Brief regering : Conceptkerndoelen Nederlands en Rekenen/Wiskunde

31 289
Voortgezet Onderwijs

Nr. 700
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR PRIMAIR EN VOORTGEZET ONDERWIJS

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 28 september 2023

Vandaag heeft het landelijk expertisecentrum voor curriculum (SLO) de nieuwe conceptkerndoelen
Nederlands en Rekenen/Wiskunde aan mij overhandigd. Dit is een belangrijke mijlpaal:
de huidige kerndoelen dateren immers uit 2005 (primair onderwijs) en 2006 (onderbouw
voortgezet onderwijs) en zijn sindsdien nagenoeg ongewijzigd.1 Kerndoelen beschrijven wat leerlingen ten minste moeten kennen en kunnen in het primair
onderwijs en in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Iedere leerling moet de
kans krijgen om goede lees- schrijf-, en rekenvaardigheden te ontwikkelen. Deze vaardigheden
zijn nodig om jezelf te kunnen redden in de samenleving, om te kunnen functioneren
in vervolgopleidingen en op de arbeidsmarkt. De conceptkerndoelen Nederlands en Rekenen/Wiskunde
geven scholen een duidelijke opdracht om te werken aan deze basisvaardigheden, waarmee
leerlingen goed voorbereid worden op hun toekomst. Ik ben de teams van leraren, vak-
en curriculumexperts die zich hiervoor hebben ingezet en SLO zeer erkentelijk voor
het harde en goede werk dat is verricht.

Nu gaan we een nieuwe fase in om te komen tot definitieve kerndoelen. De conceptkerndoelen
worden de komende periode eerst nog beproefd met een groot aantal scholen en naar
aanleiding daarvan indien nodig bijgesteld en aangescherpt. Daarna wordt de algemene
maatregel van bestuur (AMvB) waarin deze kerndoelen zijn verankerd gewijzigd en aan
uw Kamer aangeboden. De daadwerkelijke implementatie van de nieuwe kerndoelen op alle
scholen volgt na vaststelling van de kerndoelen door uw Kamer. Intussen is ook het
traject gestart om nieuwe kerndoelen voor de andere leergebieden op te stellen.2

In deze brief licht ik toe hoe deze eerste conceptkerndoelen tot stand zijn gekomen,
geef ik mijn eerste indruk ervan en beschrijf ik de vervolgstappen om te komen tot
definitieve kerndoelen.

1. Hoe zijn de conceptkerndoelen tot stand gekomen?

In de brief die op 25 april 2022 naar uw Kamer is verstuurd is de start aangekondigd
van de ontwikkeling van kerndoelen voor Nederlands en Rekenen/Wiskunde, gevolgd door
Digitale Geletterdheid en Burgerschap, en daarna de kerndoelen voor de overige leergebieden.3 Er is samen met uw Kamer bewust voor gekozen om prioriteit te geven aan de ontwikkeling
van de kerndoelen van de basisvaardigheden.

Het Ministerie van OCW heeft SLO op 29 april 2022 de opdracht gegeven om samen met
het onderwijsveld nieuwe kerndoelen te ontwikkelen voor de leergebieden Nederlands,
Rekenen/Wiskunde, Digitale Geletterdheid en Burgerschap.4 De belangrijkste uitgangspunten waren om kerndoelen te ontwikkelen die concreet zijn,
duidelijk beschrijven wat qua beheersing of ervaring wordt verwacht van de leerling
en die passen bij de eisen van de tijd. De kerndoelen moeten de leraar houvast bieden
om scherpe keuzes te kunnen maken met het oog op overladenheid.

Onder leiding van een procesregisseur hebben leraren uit het primair- en voortgezet
onderwijs, vakexperts en curriculumexperts de conceptkerndoelen opgesteld. Ieder team
is bijgestaan door een advieskring met vertegenwoordigers van o.a. vakverenigingen,
lerarenopleidingen, experts en maatschappelijke organisaties. Op basis daarvan heeft
de advieskring drie keer een adviesrapport uitgebracht. De uitkomsten daarvan zijn
verwerkt door de kerndoelenteams, zie bijlage voor de toelichtingen.

2. De belangrijkste veranderingen in de kerndoelen

Hieronder geef ik enkele eerste indrukken van de conceptkerndoelen.

