Brief regering : Verslag informele Raad Buitenlandse Zaken Defensie 28-29 mei 2024

Nr. 267
BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 17 juni 2024

Hierbij bied ik u het verslag aan van de informele Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) Defensie
van 28 mei 2024 te Brussel, de EDA Steering Board van 28 mei en het Schuman Forum van 29 mei 2024, waaraan ik heb deelgenomen.

1. Raad Buitenlandse Zaken

Militaire EU-steun aan Oekraïne

De militaire steun aan Oekraïne werd eerst besproken door de EU-lidstaten onderling,
waarna ook de secretaris-generaal van de NAVO en de Minister van Defensie van Oekraïne
zich bij de besprekingen aansloten. De Hoge Vertegenwoordiger (HV) onderstreepte de
urgentie van het voortzetten van de militaire steun aan Oekraïne. Met name munitie
en luchtverdediging zijn momenteel cruciaal. De HV stelde daarnaast dat het belangrijk
is dat er op korte termijn verschillende Raadsbesluiten worden aangenomen voor de
implementatie van het Ukraine Assistance Fund (UAF), inclusief het gebruik van de rente op bevroren Russische tegoeden om de steun
aan Oekraïne te financieren. Ook benadrukte hij het onverminderde belang van de European Union Military Assistance Mission (EUMAM) Ukraine voor de training van Oekraïense militairen.

De Minister van Defensie van Oekraïne Umerov benadrukte het belang van luchtverdediging
en de noodzaak om op korte termijn te beschikken over zowel luchtverdedigingssystemen
als de hiervoor benodigde munitie. Hij bedankte de lidstaten die hieraan bijdragen,
waaronder Nederland. Minister Umerov ging daarnaast in op het belang van de mogelijkheid
tot het aanvallen van strategische doelen buiten Oekraïne, aangezien de meeste gevechten
op dit moment dicht bij de grens plaatsvinden. De Minister sprak zich positief uit
over het gebruik van bevroren Russische tegoeden voor de financiering van militaire
steun aan Oekraïne. Hoewel de Oekraïense defensie-industrie gereed is om meer te produceren,
ontbreekt het aan de benodigde financiële middelen. Daarom verzocht de Oekraïense
Minister om aanvullende financiering. De SG van de NAVO benadrukte de urgentie van
steun aan Oekraïne. Daarbij deed hij een oproep tot het wegnemen van restricties voor
het gebruik van wapens, onder andere voor doelen buiten Oekraïne. De SG benoemde dat
bij het aanvallen van strategische doelen buiten Oekraïne sprake is van zelfverdediging,
en dat dit geoorloofd is volgens het internationale recht.

In de bespreking was er onder de Ministers brede steun voor het voortzetten en intensiveren
van de militaire EU-steun aan Oekraïne, zowel via de EU-trainingsmissie EUMAM als
via EU-financiering van wapen- en munitieleveranties. Veel Ministers stelden dat het
belangrijk is om snel een akkoord te bereiken op de implementatie van het Ukraine Assistance Fund (UAF) en riepen op tot het opheffen van de huidige blokkade door Hongarije. Daarnaast
gaven veel lidstaten een toelichting op eigen initiatieven voor steun aan Oekraïne
en deden een oproep aan andere lidstaten om mee te doen. Nederland kondigde aan het
voortouw te nemen bij het leveren van een Patriot-systeem aan Oekraïne.

Defensie paraatheid

De HV lichtte de voortgang toe van de implementatie van de Europese Defensie-Industrie
Strategie (EDIS) en benoemde daarbij het belang van voldoende financiering, zowel
privaat als publiek. Eurocommissaris voor de Interne Markt Breton benadrukte de noodzaak
voor de EU om meer, beter, gezamenlijk en binnen Europa te investeren. De Commissaris
benoemde het belang van het Europees Defensie-Industrie Programma (EDIP). Specifiek
noemde Breton het opschalen van de productiecapaciteit, gezamenlijke aanschaf en de
introductie van een leveringszekerheidsregime.

Nederland heeft benadrukt dat een sterke defensie-industrie in de EU noodzakelijk
is voor het voortzetten van onze steun aan Oekraïne en versterking van de nationale
krijgsmachten in de EU. Daarvoor is het cruciaal dat de productiecapaciteit wordt
opgeschaald, ook voor licentieproductie, en dat concurrentie in de toeleveringsketen
wordt bevorderd. Ook heeft Nederland het belang van financiering onderstreept, waar
de Europese Investeringsbank (EIB) een belangrijke rol in kan spelen evenals het FAST
fonds gericht op financiering voor het MKB. Tot slot is het cruciaal om de Oekraïense
defensie-industrie te integreren in de Europese defensie-industrie, omdat hiermee
Oekraïne wordt geholpen en tegelijkertijd de Europese defensie-industrie wordt versterkt.

Veel lidstaten noemden het belang van betere toegang tot financiering voor de defensie-industrie
en gaven aan uit te kijken naar het rapport van de Europese Commissie over financieringsmogelijkheden
dat bij de volgende Europese Raad wordt gepresenteerd. Een aantal lidstaten sprak
de voorkeur uit voor het verder onderzoeken van het verbreden van het mandaat van
de EIB. Het belang van integratie van de Oekraïense defensie-industrie in de Europese
defensie-industrie werd door meerdere lidstaten genoemd.

