Brief regering : Negende voortgangsrapportage Binnenhof Renovatie

Nr. 129
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR VOLKSHUISVESTING EN RUIMTELIJKE ORDENING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 3 april 2023

In de bijgevoegde negende voortgangsrapportage informeer ik u over de ontwikkelingen
van het renovatieprogramma van het Binnenhof over de periode augustus 2022 tot en
met februari 2023. In deze periode is door het programmateam van het Rijksvastgoedbedrijf,
samen met architecten, ontwerpers, aannemers, adviseurs en zeker ook met de gebruikers
veel voortgang geboekt. Nu de renovatie de technische ontwerpfase ingaat is een belangrijke
mijlpaal behaald. De schetsen in de rapportage geven een goed beeld van hoe we er
samen voor gaan zorgen dat 800 jaar cultureel erfgoed behouden blijft voor de toekomst.

Nieuwe integrale planning

In de Kamerbrief van 4 november 2022 (Kamerstuk 34 293, nr. 127) meldde ik u dat een herijking van de planning zou worden opgesteld. In de bijgevoegde
negende voortgangsrapportage licht ik dit nader toe. Met de kennis van nu is er door
de aannemers en het projectteam een nieuwe planning opgesteld. Twee voornamelijk externe
factoren maken dat er extra tijd nodig zal zijn. Dit betreft de toenemende veiligheidseisen
die alles te maken hebben met de toegenomen veiligheidsrisico’s om en rondom het Binnenhof
en daarnaast de uitspraak van 2 november jl. van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State. Met de kennis van nu leidt dat tot een nieuwe integrale planning
die uitkomt op eind 2028, waarbij er nog onzekerheden blijven zoals de duur van de
afhandeling van de aangevraagde natuurvergunning.

• Veiligheidseisen

In de rapportageperiode is het voorlopig ontwerp (VO) van de technische hoofdinfrastructuur
(THI) afgerond. Deze centrale plek voor energievoorziening en technische installaties
heeft een steeds groter wordende impact op de eisen en plannen gekregen. Dit komt
vanwege de toenemende veiligheidseisen in relatie tot de veiligheidsrisico’s op en
rondom het Binnenhof de afgelopen jaren. Het Binnenhof heeft een uniek open karakter
en vraagt de huidige tijd toch om een nieuwe en zorgvuldige omgang met de veiligheidsaspecten.
Daarmee is dit onderdeel steeds bepalender voor de planning geworden. Oorspronkelijk
was de centrale energievoorziening (later THI) voor het complex voorzien in de Pleingarage.
Het eerste programma van eisen hiervoor is opgesteld in 2017. Uit een haalbaarheidsstudie
in februari 2021 bleek dat de locatie niet zou kunnen voldoen aan de in 2017 gestelde
veiligheidseisen en is een nieuwe locatie voor de THI gevonden op het Opperhof. In
de loop van 2021 is geconstateerd dat de veiligheidssituatie van de huidige tijd ervoor
zorgt dat de eisen die gesteld worden aan de THI verder moesten toenemen. Na het hierop
aanpassen en vaststellen van het programma van eisen in juni 2022 zijn deze uitgewerkt
in ontwerpen. In december 2022 is het voorlopig ontwerp gereed gekomen en kon de impact
van de toegenomen veiligheidseisen worden vastgesteld. Dit in nauw overleg met aannemers
en deskundigen. Hieruit bleek dat de aanpassingen in het ontwerp leiden tot een behoefte
aan extra fysieke ruimte, 70% meer. Enerzijds is er meer techniek nodig, onder andere
om de voortgang van de bedrijfsvoering te allen tijde te kunnen garanderen zodat het
democratisch proces altijd door kan gaan. Dat betekent meer apparaten, meer koppelingen,
meer leidingen, meer koeling en dus meer ruimte. Anderzijds gaan de technische installaties
vanuit de gebouwen de THI in om zo meer ruimte en werkplekken in de gebouwen zelf
te creëren. Omdat de bak van de THI groter is en daardoor dichter op de gevel van
de gebouwdelen komt, is een groter aantal funderingsversterkingen nodig. Daarnaast
kost het bouwen van een grotere bak meer bouwtijd. Ook de toegenomen hoeveelheid bouwmaterieel
moet op het Binnenhofcomplex worden opgeslagen en dat zorgt voor beperkingen in de
bouwlogistiek. De werkzaamheden aan de THI kunnen niet meer gelijktijdig met grote
andere werkzaamheden worden uitgevoerd. Dit was oorspronkelijk wel de verwachting.
Nu zal er meer achter elkaar gewerkt moeten worden. De toename van veiligheidseisen
geldt ook voor de publieksentree van de Tweede Kamer. Deze entree heeft net als de
THI een grote impact op de bouwplaats en hiervoor geldt dat werkzaamheden ook niet
parallel kunnen worden uitgevoerd met andere werkzaamheden. De aanpassingen in het
ontwerp van deze entree worden in de rapportage toegelicht.

