Brief regering : Landelijk beeld jaarwisseling 2022-2023

Nr. 722
BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID EN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR
EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 6 januari 2023

Met deze brief bieden wij uw Kamer een totaalbeeld van het verloop van de jaarwisseling
2022–2023 aan. Het totaalbeeld is tot stand gekomen op basis van de door de politie,
het Openbaar Ministerie (OM) en VeiligheidNL opgestelde jaarwisselingsrapportages
die wij hierbij tevens aan uw Kamer aanbieden. Ook ontvangt u het dashboard met het
aantal brandweermeldingen tijdens de jaarwisseling.

Na twee jaarwisselingen waarbij sprake was van een tijdelijk totaalverbod op eindejaarsvuurwerk
om de zorg te ontlasten in verband met COVID-19, kon dit jaar weer op veel plekken
vuurwerk worden gezien en gehoord. Twaalf gemeenten hebben alsnog besloten om een
totaalverbod op eindejaarsvuurwerk in te voeren. Afgezien daarvan was er sprake van
nieuwe omstandigheden, want voor het eerst werd ervaring opgedaan met het in 2020
ingevoerde verbod op knalvuurwerk en vuurpijlen. Eerst zal worden ingegaan op het
algemene beeld van de jaarwisseling 2022–2023, en vervolgens op de specifieke cijfers
van VeiligheidNL, de politie, brandweer en het OM.

Jaarwisseling 2022–2023

Het algemene beeld is dat er sprake was van een overzichtelijke, maar voor hulpdiensten
intensieve jaarwisseling. Massale openbare ordeverstoringen bleven, onder meer door
snel ingrijpen van de politie, uit. Hoewel cijfermatig sprake is van minder vuurwerk-
en overlastincidenten, zeggen deze cijfers niks over de omvang van de incidenten en
hoe ze door betrokkenen worden ervaren. Jaarlijks vergt oud en nieuw voor alle hulpdiensten
de grootste inzet van het jaar, terwijl deze avond eigenlijk voor iedereen een feest
zou moeten zijn. Helaas werden mensen met een publieke taak ook dit jaar weer geconfronteerd
met geweld en bekogeld met illegaal vuurwerk, met verwondingen als gevolg. In Den
Haag raakten meer dan tien politieagenten gewond en een aantal moest voor medische
behandeling naar het ziekenhuis. De politie heeft meermaals moeten assisteren zodat
hulpverleners veilig hun werk konden uitvoeren.

Het gaat alle perken te buiten dat mensen met een publieke taak niet veilig hun werk
kunnen doen. Geweld tegen hulpverleners is en blijft onacceptabel. Wij spreken dan
ook onze waardering uit voor de inzet van alle mensen met een publieke taak en er
zal veel in het werk worden gezet om de daders verantwoordelijk te houden. De opsporing
van de verdachten van deze geweldsincidenten heeft dan ook de volle aandacht van de
politie en het Openbaar Ministerie. Waar het gaat om geweld tegen personen die zich
inzetten voor de veiligheid van de samenleving, worden verdachten in beginsel voor
de rechter gebracht en zal de strafeis fors zwaarder zijn dan in andere vergelijkbare
geweldszaken. Uiteindelijk beslist de rechter wat de straf wordt en of hij/zij meegaat
in de zwaardere eis van de officier van justitie.

Ook in aanloop naar de jaarwisseling heeft de politie veel gedaan om incidenten te
voorkomen, zoals preventieve bezoeken aan mogelijke raddraaiers, het activeren en
onderhouden van netwerken, en zeker ook de intensivering van opsporing en controles
in relatie tot illegaal vuurwerk. Ook de Inspectie Leefomgeving en Toezicht heeft
in de aanloop zoals elk jaar product controles uitgevoerd om te voorkomen dat onveilig
vuurwerk in omloop wordt gebracht. De inzet van onder andere de politie en de inspectie
heeft geresulteerd in de inbeslagname van grote hoeveelheden illegaal vuurwerk en
het effect gehad dat dat dit vuurwerk niet op straat kon komen. Gedurende het jaar
2022 is een recordaantal van 684.439,90 kilogram vuurwerk in beslag genomen. Jaarlijks
houdt het Openbaar Ministerie een barometer bij.1 De totale hoeveelheid inbeslaggenomen vuurwerk is een ruim verdrievoudiging ten opzichte
van het totaal van 2021. Het Openbaar Ministerie en de politie hebben de afgelopen
jaren de samenwerking geïntensiveerd. Dit heeft zijn vruchten afgeworpen. De grote
hoeveelheid onderschept illegaal vuurwerk laat het belang zien van de opsporing en
aanpak van illegaal vuurwerk. Deze aanpak blijft daarmee onverminderd hard nodig.

Boa’s hebben onder meer bijgedragen aan het voorkomen van overlast door het preventief
verwijderen van afval, beveiligen en controleren van risicovolle panden en het handhaven
op het lokaal afsteekverbod in een aantal gemeenten conform de richtlijnen van het
Openbaar Ministerie. Verder werden in veel gemeenten jongerenwerkers ingezet en hebben
vuurwerkverkopers goede voorlichting gegeven over het veilig gebruik van vuurwerk.

