Brief regering : Evaluatierapport kwaliteitsstandaard Transgenderzorg-somatisch

Nr. 371 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MEDISCHE ZORG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 5 april 2024

Hierbij informeer ik uw Kamer over de evaluatie van de Kwaliteitsstandaard Transgenderzorg
Somatisch1, die is begeleid door het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten (KIMS).
Ik heb eerder toegezegd deze evaluatie, die is toegevoegd in de bijlage van deze brief,
in het voorjaar aan uw Kamer te doen toekomen2.

Het Ministerie van VWS heeft in 2021 opdracht gegeven aan ZonMw voor het faciliteren
van de evaluatie van de Kwaliteitsstandaard Transgenderzorg Somatisch. ZonMw heeft
naar aanleiding van dit verzoek een project uitgezet bij het KIMS, met het verzoek
te bezien of deze Kwaliteitsstandaard nog actueel en volledig is. Tevens is meegegeven
na te gaan in hoeverre onderdelen van de huidige Kwaliteitsstandaard Transgenderzorg
Somatisch, welke in 2019 werd gepubliceerd, inmiddels in de praktijk zijn of worden
geïmplementeerd.

Aan de Kwaliteitsstandaard Transgenderzorg Somatisch uit 2019 is een ontwikkeltraject
van 2,5 jaar voorafgegaan. Aanleiding daarvoor was het groeiende aantal transgender
personen dat medische hulp zoekt. Normen voor wachttijden ontbraken, evenals specifieke
criteria voor kwaliteit van transgenderzorg. De deelnemende partijen hebben destijds
– in aanvulling op de Kwaliteitsstandaard Psychische Transgenderzorg3 – met de kennis en ervaring van toen aangegeven wat onder goede transgenderzorg wordt
verstaan. Hierbij is toen zoveel mogelijk aangesloten bij internationale richtlijnen
en is ook het patiëntenperspectief meegenomen (Transvisie en Transgender Netwerk hebben
op de evaluatie meegelezen en input geleverd). Verder zijn kwaliteitscriteria opgesteld
in een vorm zodat deze bruikbaar zouden kunnen zijn voor inkopen van zorg. Vanwege
de snelle ontwikkelingen in kennis en organisatie van zorg is bij oplevering afgesproken
dat deze Kwaliteitsstandaard twee jaar na publicatie geëvalueerd zou worden, om te
bepalen in hoeverre de aanbevelingen in de praktijk worden toegepast en herziening
noodzakelijk is.

Een projectgroep en begeleidingscommissie met afgevaardigden van de betrokken wetenschappelijke
beroepsverenigingen, patiëntenverenigingen én zorgverzekeraars, waaronder die organisaties
die bij de totstandkoming van de kwaliteitsstandaard waren betrokken, zijn vervolgens
met de evaluatie aan de slag gegaan. Het KIMS heeft de evaluatie uitgevoerd. Ik wil
de betrokkenen bedanken voor alle inspanningen om te komen tot dit gedegen rapport.

De evaluatie toont dat de huidige Kwaliteitsstandaard Transgenderzorg Somatisch op
punten niet meer helemaal actueel is. Sinds de publicatie van de huidige Kwaliteitsstandaard
zijn relevante nieuwe wetenschappelijke literatuur en internationale richtlijnen gepubliceerd.
Deze zullen worden betrokken bij de herziening van de richtlijn. Belangrijk hierbij
is onder andere de richtlijn Standards of Care (SOC) for the Health of Transgender
and Gender Diverse People versie 8. In de evaluatie wordt aanbevolen om de modules
over behandeling van kinderen en adolescenten, hormoonbehandeling, chirurgie, fertiliteitspreservatie
en zwangerschap in de herziening naar de Nederlandse situatie te adapteren, indien
mogelijk.

De evaluatie beveelt bovendien aan om bij herziening van de richtlijn aandacht te
besteden aan implementatie van de TREEK-norm binnen de module Indicatiestelling. Daarnaast
dient verdere implementatie van de module Organisatie van zorg plaats te vinden. In
vergelijking met 2017, toen met de ontwikkeling van de huidige Kwaliteitsstandaard
werd gestart, zijn er meer aanbieders, wordt er meer samengewerkt en is er sprake
van netwerkvorming. Er zijn echter nog altijd verschillende barrières voor verdere
samenwerking. Zo worden indicaties tussen instellingen niet altijd overgenomen, is
er veel werkdruk rondom regelgeving en worstelen zorgaanbieders (en transgender personen)
vaak met vergoedingen. De evaluatie beveelt verder aan tot de ontwikkeling van een
zorgpad dat ten grondslag ligt aan de module Organisatie van zorg en verder zorgtaken
te differentiëren en definiëren voor eerste, tweede en derdelijnszorg.

In de voorliggende evaluatie wordt ook aandacht besteed aan een onderhouds- en beheersstructuur
voor de t.z.t. herziene richtlijn. Voor meer inzicht in de CBS microdata aangaande
de Nederlandse transgenderzorg, verwijs ik ten slotte naar hoofdstuk 3.4 van de evaluatie.

Motie Tielen over het komen tot bredere zorgprotocollen

In het evaluatierapport wordt aangegeven, dat – waar relevant – bij voorkeur nauw
wordt afgestemd met de Kwaliteitsstandaard Psychische Transgenderzorg, waarvoor op
dit moment een herzieningsaanvraag wordt voorbereid. De evaluatie beveelt daarnaast
aan om zorgtaken te differentiëren en definiëren voor eerste, tweede en derdelijnszorg
bij de herziening van de Kwaliteitsstandaard. Hiermee wordt gehoor gegeven aan de
motie van het lid Tielen, die de regering verzoekt om in overleg met wetenschappelijke
verenigingen en de eerstelijnszorg te komen tot bredere zorgprotocollen4. Ten aanzien van de moties van de leden Hertzberger5 en van Dijk6 wordt op dit moment onderzocht hoe het beste opvolging kan worden gegeven aan de
in deze moties geformuleerde onderzoeksvragen.

Vervolg

Parallel aan de evaluatie van de Kwaliteitsstandaard Transgenderzorg Somatisch is
door de Nederlandse Internisten Vereniging met ondersteuning van het Kennisinstituut
een aanvraag voor herziening ingediend. Met deze herziening van de richtlijn is gestart
op 1 december 2023.7 Daarmee kan direct een vervolg worden gegeven aan de uitkomsten van deze evaluatie.
Daarnaast is afgesproken dat de aangepaste richtlijn t.z.t. zal worden aangeboden
aan het Register van het Zorginstituut Nederland8. Bij voorkeur worden de herzieningen voor beide richtlijnen ongeveer tegelijkertijd
afgerond. In afwachting daarvan blijven de beroepsgroepen werken conform de laatste
richtlijnen.

Over de voortgang van de herziening informeer ik uw Kamer nader.

De Minister voor Medische Zorg, P.A. Dijkstra