Brief regering : Verslag bijeenkomst van de NAVO-ministers van Defensie op 17 en 18 oktober 2024 in Brussel

Nr. 471
BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 28 oktober 2024

Op 17 en 18 oktober 2024 vond in Brussel een bijeenkomst plaats van de NAVO-Ministers
van Defensie (DMM). In deze brief informeer ik uw Kamer over het verloop en de uitkomst
van de DMM. Tevens maak ik van de gelegenheid gebruik om uw Kamer te informeren over
de inzet van een forensisch opsporingsteam in Oekraïne. Mede namens de Minister van
Buitenlandse Zaken informeer ik u over het besluit een Nederlandse bijdrage te leveren
aan de VS-geleide United Nations Command (UNC) in Zuid-Korea.

Oekraïne

De Oekraïense president Zelensky en de Minister van Defensie Umerov lichtten verschillende
onderdelen uit het Victory Plan van president Zelensky toe aan de NAVO-bondgenoten in de NAVO-Oekraïne Raad (NUC).
Het plan bestaat uit een vijftal kernpunten, waaronder het verzoek tot verstrekken
van een uitnodiging tot NAVO lidmaatschap en het versterken van de Oekraïense verdediging
tegen Rusland, inclusief het opheffen van Westerse inzetrestricties op gedoneerde
wapensystemen en munitie. Ook doet de president voorstellen voor (toekomstige) samenwerking
met Oekraïne op vlak van economie en Europese veiligheid. Daarnaast bevat het plan
een drietal geclassificeerde annexen. Tevens schetsten president Zelensky en Minister
Umerov de moeilijke situatie aan het front en riepen ze bondgenoten op reeds toegezegde
steun sneller te leveren.

In reactie hierop benadrukte Nederland het belang van het onverminderd voortzetten
van steun aan Oekraïne. Daarbij zijn substantiële financiële toezeggingen van bondgenoten
voor toekomstige militaire steun essentieel. Bovendien was er onder de bondgenoten
brede consensus dat opschaling van de defensie-industrie in Oekraïne nodig is, zodat
Oekraïne in toenemende mate ook zijn eigen productiecapaciteit kan inzetten. De focus
moet daarbij liggen op interoperabiliteit van de Oekraïense strijdkrachten met de
NAVO, zodat gelijktijdig wordt geïnvesteerd in de Euro-Atlantische integratie van
Oekraïne.

Nederland levert een belangrijke bijdrage aan de luchtverdediging van Oekraïne via
onder andere het Patriot-initiatief en de F16’s. Nederland kondigde ook het «drone
action plan» aan, ter waarde van 400 miljoen euro. Een aanzienlijk deel hiervan zal,
conform de diverse oproepen in de NUC, in Oekraïne geproduceerd gaan worden, en ander
in samenwerking met de Nederlandse defensie-industrie. Daarnaast werkt Nederland samen
met Tsjechië en Denemarken bij de aankoop van 155 mm artilleriemunitie. Deze order
van circa 270 miljoen euro wordt verspreid over enkele maanden, geleverd in 2025,
om Oekraïne consequent te voorzien van voldoende 155 mm munitie. Nederland deed ook
de oproep aan andere landen om bij te blijven dragen aan dit Tsjechische initiatief.
Nederland heeft tijdens deze DMM andermaal bepleit dat Oekraïne de mogelijkheden krijgt
om alle volgens het internationaal recht gelegitimeerde doelwitten in Rusland aan
te grijpen, in lijn met de motie Paternotte c.s1.

Afschrikking en verdediging

Rusland vormt een directe en de meest ernstige bedreiging voor de veiligheid van bondgenoten
en voor de vrede en stabiliteit van het Euro-Atlantisch gebied. Sinds de grootschalige
Russische inval in Oekraïne op 24 februari 2022 hebben bondgenoten daarom versnelde
grote stappen gezet in de versterking van de afschrikking en verdediging van het bondgenootschap.
Een sterke NAVO, met een geloofwaardige afschrikking en verdediging, is cruciaal in
een steeds onveiligere wereld. De Ministers bespraken de uitvoerbaarheid van de verdedigingsplannen
en de daaruit voortvloeiende aanvullende capaciteitsdoelstellingen. Bondgenoten achten
het van groot belang de nieuwe militaire plannen uitvoerbaar te maken met een zo laag
mogelijk risico. Alleen door het realiseren van voldoende militaire capaciteiten kunnen
bondgenoten deze risico’s verlagen. Er is brede overeenstemming onder bondgenoten
dat 2% de absolute ondergrens is. De toenemende dreigingen en de daaruit voortvloeiende
capaciteitsdoelstellingen van de NAVO vragen veel capaciteiten van ieder land.

