Brief regering : Verslag Eurogroep en informele Ecofinraad van 15 en 16 september 2023

Nr. 1975
BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 4 oktober 2023

Hierbij zend ik u het verslag van de Eurogroep en informele Ecofinraad van 15 en 16 september
2023.

Conform de toezegging in de Kamerbrief over bankwinsten en ECB monetair beleid1 heb ik de uitwerking van het ECB-beleid in de Eurogroep aan de orde gesteld. In het
verslag ga ik ook in op de toezegging aan uw Kamer over in de EU aandacht vragen voor
accijns op e-sigaretten. Tevens ga ik in op de ontwikkelingen rondom de digitale euro,
conform het verzoek van uw Kamer hierover. Tot slot wordt in het verslag uitgelegd
hoe uitvoering is gegeven aan de motie van het lid Gündogan waarin de regering wordt
verzocht om in EU-verband in te zetten op meer inzicht in het totaal aan ongerealiseerde
verliezen.

De Minister van Financiën,
S.A.M. Kaag

Verslag Eurogroep en informele Ecofinraad van 15 en 16 september 2023, toezeggingen
uit het Commissiedebat Eurogroep/informele Ecofinraad d.d. 13 september 2023 en toezegging
uit het plenair debat Belastingplan d.d. 9 november 2022

Eurogroep

Macro-economische ontwikkelingen, inclusief een gedachtewisseling met de voorzitter
van de ECON commissie van het Europees Parlement

De Eurogroep, leden van de Europese Commissie, de president van de Europese Centrale
Bank (ECB) en de voorzitter van het Comité van Economische en Monetaire Aangelegenheden
(ECON) van het Europees Parlement hebben van gedachten gewisseld over de macro-economische
ontwikkelingen en uitdagingen in de eurozone.

De voorzitter van de Eurogroep gaf als opening van de bijeenkomst een beschouwing
op de macro-economische situatie, gevolgd door presentaties van de Europese Commissie.
Daarbij gaf de Europese Commissie een toelichting op haar Lenteraming2 en presenteerde zij haar tussentijdse zomerraming3. De ECB informeerde de Eurogroep over de meest recente beslissingen en over haar
meest recente macro-economische projecties.De voorzitter van ECON lichtte het perspectief
van het Europees Parlement toe.De instellingen gaven aan dat de meest recente cijfers
wijzen op een licht verlies aan momentum van de economie van het eurogebied, een afname
van de totale inflatie en aanhoudend sterke veerkracht van de arbeidsmarkten.

Lidstaten gingen in op de economische prestaties van de eurozone, het concurrentievermogen
op de middellange termijn en op het coördineren van beleid dat noodzakelijk is in
een steeds complexere geopolitieke context.Meerdere lidstaten erkende het verlies
aan groeimomentum en gaven aan dat dit niet onverwachts is in de context van recente
economische schokken en de implementatie van anti-inflatoir beleid.Niettemin constateerde
meerdere lidstaten dat in sommige landen robuuste groei aanhoudt en dat de arbeidsmarkt
over de hele linie opmerkelijke veerkracht vertoont.

Tevens benadrukten veel lidstaten, waaronder Nederland, het belang van voortgang op
de kapitaalmarktunie. Conform de toezegging in de Kamerbrief over bankwinsten en ECB
monetair beleid4 stelde Nederland ook de uitwerking van het ECB-beleid aan de orde, in het bijzonder
de hoge bankwinsten als gevolg van dit beleid. Dit punt kreeg bijval van meerdere
lidstaten.

Voordracht benoeming nieuw directielid ECB

Per 1 november 2023 is er een vacature in de directie van de Europese Centrale Bank
(ECB), aangezien Fabio Panetta op 31 oktober 2023 uit dienst zal treden als lid van
de directie van de ECB. Voor de vrijgekomen functie konden lidstaten kandidaten aandragen
tot en met 30 augustus 2023. Er was één kandidaat voorgedragen door Italië, Piero
Cipollone.

De Eurogroep vond overeenstemming over de voordracht van Piero Cipollone voor benoeming
tot nieuw directielid van de ECB per 1 november 2023. De Europese Raad zal besluiten
over deze benoeming van een lid van de directie van de ECB met gekwalificeerde meerderheid
van stemmen op aanbeveling van de Raad, die het Europees Parlement en de Raad van
Bestuur van de ECB vooraf heeft geraadpleegd.

