Brief regering : Stand van zaken Wet vifo en onderzoek naar campussen

32 637
Bedrijfslevenbeleid

Nr. 19
BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 14 december 2022

Met deze brief wil ik uw Kamer, mede namens de Minister van Justitie en Veiligheid,
graag op de hoogte stellen van (a) de stand van zaken omtrent de Wet Veiligheidstoets
investeringen, fusies en overnames (Wet vifo) en (b) de uitkomsten van het onderzoek
naar bedrijfscampussen bij de wet en de te nemen vervolgacties.

De Wet vifo kan in werking treden na de totstandkoming van een tweetal algemene maatregelen
van bestuur (amvb’s) en een ministeriële regeling. Het gaat om een toepassingsbereik-amvb,
die onder meer nader bepaalt welke sensitieve technologieën onder de reikwijdte van
de Wet vifo worden gebracht. Daarnaast gaat het om een technisch-juridische amvb,
die onder meer voorschrijft hoe transacties gemeld dienen te worden voor een veiligheidstoets
(wat nog verder uitgewerkt wordt in de ministeriële regeling) en regels bevat rondom
gegevensuitwisseling en bewaartermijnen.

De beide ontwerpamvb’s zijn deze zomer in internetconsultatie gebracht. De reacties
op de consultatie zijn waar mogelijk verwerkt in de ontwerpamvb’s. De toepassingsbereik-amvb
is conform artikel 8, derde lid, van de Wet vifo op 25 november aan beide Kamers der
Staten-Generaal overgelegd en de voordracht daarvan zal niet eerder dan vier weken
na die overlegging plaatsvinden.1 Beide amvb’s zullen na de voorhangprocedure voor advies aan de Afdeling advisering
van de Raad van State aangeboden worden. Gegeven de doorlooptijd van de voorhang bij
uw Kamer, alsmede het daarop volgende advies van de Afdeling advisering en de verwerking
daarvan, is de verwachting dat de Wet vifo, inclusief lagere regelgeving, in het eerste
helft van 2023 in werking kan treden.

Onderzoek bedrijfscampussen

Zoals aangekondigd in mijn brief van 8 juli 20222 heb ik onderzoek laten doen naar de wijze waarop het met de Wet vifo aangenomen amendement
van de leden Inge van Dijk en Amhauch3. in de praktijk zo goed mogelijk kan worden uitgevoerd.

Het amendement heeft geleid tot een uitbreiding van de Wet vifo: de beheerders van
bedrijfscampussen zijn als aparte categorie onder de reikwijdte van de ex ante investeringstoets
gebracht. Een investering, fusie of overname in een beheerder van een bedrijfscampus
zal getoetst worden en in een uiterst geval verboden kunnen worden.

Om beter zicht te krijgen op conceptualisering en afbakening van de doelgroep en de
reikwijdte van het amendement4, heb ik adviesbureau Birch Consultants en Den Haag Centrum voor Strategische Studies
(HCSS) gevraagd nader onderzoek 5te doen naar een zo goed mogelijke uitvoering van dit onderdeel van de wet. Probleemstelling
van het onderzoek was: «Welk kader stelt ons in staat vast te stellen welke bedrijfscampussen
(en beheerders daarvan) onder de scope van de Wet vifo vallen». In het vervolg van
deze brief zal ik de hoofdlijnen van de bevindingen van het onderzoek weergeven, waarna
ik de kabinetsreactie en vervolgstappen zal toelichten.

Hoofdlijnen bevindingen onderzoek

In de Wet vifo worden de navolgende zes elementen genoemd die bepalen of sprake is
van een beheerder van een bedrijfscampus: «onderneming», «terrein», «beheer», «verzameling
van ondernemingen», «publiek-privaat wordt samengewerkt» en «technologieën en toepassingen
die van economisch en strategisch belang voor Nederland» zijn. Op basis van deze elementen,
bureauonderzoek en gesprekken met experts hebben de onderzoekers een analysekader
opgesteld. Uitgangspunten hierbij waren dat dit kader dekkend is voor de bedrijfscampusbeheerders
die van economisch en strategisch belang zijn, congruent is met de wettekst van het
amendement en uitvoerbaar is voor bedrijfscampusbeheerders en de uitvoerder van de
veiligheidstoets (het Bureau Toetsing Investeringen).

Dit analysekader beantwoordt de volgende twee hoofdvragen: (1) Wanneer is een campus
van economisch en strategisch belang voor Nederland?; en (2) Wat is de invulling van
de kenmerken van een campusbeheerder in het kader van de Wet vifo?

