Brief regering : Jaarbeeld NVWA 2023 en Stand van Toezicht

Nr. 231
BRIEF VAN DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 28 mei 2024

Hierbij bied ik uw Kamer, mede namens de Minister van Medische Zorg (VWS), het Jaarbeeld
2023 van de NVWA aan. De NVWA laat in het jaarbeeld zien wat de impact was van het
toezicht bij de 7 publieke belangen waar de NVWA voor staat. Het jaarbeeld is toegankelijk
via de website van de NVWA1. Aan het jaarbeeld 2023 is de «Stand van Toezicht 2023» verbonden. Hiermee vraagt
de NVWA aandacht voor de uitdagingen en dilemma’s waar zij zich als toezichtorganisatie
voor gesteld ziet.

Versterking van het toezicht in 2023

De vanuit het coalitieakkoord 2021–2024 (bijlage bij Kamerstuk 35 788, nr. 77) eind 2021 beschikbaar gestelde extra structurele middelen zijn ingezet voor versterking
en toekomstbestendig maken van het toezicht van de NVWA. Nadat in 2022 al meer dan
500 nieuwe medewerkers waren aangenomen, zijn in 2023 ondanks de krappe arbeidsmarkt
in totaal 480 nieuwe medewerkers aangenomen. Een mooi initiatief was het werven van
dierenartsen afkomstig uit Syrië voor een leerwerktraject in het Instapteam van de
NVWA. Inmiddels zijn 7 van hen aangenomen op verschillende vaste functies. Dit initiatief
is genomineerd voor beste overheidsinnovatie van het jaar.

Er wordt stevig geïnvesteerd in het fundament van de organisatie. Tegelijkertijd wordt
er gewerkt aan vernieuwing van het toezicht. De NVWA onderzoekt hoe risico’s ontstaan
en kiest vervolgens voor eigentijds toezicht, waarbij gebruik wordt gemaakt van nieuwe
technieken. Daarbij staat het effect van het optreden centraal. De NVWA stimuleert
goed gedrag waar het kan en handhaaft zichtbaar waar het moet. Ook vonden er ontwikkelingen
plaats in het kader van de herziening van het stelsel keuren toezicht, wat een versterking
van de slagvaardigheid van het toezicht moet opleveren. De voorbereidingen werden
getroffen voor een organisatie-indeling met focus op slachttoezicht en handelstoezicht
in twee directies. Deze doorontwikkeling wordt in 2024 afgerond. Daarnaast worden
de voorbereidingen worden getroffen voor de medewerkers van KDS die overkomen naar
de NVWA in 2025.

Impact van het toezicht in 2023

Voedselveiligheid

Het toezicht op de voedselveiligheid2 richt zich op de hele plantaardige en dierlijke voedselketen. De NVWA heeft, onder
meer, in 2023 ingezet op de naleving van de regels voor het verstrekken van allergeneninformatie.
Dit heeft geleid tot een verbetering van de naleving. Dit is van groot belang voor
de veiligheid van consumenten met allergieën. Na onderzoek door de interne opsporingsdienst
van de NVWA is ingegrepen bij vermoedelijke fraude bij de tracering van vlees. Ook
werd er opgetreden tegen gesjoemel met officiële laadbrieven bij de export van kippenvlees met als doel importheffingen in het land van bestemming te verlagen. De NVWA zag
binnen voedselveiligheid de overlast door plaagdieren toenemen. Bij het verkeerd gebruik
van muizengif in stallen ging het over de publieke belangen voedselveiligheid, diergezondheid
en natuur en milieu. De NVWA heeft hier niet alleen gewaakt voor de voedselveiligheid
en voorkomen dat er verontreinigd vlees in de voedselketen kwam. Ook is samen met
de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) opgetreden tegen bedrijven die het muizengif
in stallen toepassen. Verder waarschuwde de NVWA voor de gevaren van voedingssupplementen
en handhaafde daar ook op, onder meer bij honing met een illegale, potentie verhogende
stof.

Productveiligheid

Binnen het publiek belang productveiligheid3 draagt de NVWA bij aan het vergroten en borgen van de veiligheid van consumentenproducten
door bedrijven. Door investeringen in de basis op orde in 2022 is het toezicht op
productveiligheid versterkt. De NVWA houdt – onder meer – toezicht naar aanleiding
van signalen, zoals bij Babboe-bakfietsen. Een eind 2023 gestart onderzoek leidde
in 2024 tot stevig optreden. De NVWA voert niet alleen inspectie-activiteiten uit.
Wat onder meer leidde tot een verbod op therapeutische schommels, optreden tegen cv-ketels
die legionellabesmettingen kunnen veroorzaken en het afraden van het gebruik van luchtreinigers
met ozon. De NVWA heeft in 2023 ook geïnvesteerd in de relatie met de branches. Het
doel daarvan is duidelijkheid scheppen over de verantwoordelijkheid van marktpartijen.
Met het project Digitaal Ondernemersplein is de NVWA de samenwerking aangegaan met
de Kamer van Koophandel, waarbij ondernemers informatie wordt geboden over de manier
waarop zij kunnen voldoen aan de wet- en regelgeving.

