Brief regering : Uitvoering van de motie van de leden Van der Plas en Pouw-Verweij over ook andere opties voor de voortzetting van de Ambachtsacademie onderzoeken (Kamerstuk 36200-VIII-123)

Nr. 26
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR PRIMAIR EN VOORTGEZET ONDERWIJS

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 november 2023

AmbachtNederland biedt via de Ambachtsacademie trajecten aan om zijinstromers door
plaatsing bij een leerbedrijf in circa anderhalf jaar om te scholen tot specialistisch
vakmensen AmbachtNederland heeft hiervoor de afgelopen vijf jaar subsidie ontvangen
van SZW. Die subsidie loopt nu af. De Kamer heeft met de motie van de leden Van der
Plas (BBB) en Pouw-Verweij (JA21) verzocht om naast het doen van een staatssteuntoets,
de mogelijkheden te onderzoeken tot voortzetting van de Ambachtsacademie.1 Ik hecht belang aan het behoud van ambachten en de daarmee samenhangende, vaak unieke,
beroepen in Nederland.

Naar aanleiding van deze motie heeft de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap op 12 december 2022 een brief ontvangen van het GA Platform Restauratie
met de oproep om geen steun aan AmbachtNederland te verstrekken. De vaste commissie
verzoekt mij tevens om hierop te reageren.2

Met deze brief informeer ik u over de uitvoering van de motie en deel ik mijn afweging.
Ik vertrouw erop dat hiermee ook voldaan is aan het verzoek om te reageren op de brief
van het GA Platform Restauratie.

Uitvoering van de motie

Een eerste staatssteuntoets op 13 februari 2023 wees uit dat er een risico bestaat
op ongeoorloofde staatssteun. Aan die toets lag geen concrete subsidieaanvraag ten
grondslag. Duidelijk was wel dat het steunen van AmbachtNederland in brede zin, gezien
de opleidingstrajecten die zij aanbieden, ongeoorloofde staatssteun zou betekenen.
Daarnaast was het bedrag dat mondeling besproken werd aanzienlijk hoger dan de de-minimisgrens
van € 200.000 over vijf jaar. Daaruit volgde uit deze eerste staatssteuntoets een
negatieve uitkomst.

Conform de motie is vervolgens in nauw overleg met AmbachtNederland onderzoek gedaan
naar andere mogelijkheden tot voortzetting van de Ambachtsacademie. In de afgelopen
periode heeft mijn voorganger, meermaals met AmbachtNederland gesproken. Uit die gesprekken
kwam een nieuwe denkrichting naar voren: AmbachtNederland wil een tijdelijke subsidie
voor het ontwikkelen van een verdienmodel waarmee ze op eigen benen kunnen staan.
Binnen bestaande regelingen is hiervoor geen ruimte gevonden. De enige optie die overblijft
is een incidentele projectsubsidie. Door de subsidie aan te merken als de-mininissteun
bestaat er geen risico meer op ongeoorloofde staatssteun. Voorwaarde is dan wel dat
de ontvangende partij de afgelopen vijf jaar niet van andere (decentrale) overheden
de-minimissteun heeft ontvangen waardoor het grensbedrag van € 200.000 wordt overschreden.
Dit dient de ontvangende partij zelf te verklaren in de de-minimisverklaring. Ik heb
de volgende inhoudelijke afweging gemaakt alvorens de gevraagde subsidie te verstrekken.

Afweging

De Ambachtsacademie richt zich op scholing voor een aantal (zeer gevarieerde) kleinschalige
ambachten. Daarbij richt zij zich met name op (werkloze) volwassenen. Het gaat om
relatief kortdurende trajecten (1,5 jaar) waarbij de deelnemer wordt opgeleid door
een ervaren vakman (meester-gezel constructie). De locatie van het traject is afhankelijk
van de plaats waarin het betreffende bedrijf gevestigd is en kan dus in principe in
heel Nederland zijn.3 Ter vergelijking: in het mbo is het opleidingsaanbod voor kleinschalige ambachten
verspreid over meerdere mbo-instellingen, wordt de opleiding vaak slechts op één of
enkele locaties aangeboden en ligt de focus meer op jongeren dan op volwassenen. Ook
binnen het private onderwijs is er momenteel geen opleider met deze combinatie van
kenmerken. Niet de individuele kenmerken, maar juist de combinatie ervan maakt de
Ambachtsacademie momenteel uniek en hiermee zie ik de Ambachtsacademie als een aanvulling
op het reguliere mbo.

