Brief regering : Van schadeaanvraag naar daadwerkelijk schadeherstel

Nr. 1175
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 6 oktober 2023

Een nieuw begin voor de inwoners van het aardbevingsgebied in Groningen en Noord-Drenthe
start met herstel van wat beschadigd is geraakt. In de reactie op het rapport van
de parlementaire enquêtecommissie heeft het kabinet aangegeven de schadeafhandeling
fundamenteel te willen verbeteren zodat deze op korte termijn milder, makkelijker
en menselijker wordt. Sindsdien is met het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG)
een nieuwe aanpak voor de afhandeling van schades uitgewerkt. We gaan naar een systeem
dat draait om daadwerkelijk herstel. Vertrouwen is daarin het uitgangspunt en een
daadwerkelijk herstel van woningen het resultaat. In deze brief beschrijf ik hoe de
schadeafhandeling vanaf dit najaar zal veranderen.

Daadwerkelijk herstel als uitgangspunt

Uitgangspunt bij de nieuwe wijze van schadeafhandeling wordt daadwerkelijk herstel,
zonder gedoe. Bewoners met schade krijgen de mogelijkheid om alle schades in hun woning
die in hun aard mijnbouwschade kunnen zijn, in één keer te laten herstellen. Naar
aanleiding van de motie van de leden Vedder en Boulakjar (Kamerstuk 35 561, nr. 43) is de hoogte van het bedrag waarvoor het loslaten van de causaliteitstoets geldt,
verhoogd naar € 60.000 per adres. Een expert zal namens het IMG alle schades, die
naar hun aard mijnbouwschade kunnen zijn en niet al eerder zijn afgehandeld, in kaart
brengen. Gedupeerden kunnen die schade vervolgens met een eigen aannemer laten herstellen
en de factuur naar het IMG laten opsturen. De bewoner wordt in de gelegenheid gesteld
om gedurende een nog nader uit te werken periode, denk aan vijf jaar, dit daadwerkelijk
herstel uit te laten voeren. Ook kan een bewoner gebruik maken van een aannemer die
door het IMG wordt ingehuurd. In dat laatste geval, het zogenoemde Herstel in Natura,
worden bewoners geheel ontzorgd.

De bewoner wordt in de gelegenheid gesteld om gedurende een nog nader uit te werken
periode, denk aan vijf jaar, dit daadwerkelijk herstel uit te laten voeren. Mocht
de bewoner gedurende deze periode nieuwe schades die in hun aard mijnbouwschade kunnen
zijn, willen melden dan worden deze meegenomen tot € 60.000. Het IMG komt deze schade
dan opnemen en de bewoner kan de facturen naar het IMG opsturen, of weer gebruik maken
van de aannemer van het IMG.

Zo komt er een eind aan de situatie waarin bewoners soms jarenlang moesten discussiëren
over de oorzaak van individuele schades, terwijl de staat van hun woning in afwachting
van de uitkomst van bezwaar- of beroepsprocedures, of door nieuwe bevingen, verder
verslechterde. Ook zijn er geen ingewikkelde rapporten meer nodig waarin per scheur
de schadeoorzaak wordt beschreven. Verschillen in vergoedingen tussen buren met soortgelijke
schades worden teruggedrongen omdat iedereen een gelijkwaardig eindresultaat krijgt
aangeboden: een volledig herstelde woning.

Hiermee nemen wij een belangrijk deel van de bronnen van onvrede bij bewoners over
de schadeafhandeling weg: onduidelijke rapporten, lange procedures en onverklaarbare
verschillen. Daardoor is er minder aanleiding voor bezwaar en beroep. Bovendien verbeteren
we zo de kwaliteit van het woningbestand, het wooncomfort van straten en wijken, én
de leefbaarheid van Groningen en Noord-Drenthe. Dat is de basis voor verder sociaal
en economisch herstel van het aardbevingsgebied.

Keuzevrijheid voor bewoners

Vaste eenmalige vergoeding

Sinds november 2021 kunnen bewoners met schade óók kiezen voor een vaste eenmalige
schadevergoeding (de «VES»). Deze wijze van schadeafhandeling is populair en wordt
uitgebreid. Bewoners die hiervoor kiezen, krijgen een vast geldbedrag uitgekeerd.
Tot op heden was dit een bedrag van € 5.000. In de reactie op het rapport van de parlementaire
enquêtecommissie heeft het kabinet aangegeven dit bedrag te willen verhogen, zodat
deze vaste eenmalige schadevergoeding voor meer mensen aantrekkelijk wordt (Kamerstuk
35 561, nr. 17). Het IMG zal de vaste eenmalige schadevergoeding daarom verdubbelen naar € 10.000.
Dit geldt voor het hele gebied waar het IMG schade afhandelt.