Overig – Update ratificatie van het ESM-verdrag

De Eurogroep kreeg een update over de stand van zaken ten aanzien van de ratificatie
van het gewijzigde ESM-verdrag. Alleen Italië moet het gewijzigde ESM-verdrag nu nog
ratificeren voordat het daadwerkelijk in werking kan treden. De Minister van Financiën
van Italië lichtte toe dat de behandeling van de ratificatie van het herziene ESM-verdrag
in het parlement niet eerder zal plaatsvinden dan november 2023.

Informele Ecofinraad

Op vrijdag 15 en zaterdag 16 september vond de informele Ecofinraad plaats. Zoals
gebruikelijk bij een informele Ecofinraad waren ook ditmaal de gouverneurs van de
nationale banken van de EU-lidstaten uitgenodigd. Op vrijdag vonden twee werksessies
plaats waarvoor ook de Ministers van Financiën van de 33 lidstaten van de Gemeenschap
van Latijns-Amerikaanse en Caraïbische Staten (CELAC) waren uitgenodigd. Ook de ECB,
EIB en enkele multilaterale ontwikkelingsbanken waren voor deze sessie uitgenodigd.
De delegaties van 60 landen die vrijdag deelnamen vertegenwoordigen gezamenlijk 14%
van de wereldbevolking en 21% van het mondiale bbp.

Traditiegetrouw werd voor aanvang van de werksessies een groepsfoto genomen. Op vrijdag
met alle Ministers van Financiën van de EU-lidstaten en de landen van de CELAC en
op zaterdag met de Ministers van Financiën en de gouverneurs van de nationale centrale
banken van de EU-lidstaten.5

Werksessie EU-CELAC Global Gateway investeringsagenda (15 september 2023)

De veranderende geopolitieke context in de wereld vraagt om een zichtbaar, eensgezind
en geïntegreerd optreden van de EU in de wereld. Hiertoe lanceerde de Europese Commissie
eind 2021 de EU Global Gateway. Global Gateway is een strategisch initiatief om tot 2.027 EUR 300 mld. aan investeringen te mobiliseren
t.b.v. duurzame projecten in partnerlanden van de EU. Binnen Global Gateway worden diversie financiële modaliteiten van de EU en haar lidstaten, zoals Neighbourhood,
Development and International Cooperation Instrument (NDICI), InvestEU en Horizon,
gezamenlijk ingezet via Team Europe. De EIB tracht hiervan EUR 100 mld. te mobiliseren.

Team Europe bestaat uit de EU, de lidstaten, de nationale ontwikkelingsbanken van de lidstaten,
de EIB en de EBRD. Door de expertise en middelen van deze deelnemers te bundelen en
nauwer samen te werken, wordt getracht om meer impact te bewerkstelligen. Het overkoepelende
doel is een geïntegreerd EU-buitenlandbeleid dat zich richt op mondiale outreach en
versterkte banden van de EU met partnerlanden.

In juli 2023 kwamen de leiders van de EU en het Latijns-Amerika en Caribisch gebied
een investeringsagenda overeen om zowel particulier kapitaal als publieke financiering
te mobiliseren die de groene, digitale en sociale transities en de ontwikkeling in
Latijns-Amerika en het Caribisch gebied moet versnellen. De investeringen richten
zich op sectoren als energie, transport, infrastructuur, digitalisering, gezondheidszorg,
onderwijs en onderzoek.

Veel aanwezige Ministers benadrukten in hun bijdrages tijdens de werksessie het belang
van de Global Gateway Investeringsagenda om de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan en de wereldwijde
biodiversiteit van de planeet te behouden. Vooral kleine eilandstaten in ontwikkeling
(Small Island Developing States; SIDS) wezen op de acute gevolgen van klimaatverandering
waarmee zij te maken hebben. Tevens noemde enkele aanwezige Ministers van zowel EU-lidstaten
als de CELAC het belang van het MERCOSUR-handelsakkoord om groei te bewerkstelligen.

Tijdens de werksessie spraken de Ministers van Financiën van de EU en CELAC hun vastberadenheid
uit om een monitoring- en follow-upmechanisme op te zetten om de Global Gateway Investeringsagenda met succes uit te voeren, bestaande uit de volgende elementen:

– actuele monitoring van elk project door de Europese Commissie met steun van instellingen
zoals de CAF-Ontwikkelingsbank van Latijns-Amerika, de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank
(IDB) en de Europese Investeringsbank (EIB);

– elke twee jaar een top op hoog niveau tussen de EU en de CELAC;

– oprichting van een one-stop-shop in de CELAC-landen om investeringen te stroomlijnen,
het ondernemingsklimaat te verbeteren en de implementatie van projecten te vergemakkelijken.

