Brief regering : Voortgang Simpel Switchen in de Participatieketen

Nr. 265
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR ARMOEDEBELEID, PARTICIPATIE EN PENSIOENEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 januari 2023

Inleiding

In de brief Aanpak Krapte op de Arbeidsmarkt van 17 december 20211 is toegezegd u eind 2022 een uitgebreide voortgangsbrief te sturen over het programma
Simpel Switchen in de Participatieketen (Simpel Switchen).

Binnen Simpel Switchen staan de behoeften en mogelijkheden van het individu centraal.
Samen met veel partners werken we aan het versoepelen van overgangen in de participatieketen
zodat mensen makkelijker aan het werk kunnen gaan en blijven en daadwerkelijk mee
kunnen doen op de voor hen best passende plek. We richten ons vooral op het versoepelen
van de overgang tussen uitkering en werk en op het versoepelen van overgangen tussen
dagbesteding, beschut werk, de banenafspraak en regulier werk (heen-en-terug). Het
is belangrijk dat mensen hierbij integraal worden ondersteund en begeleid en dat de
financiële onzekerheden zoveel mogelijk worden weggenomen.

Hieronder vindt u een terugblik op de activiteiten van het afgelopen jaar en een blik
vooruit naar de doelstellingen van Simpel Switchen voor de komende jaren.

Een terugblik, wat hebben we gedaan en waar staan we nu

Met Divosa en vele partners2 werken we samen in de Werkplaats Simpel Switchen. Hier informeren en inspireren we
elkaar en werken we gezamenlijk aan de Simpel Switchen doelen. We kijken altijd vanuit
het individu waar processen in de uitvoeringspraktijk kunnen worden verbeterd en eventueel
aanvullend aanpassing van wet- en regelgeving nodig is om drempels in de overgangen
te verlagen en het makkelijker te maken mee te doen op de best passende plek. Indien
nodig doen we (verdiepend) onderzoek om knelpunten en oplossingen te identificeren.

Uitbouwen van de Simpel Switchen beweging

In de jaren 2019 tot en met 2021 heeft Simpel Switchen veel producten opgeleverd.
Denk hierbij aan de toolkit parttime werk, de Inspiratielabs On Tour (IOT’s) en de
serious game één uur in de bijstand3. Begin dit jaar hebben we een effectmeting gedaan naar het gebruik van deze producten.
Hieruit bleek dat gemeenten enthousiast zijn over Simpel Switchen. Het spelen van
de serious game bleek een goede manier om het bewustwordingsproces te starten en aan
te zetten tot daadwerkelijke verandering van processen in gemeenten. Denk daarbij
aan het aanpassen van brieven aan klanten, maar ook aan het stroomlijnen van het aanvraagproces
van de bijstand. Ook IOT’s hebben de nodige verandering in gang gezet. De opgedane
inspiratie is door gemeenten regelmatig omgezet in concrete actie. De overige producten
van Simpel Switchen blijken echter nog niet erg bekend en worden nog niet veel gebruikt.
Afgelopen jaar hebben we daarom veel activiteiten uitgevoerd, gericht op het vergroten
van de bekendheid van de producten. Zo hebben er dit jaar vanuit met name gemeenten,
zorginstellingen en UWV ruim 150 mensen deelgenomen aan webinars over Simpel Switchen,
bijna 100 mensen hebben deelgenomen aan nieuwe IOT’s en rond de 175 mensen hebben
deelgenomen aan de leergang Simpel Switchen.

Verbeteren van de uitvoeringspraktijk

In 2020 hebben Movisie en Stimulansz in opdracht van de Ministeries van SZW en VWS
de Verkenning Simpel Switchen op de kaart opgeleverd4. Hierin staan de belemmerende en bevorderende factoren bij het switchen tussen (arbeidsmatige)
dagbesteding en vormen van werk centraal. In 2021 heeft u hierover een brief met een
aankondiging van activiteiten ontvangen5. Daarnaast heeft Instituut Gak het programma Stap voor Stap: van dagbesteding naar
(beschut) werk, opgezet. Over dit programma en de voortgang van de toegezegde activiteiten,
wordt u hieronder geïnformeerd.

