Brief regering : Geannoteerde agenda voor de Raad Buitenlandse Zaken van 23 januari 2023

Nr. 2598 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 11 januari 2023

Hierbij bied ik u de geannoteerde agenda aan voor de Raad Buitenlandse Zaken van 23 januari
2023.

De Minister van Buitenlandse Zaken, W.B. Hoekstra

GEANNOTEERDE AGENDA RAAD BUITENLANDSE ZAKEN VAN 23 JANUARI 2023

Op 23 januari vindt de Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) plaats in Brussel. De Minister
van Buitenlandse Zaken is voornemens hieraan deel te nemen. Op de agenda staan als
volle agendapunten de Russische agressie tegen Oekraïne, en de Sahel en West-Afrikaanse
kuststaten. Onder Current Affairs zal worden gesproken over Iran en Azerbeidzjan/Armenië.
Voorafgaand aan de RBZ vindt een ontbijt plaats met de directeur-generaal van het
Internationaal Atoomagentschap (IAEA), dhr. Rafael Grossi. Tijdens de lunch spreekt
de Raad met de Minister-President van de Palestijnse Autoriteit, dhr. Mohammad Shtayyeh.

Russische agressie tegen Oekraïne

De Raad zal opnieuw over de voortdurende Russische agressie tegen Oekraïne spreken.
Blijvende solidariteit met Oekraïne is ook in 2023 voor het kabinet van essentieel
belang. Het kabinet blijft zich daarom zo lang als nodig is inzetten voor maximale
steun aan Oekraïne enerzijds en maximale druk op Rusland anderzijds om de Russische
agressie tegen Oekraïne te beëindigen.

In het kader van accountability blijft het kabinet zich inzetten voor onderzoek naar
schendingen van het humanitaire oorlogsrecht in Oekraïne, het verzamelen van bewijs
voor gebruik in toekomstige rechtszaken en de coördinatie van verschillende initiatieven.
Nederland heeft tijdens de Europese Raad van 15 december 2022 (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1899) aangegeven voorstander te zijn van de oprichting van een agressietribunaal in Den
Haag mits hiervoor voldoende internationale politieke en financiële steun is en een
dergelijk tribunaal geen afbreuk doet aan de werkzaamheden van het Internationaal
Strafhof. Dit is in lijn met de voortrekkersrol die het kabinet bereid is te vervullen
op punt 7 (restoring justice) van president Zelensky’s 10-puntenplan voor vrede.

De inzet van het kabinet blijft daarnaast onverminderd gericht op het verder verhogen
van de druk op Rusland, inclusief door verdere aanscherping van de sancties tegen
Rusland en maatregelen om sanctieontwijking te bestrijden.

Zoals toegezegd tijdens het Commissiedebat NAVO en OVSE van 23 november 2022 (Kamerstukken
28 676 en 36 200 V, nr. 423), vroeg Nederland tijdens de RBZ van 12 december 2022 opnieuw aandacht voor de bescherming
van kritieke infrastructuur.

Sahel en West-Afrikaanse kuststaten

De Raad zal zich buigen over de zorgelijke ontwikkelingen op het gebied van politiek,
veiligheid en stabiliteit in de Sahel en de West-Afrikaanse kuststaten. De bespreking
geeft een vervolg aan eerdere discussies op ambtelijk niveau in Brussel over de opkomst
en verspreiding van extremisme vanuit de Sahel naar de kuststaten. De Europese Dienst
voor Extern Optreden (EDEO) heeft aangekondigd voorafgaand aan de RBZ een paper over
de situatie in de regio met de lidstaten te delen. Naar verwachting zal EDEO hierin
opties presenteren voor eventuele aanvullende EU-inzet. Tijdens de RBZ zullen de lidstaten
de boodschap afstemmen die de EU zal uitdragen tijdens de EU-ECOWAS ministeriële bijeenkomst
in februari 2023.

Het kabinet is van mening dat de grondoorzaken van instabiliteit en conflict en de
gevolgen van klimaatverandering aangepakt dienen te worden via een combinatie van
diplomatie, veiligheidsinzet en ontwikkelingssamenwerking. Hierbij is van belang dat
voldoende invulling wordt gegeven aan behoeften en eigenaarschap van de landen zelf.

Het kabinet acht het van belang dat de EU en haar lidstaten blijvend, op kritische
en constructieve wijze, engageren met zowel overheden, inclusief de transitieautoriteiten
in Mali en Burkina Faso, als met het maatschappelijk middenveld. Dialoog blijft nodig
ondanks zorgen over mensenrechtenschendingen en de aanwezigheid van de Wagner Groep.
De EU is actief op het vlak van ontwikkelingssamenwerking, als handelspartner en waar
mogelijk via gerichte inzet van missies of de Europese Vredesfaciliteit, om te voorkomen
dat de instabiliteit in de regio zich verder uitbreidt en er extra ruimte ontstaat
voor vanuit EU-perspectief minder gewenste actoren.

Naast het verslag van de RBZ zal het kabinet in de eerste helft van 2023 uw Kamer
mede op basis van een regionale conflictanalyse met een brief informeren over de geïntegreerde
Nederlandse inzet in de Sahel.

