Brief regering : Maatregelen afschermen Kadaster

32 761
Verwerking en bescherming persoonsgegevens

Nr. 14
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 5 september 2023

Vorige week is door berichtgeving van RTL Nieuws duidelijk geworden dat personen onder
een valse identiteit eenvoudig een Kadaster Online account konden aanmaken en daardoor
op naam konden zoeken in de registers. Een serieus beveiligingsprobleem waar het Kadaster
direct op geacteerd heeft en waarover ik u bij deze nader informeer. Gezien de relatie
met de motie van het lid Sneller c.s. van 2 februari 2023 (Kamerstuk 36 171, nr. 11) en mijn reactie daarop bij brief van 6 februari jl. (Kamerstuk 36 171, nr. 13), neem ik u in deze brief ook mee in de stand van zaken met betrekking tot het beperken
van zoeken op naam tot alleen die professionele gebruikers die deze functie nodig
hebben en het afschermen van adressen van personen die te maken hebben met bedreigingen
en intimiderende situaties. Ik voldoe daarmee ook aan uw verzoek aan de Minister van
Justitie en Veiligheid gedaan tijdens het debat over doxing van kort voor het zomerreces,
om u te berichten over de voortgang m.b.t. in de brief van 6 februari aangekondigde
maatregelen.

1. Onder valse identiteit kunnen zoeken op naam (bericht RTL Nieuws)

Laat ik beginnen te stellen dat ik het opzoeken en verspreiden van persoonsgegevens
met de bedoeling te willen intimideren of te bedreigen een kwalijke en onacceptabele
zaak vind. Het is goed dat dit per 1 januari a.s. strafbaar wordt gesteld. De registers
van het Kadaster vervullen een belangrijke maatschappelijke functie – het verschaffen
van informatie die nodig is vanuit het oogpunt van rechtszekerheid en het functioneren
van de markten voor registergoederen en de vastgoedmarkt – en moeten die kunnen blijven
vervullen. Strafbaar stellen van doxing helpt daarin. Dit neemt natuurlijk niet weg
dat het personen zo moeilijk mogelijk moet worden gemaakt om op oneigenlijke gronden
toegang te verkrijgen tot gegevens in registraties zoals de registers van het Kadaster.
Daarmee kom ik bij de berichtgeving over een lek bij Kadaster Online (KOL) en de door
het Kadaster naar aanleiding van dit bericht getroffen maatregelen.

Strekking van de berichtgeving van RTL Nieuws was dat personen gemakkelijk toegang
kunnen krijgen tot KOL en daarmee ook tot zoeken op naam binnen KOL. Dit door op basis
van een KvK-nummer en een rekeningnummer van een willekeurig bedrijf een account aan
te vragen. Door het Kadaster zijn na melding door de journalist en voorafgaande aan
de berichtgeving over een lek (te weten een kwetsbaarheid in de toegang tot kadaster
Online) in de pers direct maatregelen getroffen. Zo krijgt iedere persoon die een
account aanvraagt de inloggegevens inmiddels gescheiden toegestuurd (deels via e-mail,
deels via post) en op het adres dat behoort bij het KvK-nummer dat wordt opgegeven.
Daarnaast is het Kadaster begonnen alle bestaande accounts door te lichten. Voorts
gaat het Kadaster inloggen via eHerkenning per begin volgend jaar verplicht stellen
voor gebruikers die via KOL (en andere mogelijkheden) kunnen zoeken op naam in registers
van het Kadaster. Het Kadaster faciliteert reeds eHerkenning, maar voor verplicht
gebruik is het ook nodig dat ketenpartners daarop zijn ingericht. De registers kunnen
dan niet meer anoniem worden geraadpleegd. Naast de bestaande logging van wie welke
gegevens opvraagt, zal het Kadaster verder de monitoring op KOL uitbreiden. Er zijn
daardoor gegevens beschikbaar als het Openbaar Ministerie een verzoek om informatie
doet. Tezamen met het feit dat doxing vanaf 1 januari a.s. strafbaar is, helpt dit
misbruik van accounts voor zoeken op naam te voorkomen. Voor de duidelijkheid merk
ik op dat er geen signalen zijn dat er ook daadwerkelijk misbruik is gemaakt van de
situatie. Ook wil ik benadrukken dat persoonsgegevens van personen voor wie op grond
van artikel 37a Kadasterbesluit de verstrekking van persoonsgegevens is uitgesloten,
niet kunnen worden geraadpleegd via Kadaster Online en dus ook niet zichtbaar waren
of zijn bij oneigenlijk gebruik van accounts. Deze personen liepen, met andere woorden,
geen risico als gevolg van het in de pers genoemde lek. Datzelfde geldt voor de woonadressen
van personen die deze in de BRP hebben laten afschermen.