De vergoedingen kunnen snel worden uitbetaald en bewoners weten direct waar zij aan
toe zijn. Dit is met name voor mensen met relatief kleinere schades aantrekkelijk
of als daadwerkelijk herstel voor bewoners minder goed uitkomt. Wanneer meer mensen
kiezen voor een vaste eenmalige schadevergoeding, leidt dit bovendien tot een vlottere
afhandeling van schades voor mensen met omvangrijkere of complexere schade. De meer
gespecialiseerde uitvoeringscapaciteit kan dan worden gericht op deze dossiers.

Financiële vergoeding op basis van maatwerk

Het IMG blijft tot slot aan bewoners de mogelijkheid bieden om voor een financiële
vergoeding te kiezen in plaats van herstel door een aannemer. Voor deze groep blijft
de bestaande maatwerkopname beschikbaar. Onderdeel hiervan is dat een schade-expert
per schade het wettelijk bewijsvermoeden toepast om een relatie met de gaswinning
vast te stellen. Alle causale schades worden vergoed. Niet causale schades, worden
niet vergoed.

Uitzonderingssituaties

In een beperkt aantal uitzonderingssituaties, waarbij daadwerkelijk herstel van de
schade niet mogelijk is, kunnen bewoners nog wel een financiële vergoeding zónder
causaliteitstoets tot € 60.000 krijgen van het IMG. Denk hierbij aan situaties waar
mensen naast schade nog met ander leed te maken hebben zoals overlijden of ernstige
ziekte.

Nieuwe en teruggekeerde schade

Als onderdeel van de nieuwe werkwijze worden alle schades die naar hun aard mijnbouwschade
kunnen zijn in één keer afgehandeld. Dit leidt tot minder herhaalmeldingen en duidelijkheid
voor bewoners over waar zij aan toe zijn.

Met daadwerkelijk herstel wordt ingezet op het blijvend herstellen van de woningen.
Daarnaast zet het kabinet ook in op Duurzaam Herstel. In die situaties waar onderliggende
constructieve gebreken aan de orde zijn die het duurzaam herstellen van de woning
in de weg staan, kan het traject van Duurzaam Herstel uitkomst bieden om nieuwe schades
zoveel mogelijk te voorkomen. Met Duurzaam Herstel kunnen bijvoorbeeld funderingsproblemen
verholpen worden die bijdragen aan het terugkeren of verergeren van bevingsschade.
In juli is het IMG gestart met de pilot Duurzaam Herstel.

Het stoppen van de gaswinning betekent helaas niet dat er geen aardbevingen meer voorkomen.
Ook wanneer alle schade in een woning in één keer wordt aangepakt, kunnen schades
terugkeren of kan er nieuwe schade ontstaan. Als na een nieuwe significante beving
– of door indirecte effecten van diepe bodemdaling – schade terugkeert of nieuwe schade
ontstaat, zal ook die milder, menselijker en makkelijker worden afgehandeld. Bij een
nieuwe beving wordt de kracht van de beving als leidraad genomen voor de gebiedsafbakening.
Bewoners met schade hebben dan de mogelijkheid om opnieuw te kiezen voor daadwerkelijk
herstel (tot € 60.000 zonder causaliteitstoets) of de bestaande maatwerkprocedure
met causaliteitsonderzoek. Ook werkt het IMG aan een vaste herhaalvergoeding.

Overlastvergoeding

Bewoners krijgen ook, zoals ook geadviseerd door de parlementaire enquêtecommissie,
een extra overlastvergoeding juist omdat nieuwe schade veel impact op mensen kan hebben.
Ik zal uw Kamer in december nader informeren over de uitwerking van deze regeling
en de hoogte van de vergoeding.

Terugwerkende kracht

In de afgelopen jaren hebben het IMG en diens voorgangers ruim 200.000 schadebesluiten
genomen. Ik kan alle reeds genomen besluiten (door het IMG en zijn voorgangers) niet
laten herzien. Dat zou een enorme belasting betekenen voor de uitvoering. Maatregelen
die bedoeld zijn ter vereenvoudiging van de schadeafhandeling zouden dan zorgen voor
lange procedures voor bewoners.