1. Een concretere opdracht voor Nederlands en Rekenen/Wiskunde

De huidige kerndoelen, zijn zeer globaal geformuleerd. Neem kerndoel 1 primair onderwijs:
«De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal». Deze kerndoelen
geven daardoor weinig richting aan wat er van leerlingen, leraren en scholen wordt
verwacht. De nieuwe conceptkerndoelen geven een specifiekere opdracht aan de school
over wat zij hun leerlingen moeten bijbrengen. Ze bevatten een uitwerking die duidelijk
maakt wat scholen wel en dus ook niet moeten doen. Dit helpt scholen om gerichter
toe te werken naar wat leerlingen moeten kennen en kunnen. Dat komt de kwaliteit van
het onderwijs ten goede en vermindert de ervaren overladenheid voor leraren die voortkomt
uit onduidelijkheid over wat leerlingen op basis van de kerndoelen nu precies moeten
leren.

2. Meer duidelijkheid over beheersingsniveaus voor leerlingen

De huidige kerndoelen beschrijven primair waaraan aandacht moet worden besteed, maar
niet naar welk resultaat leerlingen moeten toewerken. Hierdoor kunnen er verschillen
ontstaan tussen scholen in het niveau waar zij met leerlingen naar streven. De nu
opgeleverde conceptkerndoelen Nederlands en Rekenen/Wiskunde beschrijven naast wat
er moet aangeboden ook wat ermee bereikt moet worden in termen van beheersing, inspanning
of ervaring. Dit geeft leraren meer duidelijkheid over wat in het leerproces of met
de onderwijservaring (minimaal) bereikt moet worden: de lat is duidelijker.

3. De kerndoelen sluiten aan bij inzichten uit de wetenschap en onderwijspraktijk

De teams die de conceptkerndoelen hebben ontwikkeld hebben de opdracht gekregen om
wat betreft de inhoud en formulering van de kerndoelen zo veel mogelijk aan te sluiten
bij recente wetenschappelijke inzichten en inzichten uit de praktijk. In het verantwoordingsdocument,
dat bij de conceptkerndoelen (en ook bij deze Kamerbrief) is gevoegd, onderbouwen
de teams de keuzes die gemaakt zijn. Daarin is te zien dat uitvoerig gebruik is gemaakt
van verschillende relevante bronnen.

Door de samenwerking tussen leraren, wetenschappers, lerarenopleiders en andere onderwijsprofessionals,
onder regie van SLO, zijn de nieuwe conceptkerndoelen gestaafd op een goede mix van
wetenschappelijke en praktische inzichten en ervaringen. Ook de desbetreffende vakinhoudelijke
verenigingen zijn goed betrokken. Dat alles is de kracht geweest van deze aanpak.
Het kostte flink wat inspanning om binnen een jaar tot deze doelen te komen. Dankzij
de bereidwilligheid van iedereen om er samen uit te komen is de deadline gehaald.
Dat is een knappe prestatie. Het is nu tijd voor de volgende stappen.

3. Hoe te komen tot definitieve kerndoelen op scholen

In essentie bestaan de vervolgstappen uit beproeving van de conceptkerndoelen op scholen
en het goed in beeld krijgen van wat scholen nodig hebben aan ondersteuning om de
nieuwe kerndoelen in de praktijk te kunnen concretiseren. Dit is essentieel voor in
de praktijk uitvoerbare nieuwe regelgeving met betrekking tot kerndoelen.

Kerndoelen Nederlands en Rekenen/Wiskunde worden beproefd op groot aantal scholen

Op 10 oktober vindt er eerst een congres plaats om een eerste reactie op de conceptkerndoelen
te verkrijgen vanuit het brede onderwijsveld. Vervolgens zal er onder regie van SLO
een traject starten waarbij de conceptkerndoelen aan direct betrokkenen van scholen
worden voorgelegd en besproken. Dit, om antwoord te krijgen op de vragen zoals: geven
de kerndoelen voldoende richting om er een lesprogramma van te maken? Zijn de kerndoelen
uitdagend genoeg om leerlingen naar een voor hen passend beheersingsniveau te brengen?
Kunnen scholen met verschillende visies op onderwijs en met verschillende leerlingpopulaties
hiermee werken? Zijn de kerndoelen uit te voeren binnen de beschikbare lestijd? Wat
is nodig voor ondersteuning en implementatie door leraren? De bevindingen in dit traject
moeten bevestigen of scholen en leraren met de beoogde kerndoelen uit de voeten kunnen
en welke eventuele aanscherpingen of bijstellingen er nodig zijn. Dit zal kort voor
de zomer van 2024 leiden tot een voorstel voor een definitieve set nieuwe kerndoelen
Nederlands en Rekenen/Wiskunde.

