Brief regering : Eerste voortgangsrapportage aanpak "Mentale Gezondheid: van ons allemaal"

32 793
Preventief gezondheidsbeleid

Nr. 677
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 20 december 2023

De mentale gezondheid van de Nederlandse bevolking staat al langere tijd onder druk.
Mentale klachten kunnen zowel op persoonlijk, als op maatschappelijk en economisch
gebied grote gevolgen hebben1. Mentale ongezondheid heeft een enorme impact op het welbevinden van mensen zelf
en hun omgeving. Het zorgen dat mensen mentaal gezond zijn en blijven is dus van groot
belang en wordt zelfs geassocieerd met een 15 tot 20 jaar langere levensverwachting2. Daarmee is er een intrinsieke, maatschappelijke en economische waarde ontstaan om
in te zetten op mentale gezondheidsbevordering. Om de mentale gezondheid van inwoners
in Nederland te versterken is daarom in juni 2022 de kabinetsbrede en integrale aanpak
«Mentale Gezondheid: van ons allemaal» gelanceerd3.

Met deze brief informeer ik u mede namens de Minister voor Langdurige Zorg en Sport
(MLZS), de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (MOCW), de Minister voor
Primair en Voortgezet Onderwijs (MPVO), de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
(MSZW), de Minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen (MAPP) en de Staatssecretaris
Koninkrijkrelaties en Digitalisering (BZK) over de voortgang op deze aanpak. Vervolgens
ga ik in op een viertal moties rondom de aanpak en tot slot informeer ik uw Kamer
over de voortgang op het meerjarenprogramma depressiepreventie.

Voortgang op de kabinetsbrede en integrale aanpak «Mentale Gezondheid: van ons allemaal»

De aanpak «Mentale Gezondheid: van ons allemaal» zet in op een brede maatschappelijke
beweging voor een mentaal gezond Nederland omdat de mentale gezondheid van de Nederlandse
bevolking onder druk staat en het versterken ervan urgent en belangrijk is. Bij de
lancering in juni 2022 is benadrukt dat de aanpak in ontwikkeling blijft met ruimte
voor nieuwe inzichten en voorstellen van departementen, partners en de mensen om wie
het gaat. Onlangs heeft de Staatssecretaris van Koninkrijkrelaties en Digitalisering
(BZK) zich daarom ook aangesloten bij de aanpak als het gaat om de mentaal gezonde
online omgeving. De bijgevoegde voortgangrapportage (bijlage 1) bevat een overzicht
met de stand van zaken van alle maatregelen van de vijf actielijnen van de landelijke
aanpak. Ook wordt in de voortgangsrapportage ingegaan op de landelijke beweging voor
mentale gezondheid, hoe ontwikkelingen van de mentale gezondheid worden gevolgd en
wat er op internationaal vlak gebeurt rondom dit thema. Uit de voortgangsrapportage
blijkt dat bijna alle voorgenomen activiteiten in gang zijn gezet en dat ook eerste
(tussen)resultaten zijn geboekt. Deze voortgang is vooral te danken aan de inzet van
vele betrokkenen, zoals scholen, sportverenigingen, culturele instellingen, welzijnsinstellingen,
gemeenten, werkgevers en burgers die in de afgelopen anderhalf jaar een actieve bijdrage
hebben geleverd aan de uitvoering van de aanpak. Daarnaast werken enkele vertegenwoordigers
van relevante (grote) organisaties, actief op het gebied van preventie en mentale
gezondheid, uit hoe zij kunnen samenwerken om de beweging voor een mentaal gezond
Nederland verder op gang te brengen en de impact te vergroten. De waardevolle inzet
van al deze betrokkenen is onmisbaar want het versterken van de mentale gezondheid
van Nederlanders blijft de komende jaren een belangrijke maatschappelijke opgave.
De Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2020 noemt de mentale gezondheid niet voor
niets één van de grootste gezondheidsrisico’s voor de toekomst. Ook de vooruitblik
van de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2024 bevestigt dat de mentale gezondheid,
vooral bij jongeren, onder druk staat4. Het is echter geen simpele opgave en vergt inspanningen op verschillende beleidsdomeinen
(health in all policies) en van ons allemaal. De eerste stappen met de integrale aanpak
zijn gezet maar het is wel een kwestie van de lange adem. Het vergt ook alert zijn
op nieuwe ontwikkelingen of nieuwe uitdagingen. In samenwerking met betrokken partijen
gaan we in 2024 de aanpak daarom actualiseren en bepalen wat aanvullend nodig is om
Nederland mentaal gezonder te maken. Het is echter aan een volgend kabinet om op basis
van deze actualisering (financiële) keuzes te maken.