Nederland gaf aan dat het van groot belang is dat de NAVO over voldoende militaire
capaciteiten beschikt om de plannen uit te voeren met acceptabele risico’s. Er is
acuut behoefte aan meer luchtverdedigingscapaciteit en strategic enablers. Ik heb benadrukt dat het kabinet een flinke investering doet in Defensie, met een
stijging van 2,4 miljard euro structureel en de aanschaf van specifieke capaciteiten
waarbij de targets uit de NAVO defensie capaciteitsplanning (NDPP) richtinggevend zijn.

De minimale capaciteitenbehoefte die de NAVO onlangs heeft opgesteld op basis van
de nieuwe verdedigingsplannen, betekent een forse uitdaging voor de krijgsmachten
van alle bondgenoten, ook voor Nederland. In het bondgenootschap is de consensus dat
gezien de toegenomen dreiging er meer NAVO-capaciteiten nodig zijn. We moeten sterk
zijn, dit uitstralen, en in staat zijn om die kracht in te zetten.

Samenwerking met de EU en de Indo-Pacific partners

De Ministers van defensie van Australië, Japan, Nieuw-Zeeland en Zuid-Korea (IP4)
namen voor het eerst deel aan de DMM. Ook de Europese Unie was vertegenwoordigd. Bondgenoten
spraken met de Indo-Pacific partners over gemeenschappelijke uitdagingen op het gebied
van veiligheid. Zij herbevestigden dat stabiliteit en veiligheid in de Indo-Pacific
direct verbonden zijn met stabiliteit en veiligheid in het Euro-Atlantisch gebied.
Bondgenoten en partners spraken hun ernstige zorgen uit over de toenemende militaire
samenwerking tussen Rusland, China, Iran en Noord-Korea. Door de levering van militaire
capaciteiten, zoals aanvalsdrones en ballistische rakketten aan Rusland en het ondersteunen
van de Russische defensie-industrie, houden deze landen de Russische oorlog tegen
Oekraïne in stand. Zij raken daarmee direct de veiligheid en stabiliteit van Europa.

Nederland heeft aangegeven dat in de huidige veiligheidsomgeving de relatie met IP4
en EU partners steeds belangrijker is voor de NAVO, om zo grensoverschrijdende veiligheidskwesties
en mondiale uitdagingen aan te pakken. Het is belangrijk informatie uit te wisselen
met partners op het gebied van uitdagingen uitgaande van Rusland en China. Naast de
Chinese steun aan Rusland vormt China als zelfstandige actor ook een mondiale uitdaging
op hybride terrein, onderstrepen ook de IP4 partners, zoals door het verspreiden van
desinformatie en assertieve activiteiten in het cyberdomein. Het belang van een verdere
intensivering van de samenwerking tussen NAVO, de EU en de IP4 om weerstand te bieden
tegen deze uitdagingen werd door velen onderstreept.

Voor de voortzetting van de steun aan Oekraïne en de afschrikking en verdediging van
het bondgenootschap is het noodzakelijk om de productiecapaciteit van de defensie-industrie
te verhogen. Europese landen moeten hierin hun verantwoordelijkheid nemen. Van belang
is samenwerking en coördinatie tussen EU en NAVO. Een gezamenlijke inspanning is nodig
om de huidige belemmeringen bij de opschaling van de defensie industrie aan te pakken.
Dit om gezamenlijk het munitietekort aan te pakken, vraag te bundelen en in te zetten
op standaardisatie en interoperabiliteit. De NAVO en EU moeten elkaar hierbij wederzijds
versterken. Zo kan de EU door financiering en via industriepolitiek de opschaling
van de industrie bevorderen. De NAVO is sterk in defensieplanning en het gezamenlijk
ontwikkelen van militaire capaciteiten. De rode draad is slimme samenwerking: bij
het bieden van capaciteiten voor de plannen, bij aanschaf van nieuw materieel en voorraden,
bij onderzoek en investeringen voor nieuwe technologie, en bij de aanpak van bottlenecks in de aanvoerlijnen. Defensie zoekt voor de verhoging van de productiecapaciteit van
munitie voor Oekraïne en voor de eigen voorraad actief naar mogelijkheden voor vraagbundeling
in EU- en NAVO-verband. NAVO is leidend in de verdere standaardisatie van wapensystemen
en vergroting van zogeheten gebruikersgroepen van landen met dezelfde (wapen)systemen,
maar de EU speelt hier ook een rol. Vanuit de EU wordt gewerkt aan het versterken
van langdurige orders bij Europese munitiefabrikanten met subsidies voor gezamenlijke
aanschaf (EDIRPA; ca 300 mln. euro) en opschaling van productie (ASAP; 500 mln. euro).
Dergelijke initiatieven vanuit de EU dragen bij aan het behalen van de NAVO capaciteitsdoelstellingen.

