Brief regering : Reactie op de motie van de leden Rajkowski en Dekker-Abdulaziz over zich op Europees niveau committeren aan het verbieden van ontwrichtende aanbevelingsalgoritmes (Kamerstuk 30821-193)

Nr. 1044
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 7 november 2023

Het lid Bontenbal heeft 10 oktober 2023 middels een schriftelijke Kamervraag het verzoek
gedaan voor een brief met een kabinetsreactie op een motie van de leden Rajkowski
en Dekker-Abdulaziz van uw Kamer (Handelingen II 2023/24, nr. 10; Regeling van Werkzaamheden).
Bij dezen voldoe ik aan dit verzoek. In de betreffende motie1 wordt het kabinet verzocht om zich op Europees niveau te committeren aan het verbieden
van ontwrichtende aanbevelingsalgoritmes door bijvoorbeeld in de lopende triloogonderhandelingen
ten aanzien van de Al Act te pleiten voor maatregelen en afspraken die dit verbod
realiseren. Ook verzoekt de motie de Kamer over de genomen stappen te informeren voor
de begrotingsbehandeling Digitale Zaken 2023.

In de geannoteerde agenda voor de informele Telecomraad van 23–24 oktober2 en het bijbehorend schriftelijk overleg* wordt ingegaan op de manier waarop het kabinet zich in de onderhandelingen over de
AI-verordening inzet volgens de motie. Het Europees Parlement heeft in zijn positie
aangegeven aanbevelingsalgoritmen van de allergrootste online platforms als hoog-risico
AI-systemen te willen aanmerken binnen de systematiek van de verordening. Nederland
heeft conform de motie bij het Raadsvoorzitterschap aangegeven dat in de triloogonderhandelingen
te willen steunen. De onderhandelingen over de AI-verordening bevinden zich momenteel
in de laatste fase, en de verschillende onderhandelingsposities zijn in het belang
van de onderhandelingen niet openbaar. Na afronding van de triloogonderhandelingen
kunnen we uw Kamer nader informeren over de uitkomsten en de definitieve tekst van
de AI-verordening.

Daarnaast stelt de DSA die sinds 25 augustus 2023 van toepassing is voor Zeer Grote
Online Platforms en Zoekmachines en vanaf 17 februari 2024 van toepassing zal zijn
op alle platformen in de artikelen 27 en 38 voorwaarden aan het gebruik van aanbevelingsalgoritmes.
Op grond van artikel 38 DSA moeten Zeer Grote Online Platforms en Zoekmachines – zoals
TikTok, Instagram en YouTube – hun gebruikers ten minste één optie aanbieden waarmee
ze de dienst kunnen gebruiken zonder dat die dienst gebruik maakt van profilering
voor het doen van aanbevelingen. Gebruikers van deze platformen en zoekmachines krijgen
dus de mogelijkheid om dit soort gepersonaliseerde aanbevelingssystemen uit te zetten
en in plaats daarvan gebruik te maken van een aanbevelingssysteem dat niet gebaseerd
is op profilering. Dit is een belangrijke waarborg voor gebruikers. Zeer grote online
platforms en zoekmachines zullen dan een andere manier moeten aanbieden voor het ordenen
van de informatie die zij toegankelijk maken of verspreiden.

Op grond van artikel 27 moeten alle online platforms – dus niet alleen de allergrootste
– bovendien transparant zijn over de belangrijkste parameters die in hun aanbevelingssystemen
worden gebruikt. Tevens dienen zij transparant te zijn over eventuele opties voor
afnemers van de dienst om deze parameters te wijzigen of te beïnvloeden. Als gebruikers
de mogelijkheid hebben om het aanbevelingssysteem aan te passen, dan moet die functionaliteit
makkelijk toegankelijk zijn.

Daarmee is deze motie afgedaan.

Aanvullend daarop het volgende. Op 10 oktober 2023 heeft het kabinet het WODC-rapport
«rechts-extremisme op sociale mediaplatforms» met beleidsreactie naar uw Kamer gestuurd4. De onderzoekers concluderen dat «de rol van aanbevelingsalgoritmen bij rechts-extremistische
radicalisering binnen de online context volgens recent wetenschappelijk onderzoek
beperkt is.» Ook zal voor het einde van 2023 uw Kamer het onderzoek ontvangen dat
is uitgevoerd naar aanleiding van de motie van het lid Gündogan5 waarin werd verzocht om te onderzoeken welke aspecten van sociale media bijdragen
aan de risico's voor onze democratie en daarbij ook expliciet de rol van anonimiteit
mee te nemen.

De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
A.C. van Huffelen