In tegenstelling tot de afname van vuurwerk- en overlastincidenten hebben er deze
jaarwisseling meer aanhoudingen plaatsgevonden in vergelijking met het gemiddelde
van de afgelopen vier jaren. De aanhoudingen zijn terug te brengen op openbare orde
incidenten zoals openbaar dronkenschap, wildplassen of overlast in de horecagebieden.
De toename kan mogelijk verklaard worden door het feit dat horecabezoek dit jaar,
in tegenstelling tot de lockdown jaren, weer toegestaan was. Verder is het aantal
letselschade ten opzichte van vorig jaar met 62 procent gestegen. In totaal hebben
1253 personen letsel opgelopen. Het aantal ligt hiermee op hetzelfde niveau als voor
de pandemie. De brandweer ontving ongeveer hetzelfde aantal meldingen als de afgelopen
jaren.

Cijfers ongevallen met vuurwerk

Zoals elk jaar verzorgt VeiligheidNL direct na de jaarwisseling een rapportage met
cijfers over ongevallen met vuurwerk2, gebaseerd op informatie van alle Spoedeisende Hulpafdelingen van ziekenhuizen en
ook aan het onderzoek deelnemende huisartsenposten.3 De afgelopen twee jaarwisselingen was sprake van een tijdelijk vuurwerkverbod op
oudejaarsvuurwerk om de zorg te ontlasten in verband met COVID-19. De totale letselcijfers
zijn ten opzichte van vorig jaar met 62 procent gestegen, en weer terug naar het niveau
van voor de pandemie. In totaal zijn er deze jaarwisseling ruim 12534 letsels opgelopen. Hiervan zijn 389 behandeld op de Spoedeisende Hulpafdelingen van
ziekenhuizen, dit is 52 procent meer in vergelijking met vorig jaar en 1% stijging
in vergelijking met de laatste jaarwisseling zonder vuurwerkverbod.

Jaarwisseling 2022–2023

Jaarwisseling 2021–2022

Jaarwisseling 2020–2021

Jaarwisseling 2019–2020

Totaal

+/- 1253

+/- 773

+/- 383

+/- 1285

Spoedeisende Hulpafdelingen (SEH)

389

256

108

385

Huisartsenposten (HAP)

+/- 864

+/- 517

+/- 275

+/- 900

Zoals alle jaren waren brandwonden het meest voorkomende type letsel (42%), dit was
vergelijkbaar met voorgaande jaren. Oogletsel was ook veelvoorkomend (22%). In totaal
is 46 procent als omstander slachtoffer geworden van vuurwerk. Dit aandeel is lager
dan tijdens de jaarwisseling 2019–2020 (50%).

Ruim de helft van alle slachtoffers op de spoedeisende hulp en huisartsenposten was
jonger dan 20 jaar (52%). 18 procent van alle slachtoffers was onder de 12 jaar. Vorig
jaar was dit 26 procent en tijdens jaarwisseling 2019–2020 19 procent. Naast jonge
kinderen zijn vooral jongens van 12 tot en met 15 jaar en mannen van 20 tot en met
29 jaar slachtoffer van vuurwerk.

Afgelopen jaarwisseling was de eerste jaarwisseling waarin er effectief sprake was
van een verbod op knalvuurwerk en vuurpijlen. Voor de slachtoffers op de spoedeisende
hulp zijn de oorzaken van het letsel nader gespecificeerd. Tijdens de jaarwisseling
werd 20 procent van de letsels veroorzaakt door knalvuurwerk en vuurpijlen, dit is
een daling ten opzichte van de 31% in 2019–2020 toen dergelijk vuurwerk nog wel was
toegestaan. Daarentegen is de bijdrage van zwaar illegaal vuurwerk aan de letsels
gestegen van 17 procent (2019–2020) naar 24 procent. Vergeleken met de jaarwisseling
2019–2020 is een stijging te zien van het aantal slachtoffers van F1 vuurwerk (7%
versus 1%), zoals sterretjes. Tweeëntwintig procent van de ongevallen werd veroorzaakt
door F2 vuurwerk (vuurwerk dat alleen tijdens de jaarwisseling afgestoken mag worden),
zoals compounds. De overige oorzaken van ongevallen worden nader gespecificeerd in
de rapportage van VeiligheidNL, die als bijlage met deze brief aan uw Kamer wordt
gestuurd.

VeiligheidNL zal nog een nadere analyse uitvoeren op de letselcijfers en deze in het
voorjaar publiceren. Dit rapport ontvangt uw Kamer in het tweede kwartaal van dit
jaar.

Cijfers politie

Kijkend naar de verschillende soorten incidenten tijdens de jaarwisseling valt op
dat het aantal geregistreerde incidenten vuurwerk, vernieling c.q. zaakbeschadiging
en overlast in de wijk in vergelijking met het gemiddelde over de afgelopen vier jaren
met de helft is gedaald. De grootste procentuele afname in incidenten uit de vooraf
gedefinieerde jaarwisseling thema’s is te zien in Oost-Nederland en Midden-Nederland.
Bij de aanhoudingen binnen de jaarwisselingthema’s is meer variatie te zien tussen
de eenheden. Hier zijn de eenheden Rotterdam en Den Haag de enige eenheden met een
procentuele stijging.

