Brief regering : Structureel investeringsfonds duurzame landbouw (IDL)

31 239
Stimulering duurzame energieproductie

Nr. 170
BRIEF VAN DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 28 juni 2024

In juli 2021 is het investeringsfonds duurzame landbouw (IDL) van start gegaan als
een pilot ter ondersteuning van land- en tuinbouwbedrijven die omschakelen naar een
integraal duurzame bedrijfsvoering, bijvoorbeeld naar kringloop-, biologische- of
natuurinclusieve landbouw. Bij het IDL kunnen boeren financiering onder gunstige voorwaarden
aanvragen voor investeringen die zij doen bij een integrale omschakeling. Op basis
van de ervaringen uit de pilotfase, advies uit de evaluatie van het eerste pilot jaar
en input vanuit de beoordelingscommissie heb ik in de zomer van 2023 aangekondigd1 om binnen het Omschakelprogramma Duurzame Landbouw een structureel IDL op te zetten.
Ik ben zeer verheugd dat de uitwerking hiervan inmiddels voltooid is en ik een budget
van 130,8 mln. euro, inclusief uitvoeringskosten, beschikbaar kan stellen. Hierbij
informeer ik u over de uitwerking van dit structurele IDL en ga ik in op de stand
van zaken van andere onderdelen van het omschakelprogramma.

Terugblik Pilot Investeringsfonds Duurzame Landbouw

Het doel van de in 2021 begonnen pilot was het opdoen van ervaring met het sturen
op doelen, het toetsen of het fonds en de aantrekkelijke leenvoorwaarden aan de verwachtingen
van boeren voldoet en de gewenste investeringen op gang brengt die bijdragen aan het
bereiken van natuur- en milieudoelen.

De pilot is tweemaal verlengd en liep tot 31 december 2023. Het fondsvermogen is tijdens
de looptijd opgehoogd naar in totaal 31 mln. euro. Gedurende de pilot zijn er 194
IDL-aanvragen binnengekomen bij het Nationaal Groenfonds, de fondsbeheerder. Van deze
aanvragen voldeden er 113 aan alle voorwaarden. Met een gemiddelde omschakellening
van 290.000,- euro per bedrijf is de verwachting dat het volledige fondsvermogen van
de pilot wordt uitgezet. In combinatie met verplichte cofinanciering zorgt de pilotfase
IDL voor 142 mln. euro aan investeringsplannen voor de omschakeling naar duurzame
land- en tuinbouw. Omdat de achtergestelde lening banken meer zekerheid biedt wordt
het voor hen aantrekkelijker om toch investeringen in verduurzaming die ze aanvankelijk
in een (te) hoog risicoprofiel classificeren, te (mede)financieren. Met dit resultaat
bewijst het IDL haar grote toegevoegde waarde voor boeren die willen omschakelen.

Vormgeving structureel fonds

Op basis van de ervaringen uit de pilotfase, advies uit de evaluatie van het eerste
pilot jaar en input vanuit de beoordelingscommissie heb ik besloten het IDL voort
te zetten en daarvoor in totaal een budget van 130,8 mln. euro, inclusief uitvoeringskosten
beschikbaar te stellen. Daarbij behoud ik grotendeels de kenmerken en voorwaarden
zoals in de pilot2 met daarbij aanpassing op de onderstaande punten:

• Openstelling van het structurele fonds voor in elk geval 10 jaar (van juni 2024 tot
juni 2034) met een mogelijkheid tot een verlenging van 5 jaar. Door te kiezen voor
een openstelling van 10 jaar bieden we boeren in omschakeling langdurige zekerheid
die nodig is voor de landbouwtransitie.

• Het beheer en de uitvoering van het IDL ligt gedurende deze periode bij het Nationaal
Groenfonds (GRF).

• Op advies van de evaluatie en passend binnen de Europese steunkaders wordt de maximale
leensom verhoogd van 400.000 euro naar 500.000 euro in totaal per landbouwonderneming,
de overige financiële modaliteiten van de omschakellening worden voortgezet. Door
de maximale leensom te verhogen vergroot ik de potentiële doelgroep van het IDL.

• Gezien het belang van jonge landbouwers (<40 jaar) voor de sector en om hen te ondersteunen
in de transitie kies ik om jonge landbouwers met een hoger steunpercentage te ondersteunen
van maximaal 70%. Dit percentage is hoger dan de 60% voor reguliere omschakelleningen.