Ook Nederland sprak tijdens de werksessie zijn steun uit voor een eerlijke, groene
en digitale transitie via een Global Gateway-investeringsagenda. Nederland zet zich actief in om de Global Gateway tot een succes te maken en de samenwerking binnen Team Europe te versterken. De Global Gateway sluit aan op de Nederlandse inzet om de positie van de EU als geopolitieke speler
te versterken, de impact van Nederlandse ontwikkelingssamenwerking te vergroten via
de EU en het Nederlandse verdienvermogen in het buitenland te bevorderen.

Werksessie EU-CELAC Huidige staat van het wereldwijde financiële vangnet (15 september
2023)

Tijdens de tweede werksessie bespraken de Raad en de Ministers uit Latijns-Amerika
en het Caribische gebied hoe de capaciteit van multilaterale financiële instellingen
en ontwikkelingsbanken kan worden versterkt om het mondiale financiële vangnet te
versterken. Het voorzitterschap had voor deze discussie vooraf drie mogelijk gespreksonderwerpen
aangegeven: (i) het versterken van de rol van het IMF in het centrum van het mondiale
financiële vangnet, (ii) manieren om schuldbehandeling te verbeteren, en (iii) de
hervorming van multilaterale ontwikkelingsbanken.

In de gedachtewisseling die volgde werden veel specifieke voorstellen gedaan over
de mogelijke hervorming van de mondiale financiële architectuur. Het gesprek was daarmee
ook een inleiding op de jaarvergaderingen van het IMF en de Wereldbank die in oktober
2023 worden gehouden te Marrakesh. Landen benadrukten de centrale rol van het IMF
in het mondiale financiële vangnet en steunden het tenminste behouden van de huidige
omvang van IMF-middelen. Om de toegang tot financiering te verbeteren spraken Ministers
steun uit voor een verhoging van permanente quota-middelen van het IMF. Er werd opgeroepen
tot extra bijdrage aan de Poverty Reduction and Growth Trust die het IMF in staat stelt om concessionele financiering te verstrekken aan lage-inkomens
landen.

Veel Ministers onderstreepten het belang van gecoördineerde schuldherstructurering
en de hervorming van multilaterale ontwikkelingsbanken om meer financiering beschikbaar
te maken voor mondiale uitdagingen. Voor het financieren van onder andere global public goods en de klimaattransitie dient bovendien privaat kapitaal te worden gemobiliseerd.

Ontbijt – herziening Europees begrotingsraamwerk (16 september 2023)

Tijdens het Ecofinraad ontbijt wisselden de lidstaten van gedachte over de herziening
van het Europees begrotingsraamwerk (Stabiliteits- en Groeipact, SGP). Als huidig
voorzitter van de EU schetste Spanje de gemaakte voortgang op de vier verschillende
hoofdthema’s van het voorstel, te weten (1) institutionele verhoudingen, (2) waarborg
voor voldoende ambitieuze schuldafbouw, (3) ruimte voor investeringen en prikkels
voor hervormingen en (4) effectieve handhaving en nationaal eigenaarschap. Het Spaanse
voorzitterschap benadrukte vervolgens het belang om de komende tijd voortgang te maken,
en riep de lidstaten op tot compromisbereidheid teneinde nog dit najaar tot een akkoord
te komen. De Europese Commissie en de ECB sloten zich bij deze oproep aan.

Veel lidstaten onderstreepten het belang om dit najaar een akkoord te bereiken, hoewel
dit volgens meerderen een ambitieuze tijdslijn is. Meerdere lidstaten benadrukten
het belang van het waarborgen van voldoende schuldafbouw en versterkte handhaving.
Enkele lidstaten steunden het idee voor de versterking van de rol van de EFB. Enkelen
zeiden ook een grotere rol voor nationale begrotingsautoriteiten te willen, terwijl
anderen zich hier juist tegen uitspraken. Een groep lidstaten benadrukte het belang
dat het nieuwe raamwerk voldoende ruimte biedt voor investeringen, zoals defensie-uitgaven
en uitgaven onder EU-programma’s. Sommige lidstaten gaven aan tegen vormen van investeringsuitzonderingen
te zijn. Meerdere lidstaten hielden het pleidooi dat het nieuwe raamwerk anticyclisch
moet zijn en nationaal eigenaarschap moet vergroten.