Programma Stap voor Stap

Uit de genoemde Verkenning komen meerdere redenen naar voren waarom het voor deelnemers
aan dagbesteding lastig is een stap verder te komen richting de arbeidsmarkt. Het
gaat dan bijvoorbeeld om een nog niet soepel lopende samenwerking tussen partners
en het niet altijd centraal stellen van de ontwikkeling van individuele deelnemers.
Om deelnemers van dagbesteding te ondersteunen bij de overgang naar (beschut) werk
start Instituut Gak een tweejarig programma. Lokale projecten, waarin aanbieders van
dagbesteding, gemeenten en lokale werkgevers aan deelnemers van dagbesteding de kans
bieden om (beschut) aan het werk te gaan, worden gestimuleerd. Hierbij is een terugkeer
altijd mogelijk. Aan dit programma wordt ook een onderzoek gekoppeld waarmee naast
de opbrengsten ook de verhalen van deelnemers en ervaringen van organisaties na afloop
van het programma breed beschikbaar worden gesteld. Het programma start in januari
2023.

Voortgang activiteiten

Organiseren van Inspiratielabs On Tour (IOT’s)

In 2022 heeft Divosa, in navolging van de succesvolle IOT’s in eerdere jaren opnieuw
IOT’s georganiseerd bij verschillende gemeenten. De switch tussen dagbesteding en
(beschut) stond daar centraal. In deze bijeenkomsten hebben zo’n 100 mensen van vooral
UWV, gemeenten en zorginstellingen elkaar geïnformeerd en geïnspireerd.

Zo werd het belang van een flexibel en divers aanbod beschut werk benadrukt evenals
het werken vanuit een gezamenlijk verantwoordelijkheidsgevoel en het monitoren van
resultaten zodat kan worden gebouwd aan vertrouwen tussen het zorg- en werkdomein.

Uitbreiden rol van ervaringsdeskundigen

Samen met ervaringsdeskundigen en koepelorganisaties6 is gekeken wat de beste manier is om ervaringsdeskundigen te betrekken bij de activiteiten
binnen het programma Simpel Switchen. Ervaringsdeskundigen hebben aangegeven graag
aan de voorkant, tijdens en na afloop van een activiteit te worden betrokken. Het
komende jaar gaan we hiermee verder aan de slag. Daarnaast heeft de Minister voor
Langdurige Zorg en Sport (LZS) aangekondigd de inzet van ervaringsdeskundigen bij
het maken van beleid te verbeteren7. De Minister voor LZS heeft hierbij een coördinerende rol en richt een interdepartementale
werkgroep in. In deze werkgroep wordt gekeken naar benodigde randvoorwaarden en andere
mogelijkheden om de betrokkenheid van ervaringsdeskundigen bij beleidsontwikkeling
en -uitvoering Rijksbreed te bevorderen.

Leergang Simpel Switchen

Afgelopen jaar hebben SAM (beroepsvereniging voor uitvoerders in het sociale domein),
Divosa en Movisie een integrale (digitale) leergang Simpel Switchen ontwikkeld. De
leergang is opgezet voor uitvoerend professionals binnen de participatieketen in het
sociaal domein en biedt handvatten om inwoners te ondersteunen bij het maken van een
overstap. Aan deze leergang hebben rond de 175 mensen vanuit gemeenten, UWV en zorginstellingen
deelgenomen. Vanaf 2023 wordt de leergang Simpel Switchen opgenomen in het reguliere
aanbod van Divosa en SAM.

Ontwikkelen van routes tussen vormen van werk

Movisie werkt aan het opstellen van vier schematische routes die mensen doorlopen
als zij (willen) switchen van de ene vorm van werk naar de andere. Met deze routes
wordt in kaart gebracht welke wegen voor mensen kunnen leiden naar de best passende
plek. Denk hierbij bijvoorbeeld aan routes van dagbesteding naar beschut werk of juist
van betaald werk naar vrijwilligerswerk. Movisie spreekt hiervoor binnen vier organisaties
met mensen die een switch hebben gemaakt en hun begeleiders. In het eerste kwartaal
van 2023 zijn deze routes gereed.

