Brief regering : Voortgangsrapportage Eén tegen eenzaamheid 2022

Nr. 347
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 december 2022

Hoewel het coronavirus in 2022 langzaamaan een minder grote rol in ons leven speelde,
blijft eenzaamheid op de loer liggen. Er kwamen dit jaar andere zorgen bij of voor
in de plaats: inflatie, hoge energierekeningen en financiële zorgen. Hierdoor blijven
mensen in moeilijke posities verkeren, zorgen hebben en zich isoleren. Omzien naar
elkaar en verbinding voelen met anderen blijft daarom essentieel.

Om uw Kamer goed te betrekken bij het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid, bied ik
u de jaarlijkse voortgangsbrief aan. Dit jaar ziet de voortgangsrapportage er wat
anders uit. Dit komt omdat een deel van het jaar langs de doelen van het vorige kabinet
onverminderd hard is gewerkt aan het verminderen van eenzaamheid onder ouderen. Maar
op 28 september jl. lanceerde ik de vervolgaanpak Eén tegen eenzaamheid 2022 – 2025.1 Met deze vervolgaanpak wil ik samen met tal van partijen eenzaamheid verminderen
onder Nederlanders van alle leeftijden, van jong tot oud.

Belangrijkste punten

In deze brief geef ik zowel een overzicht van de belangrijkste resultaten van het
afgelopen jaar als een vooruitblik op de prioriteiten voor 2023. Ik sta daarbij stil
bij de wijze waarop dit kabinet met heel de samenleving werkt aan het verminderen
van eenzaamheid. Een beknopt overzicht is opgenomen als infographic (bijlage 1).

– Mijlpalen voor 2022 zijn:

○ Door de publiekscampagne is het kennisniveau over hoe eenzaamheid kan ontstaan toegenomen
en hebben meer mensen iets voor een ouderen die zich eenzaam voelen gedaan.

○ 174 organisaties, verdeeld over verschillende sectoren, vormt de Nationale Coalitie
tegen Eenzaamheid.

○ 76 procent van de gemeenten neemt deel aan Eén tegen eenzaamheid en heeft een aanpak
om eenzaamheid te verminderen en te voorkomen.

○ Gemeenten, die deelnemen aan Eén tegen eenzaamheid, hebben hun aanpak opgezet, uitgewerkt
en versterkt – mede dankzij de adviseurs van Eén tegen eenzaamheid, de toolkit en
masterclasses.

– Nieuwe prioriteiten voor 2023 zijn:

○ De ontwikkeling van een nieuwe publiekscampagne, gericht op omstanders en mensen met
gevoelens van eenzaamheid van alle leeftijden.

○ De start van het «thematisch onderzoekprogramma eenzaamheid», waarmee wetenschappers
kennis vergaren over eenzaamheid en het taboe dat erop rust.

○ Het geven van een extra financiële impuls om maatschappelijk initiatief tegen eenzaamheid
te bevorderen.

○ Het financieel aanmoedigen van gemeenten middels de Specifieke Uitkering voor Gemeenten
(SPUK) om een aanpak eenzaamheid te versterken.

Het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid 2022 – 2025

Waar het programma Eén tegen eenzaamheid zich van maart 2018 tot en met september
2022 richtte op eenzaamheid onder 75-plussers, adresseert de vervolgaanpak tot en
met 2025 eenzaamheid in het algemeen. Dat is hard nodig, want bijna de helft van de
Nederlanders voelt zich eenzaam en 10 procent voelt zich sterk eenzaam.2 Iedereen kan te maken krijgen met eenzaamheid. Bij zichzelf of iemand in de omgeving.
Daarom investeert dit kabinet tot en met 2025 € 40 miljoen extra in het programma
Eén tegen eenzaamheid. Zo krijgt eenzaamheid de aandacht die het verdient.

Eenzaamheid is een breed maatschappelijk probleem van ongekende omvang. Dat los je
niet zomaar op. Eenzaamheid hangt samen met tal van maatschappelijke vraagstukken.
De sleutel tot een oplossing voor eenzaamheid ligt bij ons allemaal. In een klein
gebaar voor een ander. En in de samenwerking tussen tal van partijen die in het dagelijks
leven van mensen een rol van betekenis spelen. Daarom organiseert Eén tegen eenzaamheid
maatschappelijke organisaties, bedrijven, instellingen, overheden en inwoners rond
de opgave van eenzaamheid. Eén tegen eenzaamheid werkt langs drie actielijnen aan:

1. Meer bewustwording in de samenleving over eenzaamheid;

2. Meer maatschappelijk initiatief tegen eenzaamheid;

3. In alle gemeenten een lokale aanpak tegen eenzaamheid.

Hieronder zal ik terugblikken op de behaalde resultaten en vooruitblikken op de prioriteiten
van het nieuwe jaar.