De inbreng van Nederland was conform de inzet zoals gecommuniceerd in het BNC-fiche6 en in de geannoteerde agenda voor de Ecofinraad vergadering van 14 juli 2023 en 16 september
20237.

Ontbijt – Bespreking stand van zaken benoeming nieuwe EIB president (16 september
2023)

De termijn van de president van de Europese Investeringsbank (EIB) Werner Hoyer loopt
op 31 december 2023 af. Momenteel loopt de verkiezingsprocedure voor zijn opvolger.
Als huidig voorzitter van de Raad van Gouverneurs van de EIB coördineert België de
procedure. De Minister van Financiën van België gaf de leden van de Ecofinraad tijdens
het Ecofinraad-ontbijt een korte uiteenzetting van dit proces de komende tijd. De
verwachting is dat eind oktober 2023 de officiële benoemingsprocedure volgens de EIB
benoemingsvoorschriften zal starten.

Nederland zal een positie bepalen nadat de interne procedures van de Bank doorlopen
zijn. Voor alle EIB-presidentskandidaten geldt dat Nederland in het algemeen graag
ziet dat een nieuwe EIB-president aandacht heeft voor de governance binnen de Bank, solide bankieren en prudent financieel beleid.

Werksessie (samen met de gouverneurs van de nationale centrale banken): interactie
tussen het begrotings- en monetaire beleid (16 september 2023)]

De Ministers wisselden samen met de gouverneurs van de nationale centrale banken van
gedachten over de interactie tussen het begrotings- en monetaire beleid. Op donderdag
14 september maakte de ECB bekend de rente opnieuw te verhogen. Dit betekent dat sinds
20 september de belangrijkste beleidsrente, de depositorente, uitkomt op 4,00%. Dit
is de hoogste rente van de ECB ooit. Doel van deze nieuwe renteverhoging is de inflatie
verder terug te brengen. De ECB verwacht namelijk dat de inflatie in de eurozone over
2023, 2024 en 2025 resp. 5,4%, 3,0% en 2,2% zal bedragen.8 Hiermee blijft de inflatie de komende twee jaar nog boven de doelstelling van 2%.

Veel gouverneurs en Ministers benadrukten in hun bijdrage het belang van goede interactie
tussen het begrotings- en monetaire beleid. Specifiek werd vaak ingegaan op de uitdaging
om de inflatie weer op de doelstelling van 2% te krijgen. Het tegengaan van hoge inflatie
door de centrale bank is effectiever als dit samengaat met bijpassend begrotingsbeleid.
Dientengevolge werd ook gewezen op de noodzaak van snelle overeenstemming over herziening
van het Stabiliteits- en Groeipact. Ook benadrukten verschillende lidstaten het belang
van structurele hervormingen om de hedendaagse en toekomstige uitdagingen het hoofd
te kunnen bieden.

Werksessie (samen met de gouverneurs van de nationale centrale banken): strategische
autonomie, economische veiligheid en voorziening van publieke goederen (16 september
2023)

De Raad wisselde van gedachten over de interactie tussen Europese financiële integratie,
begrotingsbeleid, Europese publieke goederen, de EU economische veiligheidsstrategie
en open strategische autonomie.

Meerdere lidstaten gaven aan dat de diverse uitdagingen, zoals de aanpak van de klimaatcrisis,
veiligheid en economische ontwikkeling niet geïsoleerd dienen te worden behandeld
en benaderd. Deze vraagstukken zijn onlosmakelijk verbonden en vragen daarmee om een
geïntegreerde, strategische benadering. Daarin werd ook een belangrijke opgave gezien
voor de nieuwe Europese Commissie.

Nederland erkende in haar bijdrage het belang van Open Strategische Autonomie. Het
Nederlands beleid ten aanzien van Open Strategische Autonomie, zoals onder andere
uiteengezet in het non-paper dat op 19 juli 2023 is gepubliceerd in samenwerking België,
Finland, Portugal en Slowakije, is gebaseerd op drie bouwstenen: het versterken van
het politiek-economisch fundament, het mitigeren van risicovolle, strategische afhankelijkheden,
en het vergroten van het geopolitieke handelingsvermogen.9 Daarbij merkte Nederland in de werksessie op het van belang te vinden dat de EU-lidstaten
de bereidheid tonen om intensiever en diepgaander samen te werken aan de open strategische
autonomie van de EU. Tot slot benadrukte Nederland dat het in de aanpak en operationalisering
van belang is om gelijkwaardig samen te werken met het mondiale zuiden.