Moties rondom de aanpak «Mentale Gezondheid: van ons allemaal»

1. Motie van het lid Mohandis over plannen, programma’s en afspraken gericht op de
aanpak en preventie van mentale gezondheid5

In het tweeminutendebat GGZ-Suïcidepreventie van 16 november 2022 heeft de Kamer een
motie van het lid Mohandis aangenomen waarin de regering wordt verzocht om een overzicht
te zenden van de verschillende plannen, programma’s en afspraken gericht op de aanpak
en preventie van mentale gezondheid en daarbij aan te geven hoe deze samenhangen,
wie verantwoordelijk is voor de uitvoering en welk budget daarvoor beschikbaar is.
In bijlage 2 treft u dit overzicht aan inclusief een nadere toelichting op het overzicht
en de samenhang. Het overzicht bevat meerjarige plannen, programma’s en afspraken
van VWS, SZW en OCW die gericht inzetten op de aanpak en preventie van mentale gezondheid
en waarvoor ook specifiek financiële middelen beschikbaar zijn gesteld. Hiermee wordt
de motie van lid Mohandis afgedaan.

2. Motie van het lid Richardson c.s over een landelijke campagne om aandacht te vragen
voor mentale gezondheid bij jongeren6

Omdat het belangrijk is om te praten over hoe het echt met je gaat, is in 2023 de
landelijke campagne «Hey, het is oké»7, speciaal gericht op jongeren en jongvolwassenen. Centraal staat het bespreekbaar
maken van de mentale gezondheid via verschillende thema’s, zoals prestatiedruk op
school en op werk, je eenzaam voelen en donkere dagen. De campagne is vormgegeven
met partners zoals Mind Us, het onderwijs en gemeenten. Het onderdeel van de campagne
over eenzaamheid is ontwikkeld samen met het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid,
stichting Join Us en de Kindertelefoon (Alles Oké Supportlijn). In de voortgangsrapportage
«Eén tegen eenzaamheid» die uw Kamer apart ontvangt, informeer ik u hierover. «Hey,
het is oké» is aanwezig op scholen, te beluisteren via podcasts en te zien en horen
op sociale media. Met deze campagne is uitvoering gegeven aan de motie van het lid
Richardson c.s.

3. Motie van het lid de Neef over beschikbaarheid van laagdrempelige inloopvoorzieningen
voor jongeren bij verschillende gemeenten8

Gemeenten spelen een belangrijke rol als het gaat om het versterken van de mentale
gezondheid van hun inwoners. In het GALA is afgesproken dat gemeenten zorgen voor
een laagdrempelige ondersteuning waar gewenst, en zijn middelen beschikbaar gesteld
via de brede specifieke uitkering (SPUK) en de SPUK voor het Integraal Zorgakkoord
(IZA). Speciaal voor jongeren is vorig jaar de alliantie laagdrempelige inloopmogelijkheden9 van start gegaan. De alliantie, bestaande uit zes organisaties, heeft als doel een
landelijke dekking te realiseren van laagdrempelige inloopmogelijkheden waar jongeren
hun mentale gezondheid kunnen versterken. Dit initiatief wordt vanuit de aanpak en
de beweging mentale gezondheid nadrukkelijk toegejuicht en ondersteund. Op verzoek
van VWS wordt voor eind 2023 een verandertheorie opgesteld, waarmee meer inzicht komt
in de (gewenste) impact en effecten van de alliantie, alsmede hoe deze impact en effecten
bereikt worden. Hiermee wordt ook invulling gegeven aan de motie van het lid Neef
die verzoekt om inzicht te bieden in de maatschappelijke baten van laagdrempelige
inloopvoorzieningen.

4. Motie lid Ceder over mediawijsheid van opvoeders expliciet onderdeel maken van
actielijn mentaal gezond online10

Sociale media en digitalisering kennen veel positieve aspecten, maar brengen ook risicofactoren
met zich mee. Het heeft invloed op de mentale gezondheid en krijgt daarom specifieke
aandacht in actielijn «mentaal gezond online» van de aanpak mentale gezondheid. De
motie van het lid Ceder heeft ertoe geleid dat mediawijsheid voor opvoeders expliciet
onderdeel uitmaakt van deze actielijn. Het Nederlands Jeugd Instituut (NJI) heeft
in dit kader de Toolbox Mediaopvoeding: «Media? Gewoon opvoeden!» ontwikkeld waarmee
professionals ouders kunnen ondersteunen bij het mediawijs maken van kinderen11. Deze toolbox wordt momenteel geactualiseerd om nog gebruiksvriendelijker en toegankelijker
te zijn. Ook geeft het programma Helder op School12 materiaal aan ouders en onderwijsprofessionals om hen te helpen bij het herkennen
van en handelen bij risicovol en problematisch schermgedrag, zoals gamen en het gebruik
van sociale media. Met deze inspanningen wordt de motie van het lid Ceder afgedaan.

Voortgang meerjarenprogramma depressiepreventie

Zoals aangekondigd13 wordt uw Kamer via deze brief ook geïnformeerd over de voortgang op het meerjarenprogramma
depressiepreventie (bijlage 3). Dit vanwege de samenhang van dit programma met de
aanpak mentale gezondheid.

Hopende u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben.

De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
M. van Ooijen