Brief regering : Tweejaarlijks onderzoek kwaliteit uitvoering VTH en beantwoording toezeggingen

28 663
Milieubeleid

Nr. 368
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 5 oktober 2023

Als onderdeel van de kwaliteitsborging binnen het VTH-stelsel vindt iedere twee jaar
op grond van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) een onderzoek plaats
naar de kwaliteit van de uitvoering van de VTH-taken. Met dank aan alle partijen voor
hun inzet en zoals aangekondigd in mijn brief van 4 juli jl.1, bied ik u met deze brief het rapport «Omgevingsdiensten in Beeld 2023» aan (bijlagen 1
en 2). Ook ga ik in deze brief in op een aantal toezeggingen die ik u gedaan heb.

Dit jaar bestond het tweejaarlijks onderzoek uit een kwantitatief deel waarin de cijfers
van het onderzoek «Omgevingsdiensten in Beeld» uit 2021 zijn geactualiseerd en een
kwalitatief deel dat voortborduurt op de kwalitatieve onderzoeken uit 2017 en 2019.
Hierbij is extra aandacht besteed aan een aantal actuele onderwerpen binnen het VTH-stelsel.
Voor het eerst is naar aanleiding van een toezegging aan de Eerste Kamer ook naar
de rol van de rijkspartijen gekeken en dan met name naar Rijkswaterstaat (RWS) en
de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Daarnaast dient het onderzoek als nulmeting
voor het interbestuurlijk programma versterking VTH-stelsel (IBT VTH).

Opbouw onderzoek

Het rapport «Omgevingsdiensten in beeld» bestaat uit twee delen: een hoofdrapport
en een bijlagerapport. Het hoofdrapport is opgebouwd uit vier delen:

a) Omgevingsdiensten in beeld: 29 «foto’s» van omgevingsdiensten

De kwantitatieve resultaten leveren geactualiseerde «foto’s» op van de omgevingsdiensten.
Waar relevant, zijn de resultaten vergeleken met de «foto’s» uit 2021.

b) Onderzoek VTH 2023 Kwaliteit van uitvoering

Dit deel gaat in op de kwalitatieve uitvoering van VTH-taken door omgevingsdiensten
en het Rijk op basis van de verzamelde data. In dit deel is, waar relevant, een vergelijking
gemaakt tussen dit onderzoek en de eerdere onderzoeken (2017 t/m 2021).

c) Verdieping op thema’s

Verdiepende analyses zijn uitgevoerd op enkele actuele onderwerpen: de milieueffectrapportage,
Wet natuurbescherming, bodem, indirecte lozingen, transitie circulaire economie en
energie(besparing).

d) Resultaten van de uitvoering van de rijkspartijen

De onderzoeksresultaten van de uitvoering van VTH door de rijkspartijen ILT, RWS,
het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) en de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Straling
(ANVS).

Bijlagenrapport

Het bijlagenrapport bevat de gestuurde vragenlijsten aan de omgevingsdiensten en rijkspartijen
en een weergave van de kerngegevens per omgevingsdienst.

Resultaten onderzoek

Ik ben blij dat de onderzoekers constateren dat er positieve ontwikkelingen in gang
gezet zijn in het VTH-stelsel. Kwantitatief vertaalt dit zich naar een zichtbare groei
van personeel en budget bij de omgevingsdiensten. Tegelijkertijd doet het rapport
meerdere constateringen die aandacht behoeven, zoals de actualisatie van vergunningen,
het onderbrengen van wettelijk verplichte taken bij de omgevingsdiensten en de inzet
van bestuursrechtelijke en strafrechtelijke sancties. Ik ga met alle partijen in het
VTH-stelsel in gesprek om hier vervolg aan te geven.

De onderzoekers constateren dat de datakwaliteit binnen het VTH-stelsel zorgelijk
is. Het gebrek aan uniforme registratie van gegevens door omgevingsdiensten maakt
dat de onderzoekers en de omgevingsdiensten veel inspanningen moesten leveren om tot
de benodigde data te komen. Ook hebben de onderzoekers de keuze gemaakt om onbetrouwbare
data niet weer te geven in het rapport. De onderzoekers doen de aanbeveling om de
datakwaliteit te verbeteren. Samen met alle partijen in het VTH-stelsel pak ik deze
aanbeveling op.