In de afsluiting van de bijeenkomst wees het Spaanse voorzitterschap op de informele
Europese Raad in Granada op 6 oktober aanstaande, waarvan de verwachting is dat de
regeringsleiders van de EU juist over deze thematiek van gedachte zullen wisselen.

Overig

Ontwikkelingen digitale euro

Per brief heeft de Tweede Kamer de Minister van Financiën verzocht om, zo lang de
onderhandelingen over de wetsvoorstellen ten aanzien van een digitale euro in Brussel
lopen en, indien er ontwikkelingen zijn op dit dossier, daarover te rapporteren in
de reguliere geannoteerde agenda's bij of verslagen van de Eurogroep/Ecofinraad.

In september stond de digitale euro niet op de agenda van de Eurogroep/Ecofinraad.
Wel zijn de onderhandelingen (Kamerstuk 21 501-07, nr. 1974) op ambtelijk niveau gestart. In het Commissiedebat op 13 september jl. is met de
Tweede Kamer de kabinetsinzet zoals geformuleerd in het BNC-fiche besproken. De inhoud
van dit BNC-fiche dient als basis voor deze onderhandelingen. De digitale euro staat
geagendeerd voor de volgende Eurogroep op 15 oktober 2023. De Kamer ontvangt nadere
informatie via de geannoteerde agenda voor deze Eurogroep.

Uitvoering motie van het lid Gündogan waarin de regering wordt verzocht om in EU-verband
in te zetten op meer inzicht in het totaal aan ongerealiseerde verliezen

Op 4 april 2023 (Handelingen II 2022/23, nr. 69, item 10) is er naar aanleiding van het Commissiedebat «Verduurzaming financiële sector/Toekomst
van het Bankenlandschap» (Kamerstukken 32 013 en 32 813, nr. 282) door de Tweede Kamer een motie van het lid Gündogan aangenomen, waarmee de regering
wordt verzocht om in EU-verband in te zetten op meer inzicht in het totaal aan ongerealiseerde
verliezen van banken.10 Op 28 juli jl. heeft de Europese Bankenautoriteit (EBA) haar tweejaarlijkse stresstest
gepubliceerd. Daarbij heeft de EBA, naar aanleiding van de onrust op de financiële
markten eerder dit jaar, ook een separate analyse van ongerealiseerde verliezen uitgevoerd,
welke publiek is gepubliceerd. Nederland heeft zich in zowel de Europese «Economic
and Financial Committee» (EFC) van 31 augustus jl. als in het Europese Financial Services
Committee (FSC) uitgesproken over de waarde van deze analyse en de EBA verzocht om
deze meer structureel uit te voeren en publiek te maken, om zo meer inzicht te verkrijgen
in het totaal aan ongerealiseerde verliezen van banken. De EBA heeft aangegeven dat
hier nog geen concrete plannen voor zijn, maar dit in overweging te zullen nemen.

Toezegging aan de Tweede Kamer over in de EU aandacht vragen voor accijns op e-sigaretten
(plenair debat Belastingplan, 9 november 2022)

De Staatssecretaris van Fiscaliteit en Belastingdienst heeft aan de Tweede Kamer toegezegd
in Europees verband aandacht te vragen voor een accijns op e-sigaretten.11 Het kabinet is in afwachting van de publicatie van een door de Europese Commissie
aangekondigd herzieningsvoorstel van de tabaksaccijnsrichtlijn. Tot op heden is de
Europese Commissie echter nog niet met een voorstel gekomen. Om die reden heeft de
Minister van Financiën op 19 juli 2023 een brief aan de Europese Commissie gestuurd
waarin ze aandringt op een voorstel tot herziening van de tabaksaccijnsrichtlijn.
In deze brief is specifiek aangegeven dat Nederland het van belang acht dat e-sigaretten
binnen de reikwijdte van de tabaksaccijnsrichtlijn worden gebracht. De Europese Commissie
heeft hierop geantwoord dat zij nog altijd voornemens zijn om de tabaksaccijnsrichtlijn
te herzien. Deze wijziging wordt echter niet eerder dan 2025 verwacht.