Na de fase van beproeving (in de zomer van 2024) zullen deze beoogde nieuwe kerndoelen
in een algemene maatregel van bestuur worden verankerd. Daarbij zal ook het advies
worden betrokken dat de wetenschappelijke Curriculumcommissie zal uitbrengen over
de conceptkerndoelen. Ik streef ernaar om in het najaar van 2024 een AMvB in procedure
te brengen met nieuwe kerndoelen voor Nederlands en Rekenen/Wiskunde.

Overige stappen

Parallel aan de fase van beproeving worden kerndoelen voor de andere leergebieden
ontwikkeld. Conform advies van de Onderwijsraad, is opdracht gegeven om ook hier taal
en rekenen een prominente plek te geven en beter te integreren in andere vakken5. Dit draagt zowel bij aan betere resultaten op taal en rekenen als tot het beter
beheersen van vakken als economie en biologie. Deze basisvaardigheden leer je vooral
namelijk in betekenisvolle contexten. Daarnaast is voor de andere leergebieden actualisatie
en concretisering van de kerndoelen nodig. Het proces van ontwikkelen en fase van
beproeven van (concept-)kerndoelen, het verankeren daarvan in een AMvB en het in procedure
brengen daarvan is in beginsel gelijk aan dat van de kerndoelen voor Nederlands en
Rekenen/Wiskunde, zij het dat het voor de andere leergebieden later is gestart en
dus ook dat de uitkomsten ervan later gepresenteerd zullen worden.

Doordat de conceptkerndoelen een beheersingscomponent bevatten is er overlap ontstaan
met het huidige referentiekader taal en rekenen. Uit de vorig jaar opgeleverde evaluatie
daarvan aar bleek al dat dit referentiekader aanpassing behoeft.6
,
7 Ik wil mij de komende tijd beraden op dit vraagstuk en treed hierover in overleg
met in ieder geval leraren, curriculumexperts, leermiddelen- en toetsmakers, de Inspectie
en andere betrokkenen. Ik informeer u hierover in de voortgangsrapportage van het
masterplan basisvaardigheden.

Uiteindelijk zal ook de toetsing in het primair onderwijs worden aangepast in lijn
met het nieuwe curriculum en een eventueel aangepast referentiekader. Zo moet bekeken
worden hoe de doorstroomtoets in groep 8, evenals de erkende leerlingvolgsystemen,
aan kunnen sluiten bij de nieuwe kerndoelen. Daarbij wordt specifiek bekeken en onderzocht
welke vaardigheden op welke wijzen getoetst (kunnen) worden en voor welke vaardigheden
scholen op een andere manier dan toetsing de ontwikkeling van hun leerlingen kunnen
volgen. Elementen als de toetsbaarheid van vaardigheden, het waarderen van praktische
vaardigheden, maar ook het minimaliseren van de toetsdruk op scholen spelen bij deze
afweging een belangrijke rol.

Tot slot

Landelijke curriculumherziening is een zaak van lange adem. Er zijn nu echter betekenisvolle
en concrete stappen gezet, en er zullen de komende tijd de nodige volgende stappen
volgen. Met de aanbieding van de conceptkerndoelen Nederlands en Rekenen/Wiskunde
zijn de eerste contouren van het vernieuwde landelijke curriculum voor het primair
onderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs zichtbaar. Het komende jaar
wordt dit beeld completer, wanneer ook de andere conceptkerndoelen worden opgeleverd,
waarin ook (andere) maatschappelijke thema’s (zoals digitalisering en technologie
en burgerschap) aan de orde komen.

Nieuwe kerndoelen markeren een mijlpaal in de curriculumherziening maar het belangrijkste
is natuurlijk wat er op scholen gebeurt in de interactie tussen leraren en leerlingen,
en tussen leerlingen onderling. Vanaf het moment dat de nieuwe kerndoelen formeel
zijn vastgesteld, kan de uitvoering ervan in de praktijk beginnen. Dat brengt ons
weer een grote stap dichter bij onze gezamenlijke ambitie: leerlingen goed toerusten
met basisvaardigheden waarmee leerlingen goed voorbereid de wijde wereld in stappen.
Ik kijk uit naar de volgende mijlpalen en ook naar het moment dat de eerste kerndoelen
in werking treden: naar verwachting in het schooljaar 2026/2027 voor Nederlands en
Rekenen/Wiskunde.

De Minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs, M.L.J. Paul