2. Stand van zaken maatregelen naar aanleiding van de motie van het lid Sneller c.s.

Op 2 februari 2023 hebben het lid Sneller c.s. een motie ingediend waarin de regering
wordt opgeroepen mogelijk te maken dat personen die te maken hebben met bedreigingen
en intimiderende situaties, op verzoek hun adres kunnen laten afschermen in het Kadaster
en om de toegang tot privé en huisadressen in het Kadaster verder te beperken tot
alleen die professionele gebruikers van wie redelijkerwijs verwacht mag worden dat
zij uit hoofde van hun taakuitvoering en met het oog op het goed functioneren van
de vastgoedmarkt deze toegang nodig hebben, zoals makelaars, notarissen en banken.1 Een motie ingediend in de context van een toenemend aantal gevallen van bedreiging
en geweld tegen beroepsgroepen als bijvoorbeeld journalisten.

In reactie op genoemde motie, heb ik bij brief d.d. 6 februari 20232 de Kamer laten weten dat ik bereid ben de groep professionele gebruikers die gebruik
maken van de functie zoeken op naam nog eens goed tegen het licht te houden. Dit omdat
met het verder beperken van zoeken op naam in hoge mate kan worden voorkomen dat kwaadwillenden
toegang krijgen tot privéadressen. Verder heb ik aangegeven bereid te zijn te onderzoeken
hoe het mogelijk te maken is dat ook personen die te maken hebben met bedreigingen
en intimiderende situaties, maar buiten het stelsel Bewaken en Beveiligen vallen,
om afscherming kunnen verzoeken. Dit onder de voorwaarde dat een bevoegde instantie
concludeert dat er sprake is van bewijs van bedreiging en/of intimidatie en dat afscherming
daarom gewenst is, waarbij ook de duur van de afscherming een punt van aandacht is.
Ik ben met genoemde maatregelen (beperken zoeken op naam, afschermen) aan de slag
gegaan. Door de recente kwetsbaarheid in de toegang tot KOL is de urgentie hiervan
nog verder toegenomen.

a. Beperken professionele gebruikers die kunnen zoeken op naam

In de gesprekken met het Kadaster over de maatregelen om het bovengenoemde lek te
dichten, is uiteraard ook gesproken over de in de berichtgeving rondom het lek genoemde
ruime mogelijkheid tot het zoeken op naam. Door het Kadaster is tijdens die gesprekken
aangegeven dat de afgelopen periode een analyse is gemaakt van partijen die thans
via KOL kunnen zoeken op naam. Daaruit blijkt dat de groep gebruikers op dit moment
zeer divers is. Volgens het Kadaster is sprake van gebruikers in meer dan 90 branches.
Om te komen tot beperking tot alleen professionele gebruikers die uit hoofde van hun
beroep moeten kunnen zoeken op naam, is het nodig zorgvuldig af te wegen wie uit hoofde
van beroep wel of niet in aanmerking zou moeten komen voor zoeken op naam. Het vigerende
Kadasterbesluit moet daarop vervolgens worden aangepast. Wijziging van het Kadasterbesluit
is nodig omdat op dit moment op grond van de Kadasterwet alle professionele gebruikers
kunnen zoeken op naam. Middels een wijziging van het Kadasterbesluit kan dat beperkt
worden. Ik heb deze wijziging inmiddels in gang gezet, maar dit is een proces dat
9–12 maanden tijd kost.

De berichtgeving van RTL Nieuws en de toenemende mate van doxing heeft mij en het
Kadaster gesterkt in de overtuiging dat er vooruitlopend op de aanpassing van het
Kadasterbesluit, zo snel mogelijk maatregelen moeten worden genomen om het zoeken
op naam in de registers van het Kadaster te beperken. Het voornemen is daarom de wijziging
van het Kadasterbesluit met terugwerkende kracht in werking te laten treden, zodat
het Kadaster uiterlijk medio oktober 2023 al het zoeken op naam kan beperken. Een
fijnmazige afweging van welke groepen worden uitgezonderd van deze beperking is op
deze korte termijn niet te maken, maar ik meen samen met het Kadaster dat het maatschappelijk
belang van afschermen op zoeken op naam dermate groot is dat onmiddellijke actie nodig
is. Daarom is in overleg met het Kadaster besloten om uiterlijk medio oktober 2023
enkel nog aan overheden, notarissen, deurwaarders, makelaars en financiële ondernemingen
in de zin van de Wet op het financieel toezicht via KOL zoeken op naam toe te staan.
Dit omdat deze partijen een cruciale, soms zelfs bij wet gegeven rol vervullen bij
het verschaffen van rechtszekerheid en het doen van de markten voor registergoederen
en vastgoed. Mocht in de toekomst blijken dat het voor meer professionele gebruikers
uit hoofde van hun beroep gerechtvaardigd is om toegang te krijgen tot zoeken op naam
via KOL, dan kan het Kadasterbesluit hier op worden aangepast.