Inzichtelijk maken van wet- en regelgeving: switchen tussen dagbesteding – werk

Uit de Verkenning Simpel Switchen op de kaart kwam naar voren dat wet- en regelgeving
geen directe belemmeringen opleveren voor het switchen, maar dat de veelheid en complexiteit
ervan wel degelijk drempels opwerpen. Daarom heeft de Argumentenfabriek de opdracht
gekregen om een praktisch en makkelijk te gebruiken product te ontwikkelen dat inzicht,
duidelijkheid en handvatten biedt aan de mensen die (willen) switchen, hun omgeving
én de professionals die hen daarbij helpen. Er zijn verschillende denksessies georganiseerd
met professionals en ervaringsdeskundigen om vanuit hun behoeften een interactief
product te maken. In het eerste kwartaal van 2023 wordt dit opgeleverd.

Handreiking parttime ondernemen

De regeling voor parttime ondernemen kan belemmerend werken in de overgang tussen
uitkering en werk. Denk aan het verrekenen van het inkomen, de complexe regels van
de Belastingdienst en het bieden van de juiste begeleiding. Daarom is er voor gemeenten
een handreiking ontwikkeld8 met goede voorbeelden uit de uitvoeringspraktijk om mensen vanuit de bijstand een
stap richting werk te laten zetten via parttime ondernemerschap.

Aanpassen van wet- en regelgeving

Binnen Simpel Switchen kijken we altijd naar mogelijke verbeteringen in de uitvoeringspraktijk
en aanvullend of wet- en regelgeving moet worden aangepast.

Aanpassing van het Besluit advisering beschut werk

Een beschutte werkplek biedt voor veel mensen die daar werken langdurig ontwikkelingsmogelijkheden.
Er zijn ook mensen, met name jongeren, die beginnen op een beschutte werkplek en zich
na een tijdje zodanig ontwikkelen dat een baan in het kader van de banenafspraak of
ander werk beter bij hen past. Nu zijn mensen soms terughoudend om deze stap te zetten.
Mensen ervaren onvoldoende zekerheid om weer naar beschut werk te stromen als een
baan in het kader van de banenafspraak of ander werk toch niet lukt. UWV moet dan
namelijk opnieuw beoordelen of iemand nog steeds voldoet aan de criteria voor beschut
werk. Om dit te veranderen heb ik een aanpassing van het Besluit advisering beschut
werk voorbereid. Met deze aanpassing wordt het mogelijk dat mensen zonder inhoudelijke
beoordeling van UWV weer naar beschut werk kunnen stromen, als de overstap naar ander
werk toch niet past. Het voornemen was om deze aanpassing per juli 2023 in te voeren.
Uit overleg met UWV over de uitvoerbaarheid is echter gebleken dat dit niet haalbaar
is. Het lukt niet om tijdig de benodigde gegevensverwerking in het doelgroepregister
te realiseren, mede doordat momenteel de eerste stappen worden gezet om het doelgroepregister
voor de banenafspraak te vernieuwen. Het streven is om de wijziging op een nader te
bepalen datum in 2024 in te laten gaan. De tussentijd wordt benut om samen met UWV
te werken aan de randvoorwaarden die voor uitvoering van het wijzigingsbesluit nodig
zijn. Uw Kamer wordt medio 2023 nader geïnformeerd.

