Brief regering : Voortgang programma Wonen en Zorg voor ouderen

32 847
Integrale visie op de woningmarkt

Nr. 124
BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES EN VAN VOLKSGEZONDHEID,
WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 8 februari 2024

Als Ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport, zetten wij ons gezamenlijk in voor het programma Wonen en Zorg voor
ouderen. Dit initiatief maakt deel uit van zowel de Nationale Woon- en Bouwagenda
als het programma WOZO (Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen). Aan het begin
van de zomer hebben wij u over de voortgang van beide programma’s geïnformeerd1 en tevens toegezegd u aan het einde van het jaar wederom over de voortgang te informeren.
Aan die toezegging hebben wij invulling gegeven met het toesturen van de Staat van
de volkshuisvesting2 op 17 november 2023 en de voortgangsrapportage WOZO3 op 22 december 2023.

In de Staat van de Volkshuisvesting wordt aandacht besteed aan het programma Wonen
en Zorg voor ouderen in zowel hoofdstuk één als hoofdstuk vijf. De voortgangsrapportage
van het WOZO-programma richt zich in actielijn 4 op de ontwikkelingen met betrekking
tot wonen en zorg voor ouderen. Deze brief behandelt verschillende moties die verband
houden met het programma, waarbij we de focus leggen op moties met betrekking tot
dementievriendelijk bouwen en stimulering van specifieke woonvormen voor ouderen.
De genoemde moties beschouwen wij hiermee als afgehandeld.

Artikel 1. Bovenkant formulier

Sinds de start van het programma ruim een jaar geleden is samen met verschillende
betrokken koepelorganisaties en medeoverheden veel in gang gezet.

– De aantallen benodigde woningen voor ouderen worden via de regionale woondeals doorvertaald
naar gemeentelijk niveau.

– Op regionaal niveau spreken tenminste provincie, gemeenten, zorgkantoren en woningbouwcorporaties
over concrete afspraken over aantallen benodigde woningen voor ouderen per gemeente,
afspraken over het inpassen van die benodigde aantallen in de bouwprogrammering en
de manier waarop zicht wordt gehouden op de planvorming en uitvoering van deze bouwopgave.

– In de komende periode verrijken de gemeenten en de provincies de regionale woondeals
met deze afspraken.

– Om de bouw van zorggeschikte woningen in het sociale segment te stimuleren is de stimuleringsregeling
zorggeschikte woningen in september 2023 opengesteld. Per 1 februari 2024 zijn er
28 aanvragen voor ruim 1.350 woningen ingediend.

– De Stimuleringsregeling Ontmoetingsruimten in Ouderenhuisvesting (SOO) heeft in twee
tranches (2022 en 2023) een bijdrage geleverd aan ruim 19.000 geclusterde woningen
met een ontmoetingsruimte.

Om doorstroming voor ouderen naar passend aanbod te stimuleren wordt gewerkt aan onder
andere een publiekscampagne, informatieverstrekking aan gemeenten en woningbouwcorporaties
en onderzoek naar de woonwensen en beweegredenen van ouderen om te verhuizen. Verhuizen
naar een toekomstbestendige woning is aantrekkelijk omdat ouderen op die manier anticiperen
op (mogelijke) veranderingen in de toekomstige zorgbehoefte en zorgt bovendien voor
algehele doorstroming op de woningmarkt, waardoor het aanbod voor bijvoorbeeld gezinnen
en starters ook groeit.

We hebben niet alleen aandacht voor de woningen, maar ook voor de omgeving waar die
woningen komen te staan. Doel is een omgeving te creëren die een gezonde leefstijl,
ontmoeting en méér beweging bij ouderen stimuleert. Met een specifieke uitkering via
het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) werken gemeenten aan maatregelen in de fysieke
omgeving die dit bevorderen.

Dementievriendelijk bouwen

De gewijzigde motie van de leden Van der Plas en Mohandis4 verzoekt de regering om het bouwen van dementievriendelijke huizen op te nemen als
doelstelling en over de invulling hiervan in contact te treden met de patiëntenorganisaties.
Ook de motie van het lid Grinwis c.s.5 verzoekt de regering om te bevorderen dat zoveel mogelijk van de nieuw te bouwen
seniorenwoningen dementievriendelijk worden gebouwd. Binnen het programma Wonen en
Zorg voor ouderen wordt op verschillende manieren invulling gegeven aan het stimuleren
van dementievriendelijk bouwen. Met provincies, regio’s en gemeenten worden afspraken
gemaakt over benodigde woonvormen voor ouderen, waaronder zorggeschikte woningen.
Hierbij wordt benadrukt dat een deel van de mensen met dementie in deze zorggeschikte
woningen moeten kunnen wonen. In de «Handreiking geclusterde woonvormen» is onder
hoofdstuk 4 («De woning») aandacht voor dementievriendelijkheid binnen de bouw, op
het gebied van woonomgeving en woonaanpassing van bestaande bouw.