Voor professionele gebruikers die niet langer via KOL kunnen zoeken op naam geldt
dat zij wel een aanvraag kunnen indienen bij het Kadaster om toegang te krijgen tot
zoeken op naam. Het Kadaster zal in dergelijke gevallen aan de hand van een aanvraagprocedure
per aanvraag verifiëren of toegang tot zoeken op naam gerechtvaardigd is (vangnet).
Uiteraard kunnen houders van een KOL account nog wel zoeken op objectadres. Implementatie
van deze mogelijkheid vraagt de nodige zorg om een gestroomlijnde uitvoering te waarborgen.
Het Kadaster neemt daarmee verantwoordelijkheid voor verantwoord ontsluiten, beschikbaar
stellen en verstrekken van gegevens in een wereld waarin helaas sprake is van personen
die voor oneigenlijk doeleinden gebruik willen maken van gegevens in de registers.

b. Verruimen van de groep die op verzoek kan worden afgeschermd

Door het beperken van zoeken op naam tot alleen die professionele gebruikers die dat
uit hoofde van hun beroep nodig hebben, en het verplichten van eHerkenning, wordt
in hoge mate voorkomen dat kwaadwillenden toegang krijgen tot privéadressen. Zeker
in combinatie met strafbaarstelling van doxing. De afgelopen maanden heb ik de wens
van de Tweede Kamer nader onderzocht op welke wijze het mogelijk is te maken dat personen
die te maken hebben met bedreigingen en intimiderende situaties om afscherming van
hun adres in de registers van het Kadaster kunnen verzoeken. Dit blijkt niet eenvoudig.
De huidige situatie is dat op grond van artikel 37a van het Kadasterbesluit alleen
personen die onder het stelsel Bewaken en Beveiligen vallen om afscherming kunnen
verzoeken. Het aanpassen van dit stelsel is niet de orde. Om verdergaande afscherming
van persoonsgegevens toch mogelijk te maken ten behoeve van de veiligheid van personen
zie ik aanknopingspunten bij de aanpak zoals door de Kamer van Koophandel (KvK) binnen
het kader van artikel 51 van het Handelsregisterbesluit 2008 wordt gehanteerd. Deze
aanpak behelst dat personen om afscherming kunnen verzoeken indien sprake is van een
aantal dwingende criteria, waaronder een concrete dreiging. Daarnaast kan iemand die
behoort tot een beroepsgroep waarvan door de beroepsorganisatie met de KvK een convenant
is afgesloten en die te maken heeft met een waarschijnlijke dreiging, op basis van
het betreffende convenant afscherming bij de KvK aanvragen.

Er zijn wezenlijke verschillen tussen het register bij de Kamer van Koophandel en
de registers bij het Kadaster. Daarom is een specifieke aanpak voor het Kadaster nodig
waarbij een zorgvuldige afweging moet worden gemaakt tussen het belang van openbaarheid
ten dienste van de rechtszekerheid van registergoederen in de vastgoedmarkt en het
belang van de veiligheid van personen wiens persoonsgegevens in de registers vermeld
zijn. Ik wil daarom dat in alle gevallen van een verzoek om afscherming heldere criteria
gaan gelden, ook als een verzoek op basis van een convenant wordt gedaan, en afschermen
– waar verantwoord – beperkt wordt in de tijd. Artikel 51 van het Handelsregisterbesluit
biedt hiervoor goede aanknopingspunten. Een dergelijke aanpak vraagt tevens een andere
rol van het Kadaster dan het tot nu toe heeft vervuld bij de uitvoering van hun taak.
Daar ben ik mij terdege van bewust. Ik wil de geschetste aanpak dan ook na een jaar
evalueren.

Voor bovenstaande aanpak is – net als voor het beperken van zoeken op naam – een wijziging
van het Kadasterbesluit nodig. Ook hier wil ik – gelet op het maatschappelijk belang
– deze wijziging met terugwerkende kracht in werking laten treden. Samen met het Kadaster
streef ik ernaar ook deze aanpak per medio oktober 2023 te implementeren.

Ik realiseer mij goed dat de geschetste stappen impactvol zijn. Ze zullen betekenen
dat bepaalde groepen gebruikers die eerder wel via Kadaster Online konden zoeken op
naam, dat straks niet meer kunnen, of dat alleen kunnen na een toets door het Kadaster.
Zoals gezegd kunnen alle gebruikers wel blijven zoeken op objectadres, in lijn met
de maatschappelijke functie van de registers van het Kadaster bij het borgen van rechtszekerheid
en transparantie rondom registergoederen en de vastgoedmarkt. Ik heb het Kadaster
gevraagd om gebruikers tekst en uitleg te geven over de consequenties. Ook zal ik
zelf in overleg treden met organisaties voor wie geschetste maatrelen (invoering van
eHerkenning, beperken zoeken op naam en verruimen van groep die op verzoek kan worden
afgeschermd) van belang zijn. Denk aan o.a. de NVJ, de KNB en de verenigingen van
makelaars. Los hiervan zijn er de nodige aandachtspunten voor de implementatie. Zo
zijn makelaars geen duidelijk af te bakenen groep. Deze aandachtspunten zal ik adresseren
bij de wijziging van het Kadasterbesluit.

Alles overziend ben ik van mening dat door bovengenoemde maatregelen een goede balans
is gevonden tussen het belang van openbaarheid en het belang van het voorkomen van
het opzoeken en verspreiden van persoonsgegevens met de bedoeling te willen intimideren
of te bedreigen.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
H.M. de Jonge