
inzet. Uit de cijfers blijkt dat in de periode februari 2024 tot en met november 2024
voor het OM en de Rechtspraak 97,7% is geleverd met een levernauwkeurigheid van 85%
op het gevraagde taalniveau, dit over in totaal 36.414 tolkbestellingen.

Uit het overzicht van de vergoedingen aan de tolken valt verder op te maken dat tolken
op C1-niveau en die werken voor het OM en de Rechtspraak vaker een hogere vergoeding
betaald krijgen dan C1-tolken die voor andere overheidsorganisaties werken.

Ondanks dit beeld neem ik de signalen uit de enquête serieus. Uit de enquête haal
ik dat er aandacht moet zijn voor een betere samenwerking tussen tolken, tolkbureaus
en overheid en dat er sprake is van vergrijzing onder de tolken die voor overheidsorganisaties
werken. Hierover ga ik graag in gesprek met de ORT&V en eventuele andere beroepsvertegenwoordigers,
zoals gevraagd in de motie van het lid Van Nispen c.s.18 en toegezegd tijdens de begrotingsbehandeling op 20 november 2024. In het driehoeksgesprek
tussen opdrachtgevers/rijksoverheid, tolkbureaus en beroepsvertegenwoordigers zal
ik aandacht besteden aan een goede onderlinge samenwerking.

10. Interventies

De vraag naar de inzet van registertolken blijft toenemen, wat leidt tot een groeiende
druk op de beschikbaarheid van tolken uit het Register. In december 2023 heeft het
Ministerie van Justitie en Veiligheid samen met het Bureau Wet beëdigde tolken en
vertalers en gecontracteerde tolkbureaus een enquête uitgezet onder tolken. Het doel
was te onderzoeken wat nodig is om meer tolken te laten werken voor de overheid. Met
behulp van de resultaten wordt bekeken hoe binnen het huidige stelsel verbeteringen
kunnen worden doorgevoerd. In de tweede bijlage treft u de uitkomst van de enquête
op hoofdlijnen.

Het afgelopen jaar heeft mijn ministerie overleg gevoerd met het Bureau Wet beëdigde
tolken en vertalers en de tolkbureaus over de noodzakelijke maatregelen om het aantal
nieuwe inschrijvingen in het Register te laten toenemen. Daarnaast onderzoekt het
Bureau Wet beëdigde tolken en vertalers samen met de tolkbureaus of het wenselijk
en haalbaar is om gerichte opleidingen te ontwikkelen. Als beheerder van het Register
heeft het Bureau Wet beëdigde tolken en vertalers zicht op de behoeften aan de verschillende
talen. Tolken in de benodigde talen worden aangemoedigd om zich verder te ontwikkelen
tot C1-niveau, terwijl tolken op de noodlijst worden gestimuleerd om zich te ontwikkelen
tot B2-niveau.

11. Communicatie

Voor de verdere ontwikkeling van de ingezette stelselwijziging rond de kwaliteit en
de inkoop van tolk- en vertaaldienstverlening, acht ik het van belang dat er goed
wordt gecommuniceerd en dat er voortdurend wordt gewerkt aan de samenwerking tussen
de verschillende belanghebbenden zoals beroepsvertegenwoordigers van tolken en vertalers,
tolk- en vertaalbureaus als ook de afnemers van tolk- en vertaaldiensten. De samenwerking
moet zijn gericht op een evenwichtige doorontwikkeling van het stelsel.

Gesprekken met beroepsvertegenwoordigers en tolkbureaus

Het ministerie voert minimaal één keer per jaar gesprekken met beroepsvertegenwoordigers
van zelfstandig ondernemende tolken en vertalers over de werking van de nieuwe werkwijze.
Gezien de belangrijke rol van tolk- en vertaalbureaus in de samenwerking is het van
belang dat deze gesprekken voortgezet gaan worden in een driehoek en worden naast
opdrachtgevers/rijksoverheid en beroepsvertegenwoordigers ook de tolk- en vertaalbureaus
uitgenodigd.

Dag van de tolkdienstverlening

Op 11 oktober 2024 vond de derde editie van de Dag van de Tolkdienstverlening plaats.
Vertegenwoordigers van de verschillende ketenpartners, waaronder opdrachtgevers, tolkbureaus,
beroepsvertegenwoordigers en tolken, vormden gezamenlijk een beeld van de continuïteit
en de kwaliteit van de tolkdienstverlening. Er is stilgestaan bij de realisatie van
de beoogde doelen en er werd een toelichting gegeven op de gerealiseerde prestaties,
de veiligheid voor tolken en de mogelijkheid van het toepassen van technologische
ontwikkelingen. Ook zijn discussies gevoerd; onder andere over de niet-leveringen/no-shows
door tolken, de levering van een ander taalniveau dan besteld, annuleringen van reeds
aanvaarde tolkopdrachten en klachtenprotocollen. De rode draad van deze dag was dat
partijen vooral mét elkaar het gesprek moeten voeren, niet over elkaar.

Aan het eind van de dag gaven de aanwezigen aan dat ze graag zouden zien dat dit evenement
volgend jaar opnieuw wordt georganiseerd. Het ministerie zal ook in 2025 een Dag van
de Tolkdienstverlening organiseren.

Tot slot

De invoering van een nieuwe werkwijze voor de inkoop en de kwaliteit van de tolk-
en vertaaldienstverlening is een belangrijke maar complexe en gevoelige aangelegenheid
geweest. Op basis van de huidige stand van zaken concludeer ik voorzichtig dat er
positieve resultaten zijn geboekt. Tegelijkertijd blijft het belangrijk om in de praktijk
aandacht te besteden aan een goede onderlinge samenwerking en de verdere ontwikkeling
van het stelsel. Met deze brief heb ik, binnen de ruimte die ik heb en zonder inbreuk
te maken op de contractuele afspraken met tolkbureaus, invulling gegeven aan de motie
van het lid Van Nispen c.s.19 Over de voortgang van de aangekondigde onderzoeken met betrekking tot het vergoeden
van de wachttijd, het vergoeden per begonnen half uur en de betaling per normregel
zal ik uw Kamer vóór het zomerreces van 2025 informeren.

Ik zal uw Kamer jaarlijks in het najaar blijven informeren over de prestaties van
de tolkdienstverlening en de stand van zaken rondom de ontwikkeling van het stelsel
tolk- en vertaaldienstverlening.

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,
T.H.D. Struycken

BIJLAGEN

I. Factsheet tolkdienstverlening 2023/2024

II. Resultaten enquête onder tolken 2023

III. Auditonderzoeksrapport: «Jaarlijkse samenvatting van onderzoeken naar gegevenssets
van tolkbureaus (2023)»