Participatiewet in Balans en bufferbudget

Met de Kamerbrief van 28 november jl.9 bent u geïnformeerd over het traject Participatiewet in Balans. Een aantal van de
in dit traject aangekondigde maatregelen sluiten aan bij de oplossingsrichtingen vanuit
Simpel Switchen en de aanbevelingen in het rapport «Als verrekenen een beperking is».
Het gaat dan om het verruimen van de bijverdiengrenzen en het in de Participatiewet
opnemen van een discretionaire bevoegdheid voor gemeenten en SVB om in schrijnende
gevallen bijstand met terugwerkende kracht toe te kennen voor in beginsel maximaal
drie maanden. Ook wordt naar aanleiding van de opbrengsten van Simpel Switchen het
idee van een bufferbudget uitgewerkt, een budget dat gemeenten kunnen inzetten voor
bijstandsgerechtigden die door schommelingen die ontstaan door het verrekenen van
inkomen, op maandbasis onder het bestaansminimum (dreigen te) komen. Het verderop
in deze brief genoemde onderzoek naar het bufferbudget zal worden betrokken bij de
verdere uitwerking.

Aanvullend daarop staat een aantal voornemens opgenomen; zoals het creëren van een
grondslag in de Participatiewet zodat gemeenten inkomsten automatisch kunnen verrekenen
aan de hand van gegevens uit de polisadministratie en het versimpelen van het verrekenen
van het vakantiegeld. De aanvraagprocedure voor een uitkering wordt vereenvoudigd,
zodat de drempel om kortdurende arbeid vanuit de bijstand te aanvaarden wordt verlaagd.
Daarbij is het uitgangspunt dat mensen bij het aanvragen van bijstand informatie niet
zelf hoeven aan te leveren als deze gegevens voor de gemeente al beschikbaar zijn
in digitale systemen, dit uitgangspunt wordt verduidelijkt in de wet. Ook wordt het
gebruik van Digid mogelijk gemaakt bij het aanvragen van bijstand.

Het doen van onderzoek

Binnen Simpel Switchen kijken we steeds vanuit het individu wat er nodig is om overgangen
te versoepelen. Het gaat vaak om ingewikkelde processen waar veel knelpunten naar
boven komen die soms vragen om aanvullend onderzoek.

Onderzoek integrale ondersteuning

De ondersteuning van mensen in het sociaal domein is nog vaak verkokerd en onvoldoende
samenhangend. Om meer zicht te krijgen in bestaande integrale ondersteuningsvormen,
knelpunten en oplossingsrichtingen, voert onderzoeksbureau De Beleidsonderzoekers
een verkenning uit naar integrale ondersteuning in het sociaal domein. Met dit onderzoek
wordt een overzicht gegeven van vormen van integrale ondersteuning in Nederland, de
werking en effecten van ondersteuning, belemmeringen die ervaren worden, en aanknopingspunten
voor verbetering. Daarnaast worden vijf praktijkvoorbeelden van integrale ondersteuning
beschreven, bedoeld als inspiratie voor medewerkers van organisaties op beleids- en
bestuurlijk niveau. Het rapport wordt aan het einde van het eerste kwartaal van 2023
opgeleverd.

Verdiepend onderzoek financiële belemmeringen dagbesteding

Uit de Verkenning Simpel Switchen op de Kaart bleek dat de gekozen financieringsvorm
van de dagbesteding het vaakst als belemmerende factor wordt gezien voor de doorstroom
vanuit dagbesteding naar (beschut)werk. Onderzoeksbureaus Berenschot en De Beleidsonderzoekers
diepen deze financiële belemmeringen nu verder uit. Daarnaast kijken zij naar het
handelingsperspectief voor het Rijk en lokale partners. Dit doen de onderzoekers door
inzicht te geven in de herkomst van financiële belemmeringen (uitvoeringspraktijk
of wet- en regelgeving), inzicht te geven in andere (vernieuwende) vormen van financiering
die financiële belemmeringen kunnen wegnemen en tot slot door te beschrijven welke
praktijkvoorbeelden van innovatieve vormen van financiering er zijn. Dit onderzoek
wordt aan het einde van het eerste kwartaal van 2023 opgeleverd.

