Brief regering : Rapport van de Inspecteur-generaal der Krijgsmacht (IGK) over grensoverschrijdende opmerkingen

Nr. 69
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 14 februari 2023

De Inspecteur-generaal der Krijgsmacht (IGK) heeft in 2022 een themaonderzoek gedaan
naar de ervaringen van defensiemedewerkers met grensoverschrijdende opmerkingen. Zijn
rapport hierover, «(On)bewust of (on)bedoeld over de grens», heeft hij op donderdag
9 februari 2023 aangeboden. Hierbij bied ik u dit rapport aan.

Uit het onderzoek van de IGK blijkt dat één op de drie respondenten van het onderzoek
in de afgelopen drie jaar met grensoverschrijdende opmerkingen te maken heeft gekregen.
Een zorgelijke constatering. Elke ervaring met grensoverschrijdende opmerkingen is
er immers één te veel. Het rapport laat opnieuw zien dat Defensie moet blijven verbeteren
op het gebied van sociale veiligheid. In deze brief informeer ik u over de belangrijkste
resultaten uit het rapport.

Opzet themaonderzoek

De IGK heeft ervaringen met grensoverschrijdende opmerkingen opgehaald via verkennende
gesprekken met interne expertisecentra en de coördinatoren vertrouwenspersonen, een
digitale enquête met ruim 600 respondenten en vijf themadagen. Onder grensoverschrijdende
opmerkingen verstaat de IGK: mondelinge en/of via digitale kanalen gemaakte opmerkingen
die de ontvanger als grensoverschrijdend ervaart.

Resultaten onderzoek

Zoals gesteld komt uit het onderzoek van de IGK naar voren dat één op de drie respondenten
in de afgelopen drie jaar grensoverschrijdende opmerkingen heeft ervaren tijdens het
werken bij Defensie. De IGK heeft de ervaren grensoverschrijdende opmerkingen gecategoriseerd
in discriminerende, seksueel getinte, intimiderende/kleinerende opmerkingen en schelden.
In de helft van de gevallen werd een opmerking gemaakt door iemand met een hogere
rang of functie. Daarnaast constateert de IGK dat vrouwelijke medewerkers vaker dan
mannelijke medewerkers grensoverschrijdende opmerkingen hebben ervaren.

Onder de respondenten blijkt dat niet vaak een melding wordt gedaan wanneer medewerkers
grensoverschrijdende opmerkingen ervaren, uit angst voor eventuele gevolgen voor de
carrière. Ook komt naar voren dat de bewustwording van de impact van grensoverschrijdende
opmerkingen verbeterd kan worden en dat inzicht in elkaars referentiekader van groot
belang is bij het voorkomen, bespreekbaar maken en tegengaan van grensoverschrijdende
opmerkingen.

De IGK stelt dat permanente vorming op de werkvloer bij het bespreekbaar maken en
tegengaan van grensoverschrijdende opmerkingen belangrijk is. Verbetervoorstellen
zijn het benadrukken van het thema in opleidingen en trainingen, het informeren van
eenheden, voorbeeldgedrag van leidinggevenden en continue aandacht voor een veilige
werkomgeving en een open aanspreekcultuur.

Aanpak Defensie

Mede dankzij de rapporten van de commissies Van der Veer en Giebels (2018) staat sociale
veiligheid bij Defensie hoog op de agenda. Met bijvoorbeeld het plan van aanpak «versterking
van de sociale veiligheid» uit 2019, is er flink op ingezet deze te verbeteren. Zo
beschikt Defensie over een verbeterd integriteitsbeleid, een integriteitsorganisatie,
een onafhankelijk meldpunt en sinds vorig jaar over een set aan maatregelen ter bevordering
van diversiteit en inclusiviteit (Kamerstuk 35 925 X, nr. 71). Defensie blijft stappen zetten; het onderzoek van de IGK is opnieuw een belangrijk
signaal. De resultaten van het IGK-onderzoek vinden een plek in de lopende verbeterinitiatieven,
waarvan ik er hieronder drie uitlicht.

• Het IGK-rapport benadrukt de belangrijke positie van leidinggevenden. Zij vervullen
immers een essentiële rol bij het creëren van een veilige en inclusieve werkomgeving
en een open aanspreekcultuur. Defensie zet de komende jaren de inspanning op het gebied
van veiligheid in opleidingen en het ontwikkelen van leiderschap voort. Het is het
doel om in 2025 veiligheid in alle relevante opleidingen te hebben verwerkt.

• Uit het IGK-rapport blijkt dat grensoverschrijdende opmerkingen vaak niet gemeld worden.
Eerder heb ik aangegeven te onderzoeken of de meldingsbereidheid onderdeel kan worden
van het structurele Medewerkers Tevredenheidsonderzoek (MTO) (Kamerstuk 36 124, nr. 11). Binnen Defensie worden grensoverschrijdende opmerkingen gezien als ongewenst gedrag.
Daarom laat ik nagaan of in dit MTO ook de meldingsbereidheid omtrent ongewenst gedrag
onderzocht kan worden. Afhankelijk van de uitkomsten hiervan laat ik verbetermaatregelen
in kaart brengen.

• De IGK constateert dat grensoverschrijdende opmerkingen vaker worden gemaakt tegen
vrouwelijke medewerkers. Vorig jaar is Defensie gestart met een set aan maatregelen
ter bevordering van diversiteit en inclusiviteit; een belangrijk onderdeel daarvan
is het streefcijfer dat voor vrouwen is ingesteld (van 16% naar 30% van het personeelsbestand
in 2030). De invoering van dit streefcijfer kan als een katalysator werken voor andere
groepen doordat er ruimte ontstaat voor een meer inclusieve cultuur.

Tot slot

Defensie hecht aan een veilige werkomgeving voor alle medewerkers. Het is belangrijk
om daar goed zicht op te houden. Ik wil de IGK dan ook danken voor zijn onderzoek.
In de geïntegreerde rapportage zal ik met behulp van de cijfers die tot de beschikking
zijn de stand van zaken geven over sociale veiligheid en integriteit.

Tevens staat de start van het vervolgonderzoek naar de beleving en waardering van
diversiteit en inclusiviteit onder medewerkers in 2023 gepland1. Over de uitkomsten van dat onderzoek zal ik u informeren.

De Staatssecretaris van Defensie,
C.A. van der Maat