• Stikstof

Naar aanleiding van de uitspraak van de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van
State inzake de bouwvrijstelling zijn de mogelijke gevolgen van het vervallen van
de gedeeltelijke vrijstelling van de natuurvergunningsplicht voor de bouwsector voor
het programma Binnenhof onderzocht. Dit is aangekondigd in de 8e voortgangsrapportage. Voor de nog te starten werkzaamheden waarvoor nog geen vergunning
was, is gekeken naar de verwachte stikstofuitstoot. Daarbij is de maximale inzet van
elektrisch materieel verkend. Gebleken is dat niet voor alle werkzaamheden volwaardige
elektrische alternatieven beschikbaar zijn. Dat is onder meer het geval bij het benodigde
materieel voor de eerder genoemde funderingsversterkingen op het Opperhof, de specifieke
graafwerkzaamheden. Met dit gegeven heeft het programma Binnenhof de impact van de
stikstofuitstoot door gespecialiseerde bureaus laten onderzoeken.

Voor de beoordeling van de impact op de omgeving is het van belang om op basis van
de hoogst verwachte stikstofuitstoot per jaar (het zgn. maatgevend jaar) te bezien
of een eventuele stikstofdepositie gevolgen heeft voor natura 2000 gebieden. Uit het
onderzoek (AERIUS-berekeningen) blijkt dat voor de renovatie van het Binnenhof een
maximale depositie geldt van 0,17 mol/ha/jr. Inmiddels is een natuurvergunning aangevraagd.

De vergunningsaanvragen die waren voorzien vanaf oktober 2022 zijn uitgesteld tot
na afhandeling van de aanvraag van de natuurvergunning voor het renovatieprogramma.
Het programma wacht nu op de afhandeling van deze vergunningsaanvraag. Voor die tijd
kunnen de geplande werkzaamheden niet starten, wat betekent dat deze in ieder geval
negen maanden later zullen starten dan voorzien. Op basis van de al verleende vergunningen
was het mogelijk om een aantal voorbereidende werkzaamheden wel uit te voeren. Dit
gebeurt ook.

Deze, vooral externe risico’s, waren al in eerdere voortgangsrapportages benoemd en
zijn ook in de vaste commissie van BZK gewisseld tijdens debatten. De afgelopen periode
hebben deze risico’s zich echter ook gemanifesteerd en kon de precieze impact op ontwerp
en uitvoering na het vaststellen van alle ontwerpen worden beoordeeld. Op dit moment
verkeert het project in de technisch ontwerpfase en is de onderzoeksfase halverwege.
Met de kennis van nu wordt ingeschat dat door de combinatie van veiligheidseisen en
stikstof de planning nu op eind 2028 zal uitkomen. Hoewel deze vertraging door bovengenoemde
externe factoren onvermijdelijk is, blijf ik zoeken naar oplossingen om activiteiten
op het Binnenhof weer zo snel mogelijk te laten hervatten. Met de gebruikers zal worden
bezien of het wenselijk en mogelijk is om al eerder specifieke activiteiten terug
te laten keren op het Binnenhof. Daarom wordt een onderzoek gestart naar de mogelijkheden
van de eerdere terugkeer van enkele functies zoals de plenaire vergadering van de
Eerste Kamer, de ontvangst van hoogwaardigheidsbekleders door de voorzitters van de
Eerste en Tweede Kamer en het gebruik van de Ridderzaal.

Ontwerpen

Nadat in 2021 de voorlopig ontwerpen gereed zijn gekomen stond de afgelopen rapportageperiode
in het teken van de definitieve ontwerpen (DO’s). In de bijgevoegde voortgangsrapportage
wordt ingegaan op de vastgestelde definitieve ontwerpen (DO) van de Tweede Kamer en
de Raad van State. Het eerste deel van het DO Eerste Kamer is gereed en wordt binnenkort
vastgesteld. Dit is een belangrijk moment om te markeren. Immers, deze vaststelling
maakt het mogelijk om samen met de aannemers zicht te krijgen op de volgende stappen
en de planning.

Financiën

Het uitgangspunt is dat het project binnen de afgesproken randvoorwaarden gerealiseerd
zal worden: sober en doelmatig en binnen de vastgestelde kaders, inclusief prijspeilcorrectie
met inbegrip van vier disclaimers: 1. Marktspanning 2. Extra eisen beveiliging 3.
Extra eisen duurzaamheid 4. Onvoorziene technische uitvoeringsrisico’s. Deze uitgangspunten
worden gehaald. Om de ontwerpen passend te maken binnen de budgettaire kaders zal
echter wel de komende jaren op de voorjaarsbesluitvormingsmomenten, een aanzienlijk
beroep op de vier disclaimers worden gedaan. Ook dit is conform afspraak. Deze componenten
zijn helaas door het project niet te beïnvloeden. De uitkomsten van de voorjaarsbesluitvorming
2023 worden in de tiende voortgangsrapportage verwerkt. In deze negende voortgangsrapportage
vindt u, conform toezegging, de analyse van de advies- en ontwerpkosten.

Tot slot

Medio 2025 volgt na afronding van alle ontwerpstappen en het contracteren van de marktpartijen
een belangrijk ijkmoment waarin met meer zekerheid een meer exacte bandbreedte is
af te geven waarbinnen de complexdelen opgeleverd zullen worden. Ik realiseer mij
dat het renovatieprogramma een grote impact heeft op de Haagse binnenstad en ook de
komende periode zullen wij in nauw overleg staan met de gemeente en de omgeving. Graag
nodig ik u ook uit voor een werkbezoek aan het Binnenhof.

De Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, H.M. de Jonge