Tabaks- en alcoholontmoediging

Met het publiek belang tabaks- en alcoholontmoediging draagt de NVWA bij aan het Nationaal
Preventieakkoord4. Nieuw vanaf juli 2023 was het verbod op online verkoop van rookwaren. De NVWA heeft
hier in de tweede helft van 2023 dan ook toezicht op gehouden. De NVWA deelt de zorgen
die er zijn over het gebruik van tabak en vapes onder jongeren en blijft daarop inzetten.
Ook door specifiek te handhaven op smaakjes bij vapes. Ook in 2023 bleek dat handhaving
niet de enige oplossing is om het gebruik van tabak en vapes onder jongeren terug
te dringen. Het gaat om een maatschappelijk probleem. Het is dan ook van belang dat
winkeliers, gebruikers en hun omgeving – zoals ouders en scholen – bewust zijn van
de gevaren van het gebruik van dit soort producten en daarnaar handelen.

Diergezondheid

Het publiek belang diergezondheid5 is gericht op het voorkomen en verspreiden van dierziekten en zoönosen. Het Nationaal
actieplan zoönosebeleid dat in 2022 door het kabinet is gelanceerd, heeft in 2023
geleid tot uitbreiding van de werkzaamheden van de NVWA op het gebied van preventie,
monitoring en bestrijding van (nieuwe) dierziekten. De uitbraak van het Blauwtongvirus6 heeft laten zien wat een impact dit heeft op de veehouderijen en voor de internationale
handel. Ook de vogelgriep vroeg voortdurende monitoring en waakzaamheid van de NVWA.

Dierenwelzijn

Het publiek belang dierenwelzijn richt zich op het welzijn van landbouwhuisdieren
en gezelschapsdieren. Bij landbouwhuisdieren gaat het om het welzijn in de keten boerderij-vervoer-slachthuis.
De NVWA is actief betrokken bij de totstandkoming van beleid voor dierwaardige veehouderij
en kijkt daarbij naar handhaafbaarheid en uitvoerbaarheid. Bij gezelschapsdieren richt
de NVWA zich met name om fokkers en handelaren van honden en katten. In 2023 was de
«hondenfokker Eersel» de meest in het oog springende zaak. Niet eerder werd zo’n groot
aantal honden in korte tijd in bewaring genomen en werd de fokkerij uiteindelijk gesloten.
De NVWA heeft in 2023 de slagkracht op het terrein van dierenwelzijn verder versterkt.
Zaken die in de media zichtbaar waren met iets meer kleuring te noemen, wat merkbaar
was door onder meer de in bewaring stelling van verwaarloosde runderen of het voor
langere tijd stil leggen van een slachterij.

Plantgezondheid

Schadelijke plantenziekten en -plagen zijn een risico voor de plantgezondheid en kunnen
onze Nederlandse natuur bedreigen. Binnen het publiek belang plantgezondheid7 richt de NVWA zich op preventie en bestrijding van schadelijke plantenziekten en
-plagen. In 2023 heeft de NVWA verdenkingen en vondsten van 15 verschillende quarantaine-organismen
succesvol aangepakt. In 2023 is veel energie gestoken in het beteugelen van het tomato
brown rugose fruit virus (ToBRFV). Communicatie over het opleggen stringente maatregelen
in combinatie met versterkt toezicht heeft erin geresulteerd dat eind 2023 de virusdruk
wat lijkt te zijn afgenomen.

Natuur en milieu

Met het publiek belang Natuur en milieu8 ziet de NVWA toe op naleving van wet- en regelgeving op het gebied van natuur en
milieu. In 2023 is het systeem van real time Vervoersdocumenten Meststoffen (rVDM)
in gebruik genomen, dat gericht is op het monitoren van meststoffentransport om fraude
te bestrijden. En ook in 2023 deed NVWA mee aan de internationale operatie tegen «wildlife
crime»: vele beschermde dieren, planten en producten zijn daarbij in beslag genomen.

Reflectie op het toezicht in 2023

De NVWA-medewerkers maken met hun toezichtswerkzaamheden bij bedrijven, instellingen
en burgers dagelijks het verschil op de 7 publieke belangen. Voor meer effect vullen
ze meer klassieke werkzaamheden – zoals inspectiebezoeken – in toenemende mate aan
met een breder toezichtsinstrumentarium. Bijvoorbeeld met verschillende innovatieve
technieken, waarbij de NVWA ook actief het gesprek aangaat met ondernemers die slecht
en goed gedrag vertonen, samen optrekt met onder anderen NGO’s en gebruik maakt van
technische innovaties als webscraping, datagericht toezicht of drones. De NVWA is
volop bezig met deze omslag naar zoveel mogelijk zichtbaar maatschappelijk resultaat
en heeft als basis daarvoor een visie op toezicht geformuleerd. Deze basis wordt gebruikt
om het toezicht op de 7 publieke belangen te innoveren en daarmee eigentijds te maken.

Tot slot

Met behulp van de middelen uit het coalitieakkoord Rutte IV heeft de NVWA het toezicht
versterkt en is zich verder aan het ontwikkelen tot een moderne, toekomstbestendige
toezichthouder met impact voor de samenleving. Samen met de NVWA span ik mij ervoor
in dat de (financiële) randvoorwaarden op orde zijn voor de stabiele en onafhankelijke
toezichthouder die nodig is om deze belangrijke maatschappelijke taak zo goed mogelijk
te kunnen uitvoeren.

De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit,
P. Adema