Verschillende brancheorganisaties zijn kritisch over de kwaliteit van de trajecten
die AmbachtNederland aanbiedt. Aangezien het om leren in de praktijk gaat en het niet
om OCW-erkend onderwijs gaat is de kwaliteit van deze trajecten voor OCW niet vast
te stellen. Daar staat tegenover dat de Ambachtsacademie door deelnemers gevonden
wordt en dat mensen met behulp van zo’n traject als zijinstromer werk in het kleinschalig
vakmanschap vinden.

Voor alle beroepen waartoe AmbachtNederland trajecten aanbiedt is een alternatief
te vinden binnen het reguliere mbo. Hetzij als opleiding, hetzij als uitstroomrichting
van een opleiding. Ook in het reguliere mbo is er de mogelijkheid tot leren in de
praktijk en modulair aanbod in de derde leerweg. Er is ook nog altijd instroom in
deze opleidingen en er worden nog steeds mensen opgeleid voor het kleinschalig vakmanschap.
Voor het reguliere mbo in deze richting geldt echter hetzelfde als voor alle mbo-opleidingen,
namelijk dat er een uitdaging ligt in het vormgeven van maatwerkonderwijs voor volwassenen.
De Ambachtsacademie geeft hier op geheel eigen wijze invulling aan en bereikt daarmee
volwassenen. Daarom beschouw ik dit initiatief als een waardevolle aanvulling op het
regulier mbo en juich ik toe dat reguliere instellingen van de aanpak van de Ambachtsacademie
leren en vice versa.

De ambachtensector in Nederland staat onder druk. In het rapport van bureau &Maes4 over de ambachtensector wordt als een van de grootste bedreigingen rondom deze sector
de versnippering genoemd. Deze versnippering geldt ook voor het opleidingslandschap.
Om versnippering tegen te gaan is er door OCW een Sector Comité Ambachten opgericht
en gefaciliteerd. Dit Comité vertegenwoordigt de gehele sector en faciliteert bottom-up
initiatieven. Het is belangrijk dat de Ambachtsacademie, waar dat opportuun is, kennis
en expertise deelt met het Sector Comité Ambachten.

Het kabinet doet overigens nog meer om het voortbestaan van kleine en unieke mbo-opleidingen
te borgen. Zo is in 2020 het Meld- en expertisepunt specialistisch vakmanschap ingericht,
uitgevoerd door Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). Hier kunnen kleine
unieke beroepen en opleidingen zich melden als zij in hun voortbestaan worden bedreigd.
Het Meld- en Expertisepunt biedt, in samenwerking met branche en onderwijs, ondersteuning
bij het realiseren van duurzame arrangementen. In 2022 zijn de middelen voor het Meld-
en expertisepunt specialistisch vakmanschap verhoogd en structureel gemaakt.

Daarnaast bestaat er specifiek voor de Erfgoedopleidingen Het Nationaal Centrum Erfgoedopleidingen
(NCE). Het NCE heeft als doel om de toekomst van het restauratievakonderwijs veilig
te stellen en weet zich gesteund door vele professionals en organisaties uit de restauratie-,
bouw- en onderwijssector. In de periode 2018–2021 zijn, in samenwerking met brancheorganisaties,
voor twaalf vakdisciplines nieuwe restauratieopleidingen, keuzedelen en studiemodules
ontwikkeld. Voor de keuzedelen en studiemodules die deel uitmaken van mbo- of hbo-
of universitaire opleidingen, is samengewerkt met de betreffende onderwijsinstellingen.
Ook is voorlichting over het beschikbare aanbod aan erfgoed- en restauratieopleidingen
een taak van het NCE.

Conclusie

De staatssteuntoets is afgerond en het onderzoek naar mogelijkheden tot voortzetting
is de afgelopen periode in nauw overleg met AmbachtNederland uitgevoerd. Alles overwegend
heb ik besloten deze partij eenmalig financiële steun te verlenen in de overtuiging
dat de Ambachtsacademie een waardevolle aanvulling kan zijn op opleiders in het reguliere
mbo en dat ze van elkaar kunnen leren. Deze steun merk ik aan als de-minimissteun
en met betrekking tot deze steun ben ik de volgende aanvullende voorwaarden met AmbachtNederland
overeengekomen:

− De verleende steun mag niet gebruikt worden voor het verzorgen van onderwijs.

− Het betreft een eenmalige subsidie gericht op de overgangssituatie naar een financieel
zelfvoorzienend bedrijfsmodel.

− Waar dat opportuun is streeft AmbachtNederland naar samenwerking met relevante sectorpartijen
zoals het Sector Comité Ambachten.

AmbachtNederland heeft aangegeven akkoord te gaan met deze voorwaarden en heeft vertrouwen
om met deze eenmalige subsidie een overgang naar een zelfvoorzienend business model
te kunnen bewerkstelligen.

De Minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs, M.L.J. Paul