Current Affairs

Iran

De Raad spreekt opnieuw over de situatie in Iran, waar de autoriteiten sinds 16 september
2022 vreedzame protesten gewelddadig onderdrukken, onder meer door het detineren en
executeren van demonstranten. Tijdens de RBZ van 14 november (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2551) en 12 december 2022 besloot de Raad om Iran in EU-verband verder onder druk te zetten,
zowel vanwege de schokkende mensenrechtenschendingen als de Iraanse wapenleveranties
aan Rusland.

Het kabinet deed op 7 januari jl. een oproep aan de overige EU-lidstaten om gelijktijdig
de Iraanse ambassadeurs in de respectievelijke Europese hoofdsteden te ontbieden,
naar aanleiding van twee executies van demonstranten. Een groot aantal EU lidstaten
gaf gehoor aan deze oproep. Nederland zal zich ook tijdens de RBZ inspannen voor verdere
gezamenlijke EU acties. Nederland heeft in de afgelopen maanden mede het initiatief
genomen bij de totstandkoming van de recente mensenrechtensancties tegen Iran en sancties
in reactie op de UAV-leveranties aan Rusland. Ook voor deze RBZ wordt er weer gewerkt
aan nieuwe sancties tegen Iran. Voorts is Nederland er voorstander van om het Iraanse
Islamitische Revolutionaire Gardekorps op de EU-terrorismelijst te zetten, mits dit
juridisch haalbaar is.

Azerbeidzjan/Armenië

Mede op verzoek van Nederland (in lijn met de motie van het lid Van der Graaf c.s.
(Kamerstuk 21 501-20, nr. 1880)) is het conflict tussen Azerbeidzjan en Armenië geagendeerd voor deze RBZ. De Raad zal onder meer spreken
over de sinds 12 december 2022 door Azerbeidzjaanse «eco-activisten» geblokkeerde
Lachin-corridor. Het kabinet zet zich binnen de EU in om te komen tot een gezamenlijke
oproep aan de Azerbeidzjaanse autoriteiten om de vrije en veilige doorgang door de Lachin-corridor
te verzekeren, conform het Trilaterale akkoord van 2020.

De Raad zal daarnaast stilstaan bij de EU-inzet in Armenië. De Transportraad van 19 december
2022 is akkoord gegaan met de afloop van de EU Monitoring Capaciteit (EUMCAP), na
de vooraf afgesproken termijn van twee maanden. Vervolgens is een transitieteam van
start gegaan onder de naam EUPAT (European Union Planning and Assessment Team), met
als doel het in kaart brengen van de mogelijkheden van een eigenstandige civiele EU-missie
in Armenië. Het kabinet staat positief tegenover een dergelijke nieuwe missie in Armenië.

Internationaal Atoomagentschap (IAEA)

Voorafgaand aan de RBZ zal een ontbijt plaatsvinden met de directeur-generaal van
het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA), Rafael Grossi. Naar verwachting
zal directeur-generaal Grossi onder andere spreken over de situatie bij de kerncentrales
in Oekraïne, het nucleaire programma van Iran en bredere ontwikkelingen op het gebied
van nucleaire energie en technologie.

Als onafhankelijke toezichthouder op het vreedzame gebruik van nucleaire technologie
vervult het IAEA een onmisbare rol voor de internationale gemeenschap. Nederland ondersteunt
het werk van het agentschap om te komen tot een veiligheidszone rondom de kerncentrale
in Zaporizhzhia. Het IAEA vervult daarnaast een belangrijke rol in het toezicht op
het nucleaire programma van Iran. Het kabinet maakt zich ernstige zorgen over de stappen
die Iran, in strijd met het Joint Comprehensive Plan of Action, heeft gezet ten aanzien
van zijn nucleaire programma. Hoewel het onwaarschijnlijk is dat onderhandelingen
binnen afzienbare termijn tot een herstel van het nucleaire akkoord leiden, is en
blijft een hernieuwd akkoord volgens het kabinet de beste wijze om een Iraans kernwapen
te voorkomen.

Palestijnse Gebieden

En marge van de RBZ is er een lunch met de Minister-President van de Palestijnse Autoriteit,
Mohammad Shtayyeh. Op de agenda staan onder meer de relatie tussen de EU en de Palestijnse
Autoriteit, de situatie in de Palestijnse Gebieden en de toekomst van het vredesproces.

Nu de EU-Associatieraad met Israël is hervat, zal de Raad naar verwachting tijdens
deze lunch spreken over het starten van onderhandelingen over een associatieakkoord
met de Palestijnse Autoriteit. Dit akkoord zal pas in werking treden nadat de EU en
haar lidstaten de Palestijnse Gebieden als onafhankelijke staat erkennen. Hiervoor
is een tweestatenoplossing nodig, waarvoor de onderhandelingen momenteel stilliggen.
In de tussentijd is Nederland voorstander van een structurele politieke dialoog op
hoog niveau met de Palestijnse Autoriteit.

Het kabinet vindt het belangrijk dat er wordt opgeroepen tot Palestijnse verkiezingen
om de legitimiteit van de Palestijnse Autoriteit te waarborgen en om in EU-verband
te spreken over het Midden-Oosten Vredesproces. In dit kader maakt het kabinet zich
zorgen over recente ontwikkelingen op de grond, waaronder recent afgekondigde maatregelen
door Israël.