Daarnaast is een van de voorwaarden in de stimuleringsregeling zorggeschikte woningen,
die in september 2023 gepubliceerd is, dat in de bouw rekening wordt gehouden met
dementievriendelijk bouwen. Ook wordt er gewezen op de «Toolbox Dementievriendelijk
Bouwen», met concrete tips voor woningen, waarvan Alzheimer Nederland met een hernieuwde
versie komt. Hierover is contact met deze organisatie.

De motie van het lid Den Haan c.s.6 verzoekt de regering landelijk te monitoren dat woningbouwcorporaties gezamenlijk
zoveel mogelijk dementievriendelijke woningen realiseren. Het is echter zo dat kenmerken
die een woning dementievriendelijk maken moeilijk te monitoren zijn, zonder de administratieve
lasten voor gemeenten, zorgorganisaties en woningbouwcorporaties onevenredig te verhogen.
Het gaat bijvoorbeeld om kenmerken die kunnen helpen bij de oriëntatie voor bewoners,
het effect van kleurschakeringen en akoestiek. De zorgorganisaties en woningbouwcorporaties
worden middels de subsidieregeling zorggeschikte woningen wel nadrukkelijk gestimuleerd
dementievriendelijk te bouwen in het sociale segment. Deze subsidieaanvragen worden
gemonitord, waardoor een beeld ontstaat van de gebouwde dementievriendelijke voorraad.

Aandacht voor specifieke woonvormen voor ouderen

De motie van het lid Van der Staaij. c.s.7 verzoekt de regering, er samen met gemeenten, woningcorporaties en zorgaanbieders,
voor te zorgen dat in kleinere dorpen en kernen in het landelijk gebied voldoende
zorggeschikte woningen worden gebouwd. Daarnaast verzoekt de motie van het lid Den
Haan c.s.8 de regering om te onderzoeken hoe het bouwen van nieuwe hofjes kan worden versneld
en gestimuleerd. Aan de hand van de vijfendertig regionale woondeals wordt per regio
in kaart gebracht wat de woningbehoefte voor ouderen is, uitgesplitst naar nultredenwoningen,
geclusterde woonvormen en zorggeschikte woningen. Hofjes vallen qua kenmerken onder
de geclusterde woonvormen. Aan regionale actietafels wordt de opgave vertaald naar
lokale afspraken die concreet weergeven welk type ouderenhuisvesting waar moet worden
gebouwd. Dit geldt dus voor alle regio’s in Nederland, ook daar waar kleinere kernen
en dorpen liggen. De «handreiking geclusterde woonvormen» biedt extra ondersteuning
voor deze plannen met speciale aandacht voor kleine gemeenten en kernen. Tot slot
is bij Platform31 reeds het verzoek ingediend extra nadruk te leggen op hofjes in
de doorontwikkeling van de «Handreiking geclusterde woonvormen».

De motie van de leden Grinwis en Den Haan9 vraagt om het wegnemen van obstakels en financiële belemmeringen om geclusterde woonvormen
voor ouderen gemakkelijker te realiseren. Geclusterde woonvormen voor ouderen hebben
vaak een ontmoetingsruimte en onderscheiden zich daarmee van reguliere woningen. De
financiering van deze ontmoetingsruimte is echter vaak een knelpunt, zowel voor woonvormen
van burgerinitiatieven, woningbouwcorporaties als marktpartijen. Vanuit de Stimuleringsregeling
Ontmoetingsruimten in Ouderenhuisvesting konden initiatiefnemers in 2022 en 2023 subsidie
aanvragen voor de financiering van de bouwkosten van de ontmoetingsruimten. De tranches
voor 2022 en 2023 zijn volledig beschikt waardoor de komende jaren een groot aantal
geclusterde woonvormen voor ouderen zullen worden gerealiseerd. Momenteel wordt onderzocht
wat nodig is om de regeling voort te kunnen zetten.

De motie van het lid Grinwis c.s.10 verzoekt de regering te analyseren welke financiële drempels er zijn om gemeenschappelijke
woonvormen te realiseren, te verkennen welke maatregelen nodig zijn voor een level playing field voor het middenhuursegment, en de Tweede Kamer hierover voor het zomerreces te informeren.
Over de invulling van deze motie bent u reeds op 27 juni 202311 en 11 oktober 2023 geïnformeerd12.

Tot slot

Hoewel de uitdagingen in zowel de ouderenzorg als de bouw niet gering zijn, zijn we
blij met de huidige samenwerking op het gebied van wonen en zorg voor ouderen. Het
onderwerp staat bij beide ministeries hoog op de agenda en we willen deze gelegenheid
dan ook gebruiken om de betrokken partners hartelijk te danken voor hun blijvende
betrokkenheid. Medio 2024 informeren we u wederom over de voortgang van het programma.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
H.M. de Jonge

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
C. Helder