Invulling van wat als economisch en strategisch belang wordt beschouwd, wordt in het
analysekader uitgewerkt naar enkele campuskenmerken rondom publiek private samenwerking
met betrekking tot sensitieve technologie. Naarmate dit belang groter is, kan zeggenschap
over een campus een risico vormen, afhankelijk van de rol van campusbeheerder. Of
een campusbeheerder als zodanig te classificeren is in het kader van de Wet vifo,
is niet zozeer afhankelijk van rechtsvorm, grootte of aantal ondernemingen op de campus,
maar van het type beheerstaken van de campusbeheerder en de invloed die hij daarmee
uitoefent op het campus-ecosysteem en de daarop gevestigde bedrijven. Deze beheerstaken
vallen uiteen in enerzijds facilitaire dienstverlening en anderzijds ecosysteemontwikkeling,
zoals het stimuleren van samenwerking met campusbewoners en het toelaten van passende
nieuwe bedrijven op de campus.

De onderzoekers hebben vervolgens een kwalitatief toetsingskader gevormd. Op het niveau
van de campus worden in dit kader drie vragen gesteld: (1) is er sprake van een verzameling
ondernemingen op afgebakend terrein? (2) Wordt gewerkt met sensitieve technologie?
(3) Wordt hierbij publiek-privaat samengewerkt? Het analysekader werkt uit wanneer
daarvan sprake is. Wanneer het antwoord op alle drie deze vragen bevestigend is, worden
aanvullende vragen gesteld op het niveau van de beheerstaken over generieke faciliteiten,
specifieke faciliteiten, toelating tot en/of programmering van het ecosysteem en spreiding
van beheerstaken. De risico’s van mogelijke beheerstaken zijn van een weging voorzien
en uitgewerkt in een risicomatrix waaruit blijkt of de mogelijke risico’s dermate
hoog zijn dat melding krachtens de Wet vifo benodigd is. Daarbij wordt het risico
(bij een verwerving) bij de meeste beheerstaken groter naarmate de invloed op een
campus meer gecentraliseerd is. Deze risicomatrix dient als richtlijn voor de campusbeheerder
om te bezien of dekking onder de Wet vifo van toepassing is en daarmee melding voor
een veiligheidstoets.

Reactie en vervolgstappen

Ik verwelkom de doorwrochte wijze van onderzoek en kan me goed vinden in de aanpak,
uitwerking en aangedragen oplossingsrichting. De door de onderzoekers voorgestelde
werkwijze draagt bij aan een bruikbare operationalisering van het amendement voor
zowel campusbeheerders als voor uitvoerders van de veiligheidstoets bij Bureau Toetsing
Investeringen. Ik neem de aanbevelingen ten aanzien van het analysekader en de risicomatrix
dan ook over.

Het rapport zal de basis vormen voor een beleidsregel waarin het Bureau Toetsing Investeringen
(BTI) het beleid omtrent de uitleg en toepassing van het amendement in het kader van
toezicht weergeeft. Dit vergroot de rechtszekerheid en toepasbaarheid van het amendement
voor campusbeheerders. Ik streef ernaar om deze beleidsregel medio 2023 vast te stellen
en te publiceren in de Staatscourant. Het analysekader en de risicomatrix zullen nader
worden toegelicht om het voor campusbeheerders zo gebruiksvriendelijk mogelijk te
maken de verschillende stappen te doorlopen om een goede inschatting te kunnen maken
of zij meldingsplichtig zijn bij een eventuele verandering van zeggenschap.

De voorgestelde maatregelen zullen naar verwachting de rechtszekerheid voor ondernemingen
die het aangaat vergroten omdat vooraf beter kenbaar wordt wanneer de Wet vifo op
hen van toepassing is. Tegelijkertijd zal een beleidsregel niet alle specifieke situaties
kunnen voorzien of benoemen. Binnen de mate aan objectiviteit die een beleidsregel
zoveel mogelijk biedt, blijft een kwalitatieve inschatting door de onderneming zelf
vereist. Bij twijfel over de beantwoording van de vragen wordt campusbeheerders verzocht
om contact op te nemen met Bureau Toetsing Investeringen.

Opgemerkt wordt tot slot dat de toetsingsmogelijkheden op grond van de Wet vifo voor
campusbeheerders op onderdelen anders uitwerkt dan voor andere in de wet genoemde
doelgroepen. In de wet gelden bij de beoordeling van mogelijke risico’s voor de nationale
veiligheid nadere bepalingen voor vitale aanbieders en een onderneming actief op het
gebied van sensitieve technologie.6 Dit is niet het geval voor campusbeheerders. Hetzelfde geldt voor op te leggen eisen
en/of nader te verbinden voorwaarden volgend op een toetsingsbesluit: daar waar aanvullende
bepalingen voor een onderneming actief op het gebied van sensitieve technologie voorhanden
zijn7, geldt dit niet voor campusbeheerders. Op campusbeheerders zijn wel de generieke
bepalingen over risicobeoordeling en op te leggen eisen/voorschriften uit de Wet vifo
(artikel 19 en artikel 23) van toepassing; Bureau Toetsing Investeringen kan op grond
hiervan voorstellen beoordelen op hun impact op de nationale veiligheid en zo nodig
eisen/voorschriften opleggen8. Bij niet naleving hiervan kan de verwervingsactiviteit, conform artikel 25, alsnog
verboden worden.

De Minister van Economische Zaken en Klimaat,
M.A.M. Adriaansens