Onderzoek afbakening doelgroep banenafspraak

Onderzoeksbureau Panteia voert onderzoek uit naar de Wet banenafspraak en de afbakening
van de doelgroep banenafspraak. Eén van de vragen hierbij betreft het in kaart brengen
van de implicaties als mensen met een beschut werkindicatie bij een reguliere werkgever
werken zouden worden toegelaten tot de doelgroep banenafspraak. De onderzoeksresultaten
worden eind februari 2023 verwacht.

Onderzoek bufferbudget

In mijn brief van 5 juli 202110 heb ik een verkenning van het bufferbudget aangekondigd. De Beleidsonderzoekers samen
met Verwonderzoek is gevraagd om te onderzoeken of en hoe het bufferbudget een oplossing
zou kunnen bieden voor de feitelijke financiële problemen die voor mensen kunnen ontstaan
als gevolg van inkomstenverrekening. Het onderzoek is 15 december 2022 opgeleverd
(bijgevoegd). Zoals aangegeven, worden de uitkomsten van dit onderzoek betrokken bij
de verdere uitwerking van het bufferbudget binnen het traject Participatiewet in Balans.

Uitbreiding en verlenging pilot Sociaal Innovatiefonds

Er wordt € 2 miljoen11 ingezet voor een uitbreiding en verlenging van de pilot van het Sociaal Innovatiefonds12. Dit publiek-private fonds heeft als doel om werkgevers te ondersteunen bij het doen
van investeringen in inclusieve aanpassingen om groepen mensen met een afstand tot
de arbeidsmarkt aan te nemen. Met een verlenging en uitbreiding van de pilot kunnen
vijf extra werkgeversdeals worden gerealiseerd en daarmee ook extra banen voor mensen
met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Vooruitblik, wat gaan we doen

Met de uitvoering van het programma Simpel Switchen laten we zien dat je steeds vanuit
de behoeften van het individu met soms kleine praktische stappen, grote veranderingen
in gang kunt zetten. Ook op het gebied van wet- en regelgeving. Veranderingen die
ertoe leiden dat de overgangen tussen uitkering en werk of tussen vormen van (betaald)
werk echt makkelijker worden en mensen beter in staat worden gesteld mee te doen op
de best passende plek. De intensieve samenwerking met organisaties in de uitvoering
en met ervaringsdeskundigen werpt zijn vruchten af. Het samenspel tussen verbeteringen
in de uitvoering en aanpassing van wet- en regelgeving maakt Simpel Switchen tot een
succes. Maar we zijn er nog niet. Zoals eerder aangegeven zijn veel organisaties enthousiast
over Simpel Switchen en willen ze graag aan de slag, maar soms is het in de praktijk
nog lastig.

Om ervoor te zorgen dat het enthousiasme daadwerkelijk omgezet wordt in concrete daden,
wordt de komende jaren het programma Simpel Switchen verder uitgebouwd en verbreed.
Een onderdeel hiervan is een groter gebruik van de Simpel Switchen producten en een
daadwerkelijke aanpassing van processen in de uitvoering. Ook gaan we samen met het
Ministerie van VWS en betrokken organisaties de komende jaren werken aan ontwikkelingsmogelijkheden
voor mensen in de dagbesteding, voor wie dat passend is. Daardoor wordt het makkelijker
om vanuit de dagbesteding door te groeien naar een vorm van (betaalde) arbeid. Hiertoe
wordt een integrale visie en doorgaande lijn tussen (arbeidsmatige) dagbesteding en
(beschut) werk ontwikkeld. Met elkaar zetten we in op het landelijk en lokaal vinden
van samenhang tussen instrumenten en voorzieningen die vanuit de Wmo en vanuit de
Participatiewet kunnen worden ingezet. Met alle betrokken partners blijven we werken
aan het identificeren van concrete knelpunten in de Simpel Switchen overgangen en
het opleveren van oplossingen, producten en activiteiten, waarbij we altijd blijven
kijken naar wat er nu al mogelijk is in de uitvoeringspraktijk en waarvoor aanpassing
van wet- en regelgeving nodig is.

De Minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen, C.J. Schouten