Wat wél kan, is dat iedereen die in het verleden een lager schadebedrag dan € 10.000
heeft ontvangen, alsnog dit bedrag aangevuld kan krijgen tot € 10.000. Het IMG zal
aan deze bewoners de mogelijkheid bieden om een zogenaamde Aanvullende Vaste Vergoeding
(de «AVV») tot dit bedrag te ontvangen. Deze vergoeding komt beschikbaar voor iedereen
die eerder een vaste vergoeding van € 5.000 heeft gehad, en voor iedereen die een
schadebedrag lager dan € 10.000 heeft ontvangen. Omdat deze vaste vergoedingen relatief
snel zijn uit te keren, belast dit de uitvoeringscapaciteit veel minder dan een alternatief
waarbij schade-experts individueel langsgaan bij iedereen die eerder een schadeopname
op basis van de oude werkwijze heeft gehad.

Wanneer gaat de nieuwe werkwijze in?

De veranderingen in de schadeafhandeling die ik hierboven heb beschreven, is in overleg
met het IMG uitgewerkt. Het IMG acht deze aanpak uitvoerbaar als deze werkwijze de
komende tijd stap voor stap ingevoerd wordt. Het IMG begint met de aanvragen van bewoners
die al een melding hebben gedaan. Zij hebben het langste moeten wachten. Het IMG heeft
toegezegd dat het alles op alles zal zetten om deze grote hoeveelheden aanvragen van
afgelopen maanden straks snel af te handelen. In november verwacht het IMG de eerste
beslissingen te nemen voor bewoners die eerder al schade hebben gemeld en nu nog in
een bezwaarprocedure zitten. In december krijgen alle bewoners die een schademelding
hebben lopen de keuze voorgelegd om hun schade volgens de nieuwe werkwijze verder
af te laten handelen. Vanaf het tweede kwartaal van 2024 komen alle nieuwe opties
voor iedereen beschikbaar, ook voor mensen die nog geen schade hebben gemeld. Het
IMG verwacht wel al dat de regeling voor de aanvullende vaste vergoeding in het eerste
kwartaal van 2024 breed kan worden opengesteld.

Het IMG zal bewoners informeren via www.schadedoormijnbouw.nl.

Tot slot

Het kabinet wil naast een mildere, menselijkere en makkelijkere schadeafhandeling,
verschillen in de schadeafhandeling verminderen en voorkomen. Herstellen wat beschadigd
is geraakt, is daarbij het uitgangspunt. Daadwerkelijk herstel zorgt ervoor dat het
resultaat voor zo veel mogelijk bewoners gelijkwaardig is, namelijk een schadevrij
huis. Daarnaast zorgt het ervoor dat woningen in het gebied daadwerkelijk vrij van
schade worden achtergelaten. Voor mensen die liever een geldbedrag ontvangen, blijven
alternatieven beschikbaar in de vorm van een vaste vergoeding en een maatwerkopname
met causaliteitstoets.

Het IMG heeft tot slot per 30 september jl. de knelpuntenregeling tot zijn beschikking.
Het IMG krijgt hiermee de bevoegdheid om individuele knelpunten op te lossen, voor
zover die niet worden ondervangen met de andere maatregelen in de schadeafhandeling.
Daadwerkelijk herstel zal voor zover het gaat om het vergoeden van schade die bij
het toepassen van causaliteitstoets mogelijk niet vergoed zou worden, maar onder de
nieuwe maatregel wel, tijdelijk zijn grondslag vinden in de bevoegdheid van het IMG
om knelpunten op te lossen.1 Omdat deze daadwerkelijk herstel maatregel generiek bedoeld is en niet voor individuele
gevallen, is deze grondslag kwetsbaar. Ik vind het echter voor de Groningers van groot
belang dat deze maatregel snel kan worden ingevoerd en omdat er geen andere mogelijkheid
is om dit zo snel te doen, acht ik deze tijdelijke kwetsbaarheid aanvaardbaar. Op
termijn wordt de Tijdelijke wet Groningen aangepast om een toekomstbestendige grondslag
te bieden.

Op basis van een eerste inschatting verwacht ik dat de voorgestelde veranderingen
in de werkwijze voor daadwerkelijk herstel en de verhoogde VES en AVV in de schadeafhandeling
tot circa € 1,4 miljard extra uitgaven leidt ten opzichte van een status quo scenario.
De opwaartse bijstelling van de uitgaven wordt verwerkt in een nota van wijziging
op de EZK-begroting die kort na deze brief aan uw Kamer wordt verzonden (Kamerstuk
36 410 XIII, nr. 7). De ontvangsten worden momenteel nog niet verwerkt, maar worden integraal bezien
bij de bijstelling van de schaderaming in de Voorjaarsnota 2024.

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat,
J.A. Vijlbrief