Brief regering : Update visietraject biotechnologie incl. aanbieding STT-rapport 'Stippen op de horizon - toekomstbeeld biotechnologie 2030-2050'

Nr. 404
BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR
EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 25 september 2024

Op 22 december 2023 heeft uw Kamer de kabinetsreactie op de Trendanalyse Biotechnologie
2023 ontvangen1. Het kabinet geeft hierin aan het beeld dat de Trendanalyse2 neerzet te herkennen en de oproep om een integrale visie biotechnologie op te stellen
ter harte te nemen.

Het kabinet kiest er daarom voor om gezamenlijk een stip op de horizon te willen zetten,
met daarbij zowel oog voor de kansen die biotechnologie biedt als de dilemma’s die
het opbrengt. De integrale visie biotechnologie zal er toe moeten leiden dat het maatschappelijk
en economisch potentieel van biotechnologie benut wordt waarbij tegelijkertijd de
veiligheid en zorgvuldigheid gewaarborgd blijven.

Nederland staat momenteel voor diverse uitdagingen, waar biotechnologie een rol in
kan spelen. Hierbij valt te denken aan de voedselvoorziening of het minder afhankelijk
van andere landen willen zijn op het gebied van grondstoffen en technologie. Ook een
gezonde Nederlandse bevolking is van belang, met daarin een grote rol voor preventie.
Er zal voldoende ruimte moeten zijn voor innovatie zoals vastgesteld in het regeerprogramma
van kabinet Schoof op 13 september jl3. En dat alles in een florerende economie met bedrijven die we nodig hebben voor de
welvaart en het verdienvermogen van Nederland. Daarbij zal er oog moeten zijn voor
de veranderende geopolitieke context en liggen er stevige uitdagingen om te zorgen
voor een gezonde en schone leefomgeving voor de inwoners van Nederland.

In deze brief wordt geschetst welke stappen reeds zijn gezet om te komen tot de visie
biotechnologie en wordt aangegeven welke aanpak de komende periode hierbij is voorzien.
U ontvangt deze brief mede namens de Ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
(OCW) en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en de Staatssecretarissen van
Jeugd, Preventie en Sport en van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN).

Biotechnologie in de uitdagingen waar Nederland voor staat

Bij bovenstaande uitdagingen waar Nederland momenteel voor staat, kan biotechnologie
op verschillende manieren worden ingezet. Biotechnologie is namelijk een techniek
met levensveranderende en innovatieve toepassingen, onder andere op het gebied van
gezondheid, voedselproductie en circulaire economie. Biotechnologische ontwikkelingen
maken het bijvoorbeeld mogelijk om planten steeds gerichter aan te passen en daarmee
beter bestand te maken tegen droogte, ziekten of plagen. Er zijn diverse gentherapieën
in ontwikkeling voor (zeldzame) ziekten die eerder niet of minder goed behandelbaar
waren. Aangepaste micro-organismen kunnen een rol spelen in de waterzuivering. Schimmels,
gisten en bacteriën kunnen worden ingezet om hoogwaardige producten uit hernieuwbare
grondstoffen te maken. Cellulaire agricultuur is daarnaast een methode om door middel
van fermentatie eiwitten voor humane consumptie te produceren. De wetenschappelijke
en technologische ontwikkelingen in de biotechnologie gaan zowel in Nederland als
wereldwijd onverminderd snel, stelt de Trendanalyse Biotechnologie 2023. Ook concludeert
de Trendanalyse dat de overheid meer regie kan nemen om economische kansen te verzilveren
en innovatie een gewenste richting op te sturen. In Nederland is bij zowel kennisinstellingen
als bedrijven veel kennis en expertise over (toepassingen van) biotechnologie aanwezig.

Het kabinet herkent en erkent de potentie van onderzoek naar en de verschillende toepassingen
van biotechnologie en de kansen die dit biedt voor onze economie en maatschappij.
Wanneer het over biotechnologie gaat, kunnen verschillende (ethische) dilemma’s zich
voordoen, waaronder de wenselijkheid van bepaalde biotechnologische toepassingen.
Ook op dit gebied zijn in Nederland verschillende maatschappelijke organisaties en
kennisinstellingen actief. Op het gebied van veiligheid en omgaan met risico’s stellen
we als kabinet randvoorwaarden waar het gaat om patiënt-, voedsel-, en milieuveiligheid.
Daarnaast heeft het kabinet in toenemende mate oog voor hoe Nederland in een veranderende
wereld op een veilige manier samenwerkt met andere landen, onder andere met de EU
op het terrein van handels- en industriebeleid zoals vastgelegd in het Hoofdlijnenakkoord4. Waar mogelijk worden risicovolle strategische afhankelijkheden voorkomen en verminderd
en wordt ongewenste kennis- en technologieoverdracht tegengegaan. Zorgvuldigheid is
hierbij geboden.