Actielijn 1. Meer bewustwording in de samenleving over eenzaamheid

Eén tegen eenzaamheid zet in op het herkennen van signalen van eenzaamheid, het bespreekbaar
maken van het onderwerp en het ondernemen van actie; voor jezelf en de ander. Dit
doet het actieprogramma met een publiekscampagne, de Week tegen Eenzaamheid en het
opbouwen van kennis over het onderwerp.

In 2022:

– Is door de publiekscampagne het kennisniveau over hoe eenzaamheid kan ontstaan toegenomen
en hebben meer mensen iets voor een eenzame oudere gedaan. Zijn in de Week tegen Eenzaamheid
tal van activiteiten georganiseerd in het land om aandacht te vragen voor eenzaamheid.
In 90 procent van de aan Eén tegen eenzaamheid aangesloten gemeenten deed mee.

– Eén tegen eenzaamheid zet in op het herkennen van signalen van eenzaamheid, het bespreekbaar
maken van het onderwerp en het ondernemen van actie; voor jezelf en de ander. Dit
doet het actieprogramma met een publiekscampagne, de Week tegen Eenzaamheid en het
opbouwen van kennis over het onderwerp.

In 2023:

– Ontwikkel ik een nieuwe publiekscampagne, gericht op omstanders en mensen met gevoelens
van eenzaamheid.

– Blijf ik de Week tegen Eenzaamheid ondersteunen.

– Kunnen wetenschappers via het ‘thematisch onderzoeksprogramma eenzaamheid’ kennis
vergaren over de opgave van eenzaamheid en het taboe dat erop rust.

Publiekscampagne

In 2022 heb ik de publiekscampagne Eén tegen eenzaamheid voortgezet. De campagne vraagt
aandacht voor eenzaamheid. Het doel van de campagne is zowel bewustwording als activatie,
met als hoofdboodschap «Een klein gebaar kan het verschil maken». Uit de effectrapportage
over 2021 is bekend dat de campagne bovengemiddeld gewaardeerd wordt en de doelgroep
de campagne als duidelijk en geloofwaardig ziet. De campagne wordt ook hoog gewaardeerd
door het algemeen publiek. Na de campagne in 2021 was het kennisniveau over hoe eenzaamheid
bij ouderen kan ontstaan toegenomen en hadden meer mensen iets voor een eenzame oudere
gedaan. De campagne-effectrapportage over 2022 is nog niet beschikbaar. Net als voorgaande
jaren is in de campagne van 2022 naast ouderen aandacht voor eenzaamheid onder jongeren.
De campagne kent drie campagneperioden: zomer (vakantieperiode), najaar (Week tegen
Eenzaamheid) en december (feestdagen).

– Zomer: De zomercampagne liep in juli en augustus jl. en bevatte de oproep om op vakantie
ook even aan mensen te denken die thuisbleven, bijvoorbeeld door te bellen of een
kaartje te sturen. Onder andere social media, advertenties in zomerbladen en radiocommercials
zijn ingezet.

– Najaar: De campagne kreeg een vervolg rond de Week tegen Eenzaamheid. Drie online video’s
boden de mogelijkheid direct in actie te komen. De video’s zijn gemaakt i.s.m. drie
deelnemers van de Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid (NLvoorelkaar, NL Cares en
Stichting Thuisgekookt), die via online matching hulpvragen en vrijwilligers bij elkaar
brengen. Branded content artikelen met onder meer verhalen van mensen die zich eenzaam
voelen en vrijwilligers boden verdieping. Met een serie artikelen in zakelijke media
werden bedrijven en ondernemers gestimuleerd zich in te zetten op het thema eenzaamheid.

– December: In december volgt de laatste campagneperiode van 2022. Hierbij is de oproep om ouderen
de feestdagen niet alleen te laten beleven. De middelen bestaan onder andere uit op
de feestdagen aangepaste social posts, advertenties in kerstedities van tijdschriften
en een tv-spot. De tv-spot is eveneens als bioscoopreclame te zien.

In 2023 geef ik de landelijke publiekscampagne een vervolg, passend bij de doelen
van de vervolgaanpak. Hoewel het onderwerp meer bespreekbaar is geworden, is het taboe
op eenzaamheid nog niet doorbroken. In de nieuwe campagne richt ik mij zowel op omstanders
van mensen die eenzaam zijn als mensen met gevoelens van eenzaamheid zelf. De campagne
wordt in de loop van 2023 ontwikkeld.