Het aantal incidenten onder het thema aantasting openbare orde is gestegen ten opzichte
van de afgelopen vier jaar. Dit is exclusief APV-overtredingen, zoals openbaar dronkenschap
en rijden onder invloed. Uit de rapportage blijkt dat het aantal voor overlast geregistreerde
jeugdigen onder de 18 jaar is toegenomen en het aantal jeugdigen van 18 tot en met
27 jaar geregistreerd voor overlast juist is afgenomen.

Thema

2022–2023

Gemiddeld laatste 4 jaarwisselingen

% verschil 2022–2023 t.a.v. de laatste 4 jaarwisselingen

(Zware) mishandeling/

bedreiging

1.351

1.393

–0.3%

Aantasting

openbare orde

55

41

34,1%

Brand/ontploffing

1.733

1.772

–2,2%

Hulpverlening aan instanties

277

324

–14,5%

Overlast in de wijk

1.607

1.988

–19,2%

Vernieling c.q. zaakbeschadiging

930

1.398

–33,5%

Vuurwerk

1.939

4.014

–51,7%

Het aantal geweld tegen politieambtenaren ligt deze jaarwisseling lager dan het gemiddelde
van de afgelopen vier jaar. Daarentegen is het aantal Veilig Publieke Taak-incidenten
gemiddeld gezien gestegen. Onder deze incidenten valt het gebruik van geweld tegen
ambtenaren met een publieke taak, zoals ambulancepersoneel of brandweermedewerkers.

GTPA en VPT slachtoffers

2022–2023

Gemiddeld laatste 4 jaarwisselingen

%

GTPA incidenten

81

91

–11,0%

VPT incidenten

13

12

8,3%

Cijfers brandweer

De brandweer heeft tijdens de jaarwisseling 3833 meldingen ontvangen van incidenten
als containerbranden, autobranden of buitenbranden. Dit is vergelijkbaar met de afgelopen
jaren. Dat blijkt uit een inventarisatie van Brandweer Nederland onder de 25 veiligheidsregio’s.
De afgelopen twee coronajaren lag het aantal incidenten waar de brandweer bij betrokken
was rond de 4000. Ook dit jaar verschilde de drukte per regio. Daarnaast meldde 5
van de 25 veiligheidsregio’s afgelopen jaarwisseling een of meerdere incidenten waarbij
sprake was van geweld of agressie tegen brandweermensen, voornamelijk in de vorm van
het gooien van vuurwerk. In enkele gevallen is aangifte gedaan. Om de eigen veiligheid
te garanderen trad de brandweer in enkele regio’s samen met de politie of ME op om
zo de eigen veiligheid te garanderen. In 2022 heeft het Nederlands Instituut Publieke
Veiligheid (NIPV) in opdracht van Brandweer Nederland een dashboard ontwikkeld dat
inzicht geeft in de nieuwjaarincidenten. Het dashboard is gebaseerd op data van de
meldkamers met uniforme rekenregels: Kerncijfers Veiligheidsregios, cijfers en statistiek rondom brandweer en brandweerzorg
(nipv.nl).

Cijfers Openbaar Ministerie

Naast de aanhoudingen in relatie tot openbare orde incidenten, heeft de politie in
totaal 161 aangehouden personen bij het Openbaar Ministerie aangeleverd op verdenking
van een misdrijf dat verband houdt met de jaarwisseling. Dat blijkt uit een inventarisatie
onder de parketten van het OM. Specifiek voor aanhoudingen in relatie tot misdrijven,
is er een daling van 15% ten opzichte van vorig jaar, toen werden er op 1 januari
2022 190 verdachten aangeleverd bij het OM. De meeste feiten betreffen geweld, waarvan
58 keer geweld tegen personen die zich inzetten voor de veiligheid van de samenleving,
69 maal geweld tegen overige personen en 23 maal geweld tegen goederen. In elf zaken
gaat het om andere feiten, zoals illegaal vuurwerkbezit.

Tot slot

Gemeenten, politie, boa´s, brandweer, ambulancezorg, zorgpersoneel, Openbaar Ministerie,
Inspectie Leefomgeving en Toezicht en andere betrokken organisaties hebben veel werk
verzet om tot een beheersbare en veilige jaarwisseling te komen. Wij hebben grote
waardering voor de inzet van iedereen die heeft gewerkt aan de voorbereidingen en
tijdens de jaarwisseling. In het Strategisch Beraad Veiligheid gaat de Minister van
Justitie en Veiligheid samen met burgemeesters, VNG, verder terugblikken op het verloop
van de jaarwisseling. Verder geeft de rapportage uitsluitend een cijfermatig beeld
weer van de jaarwisseling.

De Minister van Justitie en Veiligheid,
D. Yeşilgöz-Zegerius

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat,
V.L.W.A. Heijnen