Biotechnologie: stippen op de horizon

In het voorjaar van 2024 heeft de Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) gewerkt
aan het rapport «Stippen op de horizon – toekomstbeeld biotechnologie 2030–2050».
In dit rapport zijn met hulp van diverse partijen in het veld verschillende toekomstbeelden
voor biotechnologie uitgewerkt. In het rapport is de centrale vraag: stél dat een
bepaald toekomstscenario zich voordoet, wat zouden de consequenties daar dan van zijn?
En hoe kunnen publieke waarden in de scenario’s gerespecteerd worden? Met deze brief
bieden wij dit STT-rapport aan de Kamer aan. Dit rapport vormt één van de bouwstenen
van de visie die wij als kabinet opstellen. In het najaar organiseren we een webinar
waarmee we geïnteresseerden vanuit de overheid, wetenschap, markt en maatschappij
een update geven over het proces tot nog toe. STT zal daar een nadere toelichting
geven op de totstandkoming van het rapport.

Biotechnologie: het opstellen van een gezamenlijke visie

Bij het opstellen van een kabinetsvisie zijn beleidskeuzes nodig. De beleidsdrivers
die het STT-rapport noemt bij het komen tot de toekomstscenario’s zullen wij daarbij
meewegen5. We houden ook rekening met de ambities die zijn opgenomen in de Nationale Technologiestrategie6 en in het rapport «Groeimarkten voor Nederland»7. We laten ons voeden door de politieke en maatschappelijke dialoog over biotechnologie
en nemen relevante onderzoeksrapporten van bijvoorbeeld het Rathenau Instituut als
het gaat om maatschappelijke acceptatie van biotechnologie daarbij mee.

We hebben oog voor de dilemma’s die met biotechnologie gepaard kunnen gaan: willen
we alles wat (bio)technologisch kan? Welke aspecten van veiligheid komen hierbij kijken?
Wat willen we in Nederland juist wel of juist niet stimuleren? Voor welke problemen
kan biotechnologie in ons land een oplossing vormen?

Naast de nationale ontwikkelingen houden we ook rekening met de internationale ontwikkelingen
op het gebied van biotechnologie. In Nederland is veel kennis en expertise over biotechnologie
aanwezig. Het totale speelveld is echter mondiaal, waarbij veel van de kaders op Europese
schaal worden vastgesteld. Dit voorjaar heeft de Europese Commissie aangekondigd tot
een meer gecoördineerde aanpak van biotechnologie en biofabricage in Europa te willen
komen. De kabinetsreactie daarop is met uw Kamer gedeeld8.

Met de hierboven beschreven stappen komen we tot de conceptvisie biotechnologie. Deze
conceptvisie willen we eind 2024 voorleggen aan betrokkenen vanuit wetenschap, markt
en maatschappij om de inhoudelijke afwegingen toe te kunnen lichten en de conceptvisie
te valideren. De visie zal tot een uitvoeringsagenda moeten leiden die concrete handvatten
biedt hoe de visie daadwerkelijk te realiseren. Hierbij wordt aangesloten bij andere
trajecten die lopen om focus aan te brengen in (financiële en niet-financiële) inzet
van partijen in het zogenoemde biotechnologie-ecosysteem. We vinden het belangrijk
om de visie op te stellen met input uit het (krachten)veld en om de benodigde acties
gezamenlijk met stakeholders en betrokkenen uit te voeren.

Kortom: biotechnologie is een belangrijke technologie die ons land veel kansen biedt,
maar ook dilemma’s en risico’s met zich meebrengt. Om op deze kansen verantwoord in
te zetten, stellen we ook bepaalde (rand)voorwaarden. Bij dit alles realiseren we
ons dat dit plaatsvindt in een internationale context die we in ons voordeel willen
beïnvloeden en benutten. We herkennen de vraag naar een integrale visie op biotechnologie
dan ook en zullen deze begin 2025 opleveren aan uw Kamer.

De Minister van Economische Zaken,
D.S. Beljaarts

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat,
Ch.A. Jansen