Inzet forensische opsporingsexperts in Oekraïne

Het kabinet informeert uw Kamer in deze brief ook dat Defensie medio november 2024
wederom forensische opsporingsexperts zal inzetten in Oekraïne om onderzoek te doen
naar oorlogsmisdrijven gepleegd in Oekraïne. Dit betreft een gezamenlijke inspanning
van de Ministeries van Defensie en Buitenlandse Zaken. Defensie zet de experts in
onder de vlag van het Internationale Strafhof (ICC). Het kabinet is van mening dat
oorlogsmisdrijven niet ongestraft mogen blijven. Met de inzet van deze experts van
de Koninklijke Marechaussee onderstreept het kabinet het belang van het verantwoording
afleggen voor oorlogsmisdaden. Defensie draagt de kosten voor deze inzet.

Nederlandse inzet United Nations Command te Zuid-Korea

Het bevorderen van de internationale rechtsorde in de Indo-Pacific is nadrukkelijk
in het Nederlands belang. De Indo-Pacific vormt de belangrijkste economische groeiregio
in de wereld en is in toenemende mate ook een geopolitiek zwaartepunt. Mede namens
de Minister van Buitenlandse Zaken informeer ik u over het besluit een Nederlandse
bijdrage te leveren aan de VS-geleide United Nations Command (UNC) in Zuid-Korea.
Deze bijdrage is voorzien voor initieel een periode van 2 jaar, van januari 2025 tot
en met december 2026, met drie functies die op roulatiebasis worden ingevuld. UNC
is opgericht in 1950 om Zuid-Korea te ondersteunen tijdens en ook na de Koreaanse
oorlog en is gebaseerd op resoluties 83 en 84 van de Veiligheidsraad van de Verenigde
Naties (VNVR). De voornaamste taak van het UNC is het bewaken van de voorwaarden van
de wapenstilstand. Het UNC opereert onder aansturing van de VS. Deelnemende landen
zijn de Verenigde Staten, Australië, Canada, Colombia, Denemarken, Frankrijk, Duitsland,
Nieuw-Zeeland en het Verenigd-Koninkrijk. De Nederlandse deelname draagt bij aan het
doel van UNC en daarbij ook het handhaven van de internationale rechtsorde, versterkt
onze banden en samenwerking met de andere deelnemende landen, en verbetert onze informatiepositie
in de regio.

Coalitie voor de bestrijding van ISIS

En marge van de DMM sprak de Amerikaans geleide anti-ISIS-coalitie over de veiligheidssituatie
in Irak en Syrië en de stand van zaken van de transformatie van Operation Inherent Resolve (OIR) in Irak. De VS en Irak hebben besloten OIR in Irak in de huidige vorm te beëindigen
per september 2025. De activiteiten in Irak zullen voor die tijd langzaam worden afgebouwd.
De operaties in Syrië zullen vanuit Irak nog doorgaan tot september 2026. Irak heeft
de wens uitgesproken om te komen tot bilaterale veiligheidssamenwerkingen met individuele
landen.

Nederland onderstreepte het commitment aan een stabiel en veilig Irak en de internationale
rechtsorde. Onze betrokkenheid blijkt uit de huidige deelname aan de NATO Mission Iraq (NMI) waarvoor Nederland onder andere de Force Commander levert. De exacte consequenties
van de post OIR-transitie voor NMI zijn onderwerp van gesprek tussen Irak en bondgenoten.

De Minister voor Rechtsbescherming,
R.P. Brekelmans