• De beschikbare middelen worden revolverend ingezet om zo de hoeveelheid leningen die
in totaal wordt verstrekt te maximaliseren.

• Beoordeling van de verduurzamingsplannen zal plaatsvinden aan de hand van een beoordelingscommissie
en algemeen beschikbare KPI-informatie. Het werken met KPI's in de landbouw is beleidsmatig
en commercieel volop in ontwikkeling. Naar gelang de ontwikkeling van KPI’s krijgt
deze informatie een grotere rol in de beoordelingsmethodiek. Een grotere rol voor
KPI's ondersteunt bij het objectiveren van de beoordeling.

Andere onderdelen Omschakelprogramma

Het omschakelprogramma zoals dat is vormgegeven in 20203 bevat ook een drietal andere regelingen:

• Module bedrijfsplanvouchers (onderdeel van de Subsidiemodule Agrarische Bedrijfsadvisering
en Educatie hierna de Sabe-regeling).

• Module demonstratiebedrijven (onderdeel Sabe-regeling).

• Borgstellingsmodule voor Omschakeling.

Deze regelingen zijn complementair aan het IDL, zodat boeren die duurzame investeringen
willen doen, kunnen leren van ervaringen van andere ondernemers, begeleiding kunnen
krijgen bij het opstellen van een bedrijfsplan, en aanvullende ondersteuning kunnen
aanvragen voor werkkapitaal.

De module bedrijfsplanvouchers biedt boeren de mogelijkheid om met behulp van een
onafhankelijke agrarische adviseur een bedrijfsplan op te laten stellen gericht op
omschakeling naar duurzame landbouw. Hiervoor worden vouchers beschikbaar gesteld,
die boeren kunnen aanvragen. Met dit bedrijfsplan is het mogelijk voor een boerenbedrijf
financiering aan te vragen bij het IDL. In 2021 is de module bedrijfsplanvouchers
voor het eerst opengesteld. Tot nu toe zijn er drie openstellingen geweest, waarbij
circa 1200 bedrijfsplanvouchers zijn aangevraagd.

De module demonstratiebedrijven is eveneens onderdeel van de Sabe-regeling en gaat
uit van het principe dat boeren andere boeren leren over omschakeling naar duurzame
landbouw. Deze module ondersteunt boeren die hun kennis willen en kunnen delen in
de vorm van praktijkdemonstraties op het eigen bedrijf over het omschakelen en verduurzamen
van hun bedrijf. De aanvrager moet zelf al (grotendeels) omgeschakeld zijn en als
inspiratievoorbeeld dienen. De kennis en ervaring van boeren is belangrijk en wordt
zo ingezet om andere boeren te informeren en inspireren. Op dit moment zijn zo’n dertig
demonstratiebedrijven actief. Eind 2023 is deze module voor een tweede keer opengesteld
door de RVO.

De Sabe-regeling is opgenomen in het GLB/NSP voor de periode 2023–2027. In deze periode
zullen nog meerdere openstellingen volgen. Ook de provincies maken gebruik van een
eigen module demonstratie-activiteiten binnen een provinciale model verordening en
hebben ook openstellingen voor boeren in de eigen provincie. Ook dit is onderdeel
van het GLB/NSP.

De borgstellingsmodule heeft als doel om werkkapitaal beschikbaar te stellen in de
periode van omschakeling, om een tijdelijke daling in inkomsten te kunnen opvangen.
Deze werkkapitaalregeling is uitgewerkt in de vorm van een specifieke borgstelling
onder de Borgstelling MKB-Landbouwkredieten. Deze regeling is beschikbaar voor ondernemers
die omschakelen met een lening uit het Pilot-Investeringsfonds. Ook ondernemers die
omschakelen naar biologische landbouw, maar geen gebruik maken van IDL kunnen gebruik
maken van de borgstelling.

Het IDL biedt in samenhang met de bovengenoemde instrumenten boeren die hun bedrijf
willen verduurzamen de mogelijkheid om stappen te zetten. Met het voortzetten van
het IDL is geborgd dat boeren tegen aantrekkelijke leenvoorwaarden duurzame investeringen
kunnen blijven doen, en blijven bouwen aan een toekomstbestendige sector met een houdbaar
verdienmodel.

De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit,
P. Adema