Dit is de eerste keer dat rijkspartijen zijn meegenomen in het onderzoek. De onderzoekers
constateren hier dat voor een aantal taken de systematiek voor risicoanalyse wordt
toegepast en dat de Landelijke Handhavingsstrategie grotendeels wordt gevolgd. Een
scherpe afbakening van de rijkstaken in het VTH-stelsel bleek lastig. De onderzoekers
bevelen aan om in toekomstige onderzoeken een scherpe afbakening vast te stellen welke
aspecten in het VTH-stelsel onderzocht moeten worden. Hierbij kijk ik ook naar de
acties van het IBP VTH om te komen tot een toekomstige Staat van VTH.

Toezeggingen aan Kamer

Met deze brief ga ik in op een tweetal toezeggingen:

1.

de Staatssecretaris zegt toe om een bandbreedte en/of inschatting van zowel het huidige
aantal vergunningen als de te verwachten vergunningaanvragen met de Kamer te delen.

In het Tweeminutendebat van 6 april jl. (Handelingen II 2022/23, nr. 71, item 6) heb ik de heer Haverkort (VVD) en mevrouw Van Esch (PvdD) bovenstaande toegezegd.
Met de uitvraag voor het tweejaarlijks onderzoek zijn de omgevingsdiensten gevraagd
om aan te geven welke vergunningaanvragen men verwacht. Het bleek voor de omgevingsdiensten
niet mogelijk om een dergelijke voorspelling te doen.

Ik kan u wel een indicatie geven van de uit het tweejaarlijks onderzoek wel beschikbaar
gekomen gegevens.

De omgevingsdiensten verschillen sterk in de grootte van het werkgebied, het aantal
inrichtingen en het aantal vergunningverleners. Het tweejaarlijks onderzoek heeft
zich gebaseerd op gegevens uit 2022. Op basis van deze onderzoeksgegevens variëren
de verstrekte vergunningen in 2022 voor het basistakenpakket van 27 verstrekte vergunningen
bij omgevingsdienst West-Holland tot 557 verstrekte vergunningen bij omgevingsdienst
DCMR Rijnmond. Gemiddeld komt het neer op 153 verstrekte vergunningen per omgevingsdienst
in 2022. Afgezet tegen het totaal aantal inrichtingen, komt dit gemiddeld neer op
één vergunde vergunningaanvraag per vier inrichtingen in 2022.

2.

In dit onderzoek wordt de vraag meegenomen hoeveel aanvragen er momenteel per omgevingsdienst
in behandeling zijn.

Ik heb de heer Haverkort (VVD) toegezegd om in het tweejaarlijks onderzoek nader te
kijken naar het vergunningsproces. Mede hiervoor is de energietransitie als verdiepend
thema opgenomen in het onderzoek. De onderzoekers constateren dat omgevingsdiensten
het risico erkennen van doorlooptijden in het vergunningsproces die de energietransitie
potentieel vertragen. Tegelijkertijd wijzen de bevraagde omgevingsdiensten ook op
de algemene knelpunten bij vergunningverlening zoals onvolledige aanvragen en verschil
van inzicht over te toe te passen best beschikbare technieken.

De onderzoekers zien dat omgevingsdiensten initiatieven ondernemen om het vergunningsproces
te versnellen. Dit is ter aanvulling op de extra middelen die het Ministerie van Economische
Zaken en Klimaat (EZK) beschikbaar stelt aan gemeenten en provincies hiervoor. Voorbeeld
van een versnellingsinitiatief is een versnellingskamer waarin door een intensieve
samenwerking tussen bedrijf en overheden knelpunten snel opgelost kunnen worden.

De onderzoekers geven aan dat omgevingsdiensten een toename zien van aanvragen die
verband houden met de energietransitie. Een exact aantal kan niet worden gegeven omdat
hiervoor geen aparte registratie wordt bijgehouden door de omgevingsdiensten. Ook
kan geen voorspelling gedaan worden van toekomstige aanvragen.

Het IBP VTH werkt aan robuuste omgevingsdiensten met voldoende kennis en kunde om
goed toegeruste omgevingsdiensten voor de opgaven van de toekomst te garanderen.

Tot slot

Het rapport toont aan dat alle partijen in het VTH-stelsel de afgelopen periode veel
aandacht en energie in het VTH-stelsel hebben gestoken. Ik vind het belangrijk om
deze voortgang te continueren. Daarom wil ik ook zorg dragen dat afdoende opvolging
gegeven wordt aan de resultaten en aanbevelingen uit het onderzoeksrapport.

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat,
V.L.W.A. Heijnen