Actuele Zaken

De Hoge Vertegenwoordiger heeft een update gegeven over de militaire EU-operatie ASPIDES
in de Rode Zee. De operationele doelstellingen van deze EU missie zijn het handhaven
van de vrijheid van doorvaart en het bijdragen aan maritieme veiligheid. Operatie
ASPIDES kan optreden in de gehele Rode Zee, de Golf van Aden en de Perzische Golf.
Nederland heeft aangekondigd, in samenwerking met andere lidstaten, het Force HQ voor
ASPIDES te leveren vanaf midden juni tot augustus.

2. Ministeriële Steering Board EDA

De HV, tevens Hoofd van het Europees Defensie Agentschap (EDA), presenteerde de Long Term Review (LTR) waarin de vijf kerntaken van het Agentschap worden vastgelegd. Aan de drie
bestaande kerntaken (het ondersteunen van de ontwikkeling van defensiecapaciteiten
in samenwerking tussen lidstaten; het stimuleren van onderzoek en ontwikkeling op
het vlak van defensie technologie; het optreden als spreekbuis voor defensie gemeenschap
in bredere beleidsdomeinen van de Europese Commissie) worden twee nieuwe kerntaken
toegevoegd: (1) het bundelen van de vraag voor gezamenlijke inkoop en (2) het vertegenwoordigen
van de belangen van Ministeries van Defensie bij de ontwikkeling van civiel EU-beleid.
Met de LTR versterkt het EDA haar positie als spin in het web op EU-niveau dat de
lidstaten ondersteunt in de gehele capaciteitsontwikkelingscyclus. De HV benadrukte
dat samenwerking met de NAVO essentieel is en dat Oekraïne steeds meer bij activiteiten
betrokken moet worden. Het opzetten van een innovatiekantoor in Kiev is hierin een
belangrijke stap.

De lidstaten stemden in met de LTR. Nederland verwelkomde de rol van het EDA op het
gebied van gezamenlijke aanschaf, dit is essentieel om fragmentatie te verminderen
en de mate van standaardisatie te vergroten. Het EDA kan ook een belangrijke rol spelen
in het uitdragen van defensiebelangen op andere EU-beleidsterreinen. Een aantal Ministers
stelde dat de lidstaten leidend moeten zijn in het identificeren van capaciteitsbehoeften
en prioriteiten. Meerdere lidstaten onderstreepten het belang van goede samenwerking
en coördinatie met de NAVO. Daarnaast deelde een aantal lidstaten interessante samenwerkingsmogelijkheden
op basis van een inventarisatie door het EDA. Nederland benoemde dat onder andere
short and very short range air defence (SHORAD), dronesystemen en space-based intelligence/surveillance/reconnaissance (ISR) van belang zijn.

3. Schuman Forum

Bij het tweede Schuman Forum (Security and Defence Partnership Forum) kwamen de Ministers van Defensie van de EU lidstaten en meer dan 50 partnerlanden
en partnerorganisaties (o.a. de NAVO en de VN) in Brussel bijeen om gezamenlijk te
spreken over het belang van wederzijds versterkende partnerschappen. Tijdens de openingsspeeches
en in het eerste panel was er veel aandacht voor de situatie in Oekraïne, de Rode
Zee, de Sahel en Gaza. Daarnaast werd gesproken over het nieuwe Security and Defence Partnerships initiatief van de EU, waarbij Moldavië en Noorwegen de eerste partnerlanden worden.
Deze partnerschappen komen voort uit het Strategisch Kompas en zijn een instrument
van de EU waarmee een nieuw «Security and Defence» equivalent wordt gecreëerd van politieke consultaties met derde landen. Het idee
is dat alle relevante onderwerpen geïntegreerd en op reguliere basis worden besproken,
in plaats van bijvoorbeeld een aparte cyber dialoog. Het gaat hierbij om zowel civiele
als defensie onderwerpen, zoals hybride dreigingen, missies en operaties, non-proliferatie,
«defence initiatives», maar ook economische veiligheid. Samen met de Ministers van Moldavië, Noorwegen
en Nigeria sprak ik het forum toe over de meerwaarde van brede partnerschappen.

4. Overige zaken

Op 28 mei organiseerde denktank Friends of Europe het Ukraine Security Forum. Samen met de Minister van Defensie van Estland en het hoofd van het Oekraïense Center for Civil Liberties sprak ik in een panel over de veiligheidsimplicaties van de oorlog in Oekraïne. In
het panel werd besproken dat het idee dat agressie loont zo veel mogelijk vermeden
moet worden – anders zijn de mogelijke gevolgen in de Kaukasus, de Indo-Pacific, de
Sahel en het Midden-Oosten niet te overzien. Ook werd gesproken over migratiestromen,
de noodzakelijke verhoging van de nationale defensiebudgetten en de proliferatie van
wapens. De hoofdboodschap is dat Europa alles op alles moet zetten om ervoor te zorgen
dat Oekraïne niet verliest en dat vergt méér dan wat de lidstaten op dit moment doen.

Ten slotte maakt het kabinet van deze gelegenheid gebruik om uw Kamer te informeren
over de inzet van twee Nederlandse experts in het Cyber Rapid Response Team (CRRT). Nederland is deelnemer in dit door Litouwen geleide EU Permanent Structured Cooperation (PESCO)-project voor snel inzetbare, multinationale cyberteams. Het CRRT is verzocht
om ondersteuning te bieden aan een van de CRRT-leden voor de verkiezingen voor het
Europees Parlement. Nederland heeft twee experts geleverd aan het team dat van 4 t/m
9 juni werd ingezet.

De Minister van Defensie,
K.H. Ollongren