Week tegen Eenzaamheid

Van 29 september tot en met 6 oktober 2022 vond de dertiende Week tegen Eenzaamheid
plaats. Dit is een actieweek waarin extra aandacht wordt gevraagd voor het thema eenzaamheid.
De Week tegen Eenzaamheid is geopend met een event voor iedereen die te maken heeft
met de opgave van eenzaamheid. Zoals vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties
en bedrijven uit de Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid, aanjagers, wethouders, beleidsmedewerkers
van gemeenten, projectleiders van lokale coalities tegen eenzaamheid, vrijwilligers,
professionals en ervaringsdeskundigen. Deelnemers konden kennis en inspiratie opdoen
tijdens het event en gebruikmaken van de netwerkmogelijkheden. Ook was er een sessie
voor wethouders waarbij handvatten zijn aangereikt hoe zij op de lange termijn maatschappelijke
initiatieven tegen eenzaamheid kunnen steunen.3

Door het hele land vonden tijdens de Week tegen Eenzaamheid activiteiten en bijeenkomsten
plaats. De activiteiten werden vanuit het actieprogramma met een online communicatietoolkit
en met fysieke communicatiemiddelen en materialen ondersteund. Het pakket met communicatiemiddelen
en materialen om een activiteit aan te kleden is 500 keer aangevraagd voor activiteiten
voor ruim 44.000 personen. Ook maakte Eén tegen eenzaamheid twee events mede mogelijk:
de ZorgSaamWonen Award 2022 over hoe de fysieke omgeving ontmoeting kan stimuleren en
het Stronger Together learning (van Join Us in samenwerking met T-mobile) event voor
professionals die eenzaamheid onder jongeren willen aanpakken. Een uitgebreide impressie
van activiteiten die plaatsvonden tijdens de Week tegen Eenzaamheid staat op de website
van Eén tegen eenzaamheid.4

Veel gemeenten hebben dit jaar ook meegedaan aan de Week tegen Eenzaamheid. Uit de
Benchmarkrapportage 2022 blijkt dat 90 procent van de aan Eén tegen eenzaamheid deelnemende
gemeenten heeft meegedaan met de Week en activiteiten heeft georganiseerd (bijlage
2, Significant).

Nieuwe prioriteit in 2023: thematisch onderzoekprogramma eenzaamheid

Dit jaar is het «thematisch onderzoeksprogramma eenzaamheid» door de Nationale Wetenschapsagenda
(NWA) opgezet en vormgegeven in samenwerking met het actieprogramma. Dit is een onderzoeksprogramma
dat door de Wetenschappelijke Adviescommissie (WAC) van het actieprogramma is geïnitieerd.
Hierdoor krijgen we vanaf 2023 meer inzicht in de opgave van eenzaamheid en het taboe.
Ik informeer u nu – conform mijn toezegging op 8 april 2022 – over de inhoud en voortgang
van het NWA-programma.

Het programma stimuleert onderzoek naar eenzaamheid bij vijf risicogroepen: kinderen
van 11 tot 18 jaar, jongeren van 18 tot 27 jaar, mensen met een lichte verstandelijke
beperking, ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond en mantelzorgers van
mensen met een chronische of levenslange ziekte of beperking. Voor elk van deze groepen
wordt gestreefd naar een verdieping van het inzicht in de aard en het ontstaan van
eenzaamheid en in het taboe dat erop rust. Daarop voortbouwend werkt het NWA-programma
toe naar een verbetering van de aanpak van eenzaamheid voor deze vijf groepen. Het
NWA-programma heeft een budget van zes miljoen euro en duurt vier jaar.

De afgelopen maanden is gewerkt aan het vormgeven van het onderzoeksprogramma en de
bijbehorende call. In februari 2023 verschijnt de officiële call in de Staatscourant
en worden wetenschappers geïnformeerd dat zij financiering kunnen krijgen voor onderzoek
naar eenzaamheid.

Actielijn 2. Meer maatschappelijk initiatief tegen eenzaamheid

Met meer maatschappelijk initiatief hoeven minder mensen zich eenzaam te voelen. Met
deze actielijn geef ik een impuls aan initiatieven die eenzaamheid verminderen. Dat
doet het actieprogramma met het netwerk en de publiek-private samenwerkingen in de
Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid. Door middel van kennisopbouw over wat werkt.
En met een financiële bijdrage aan initiatief dat als doel heeft om de impact te vergroten.

In 2022:

– Vormt de Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid een stevig netwerk van 174 organisaties,
verdeeld over verschillende sectoren. Zij zetten zich samen in om eenzaamheid te verminderen.

– Heeft het ZonMw-programma ‘Versterking aanpak eenzaamheid’ 133 projecten gefinancierd
met als doel hun aanpak te effectiever te maken.

In 2023:

– Breid ik de Nationale Coalitie uit, zodat het voor heel de samenleving bekende partijen
bevat. Ook vergroot ik de betrokkenheid onder huidige Coalitiepartners.

– Zet ik het ZonMw-programma voort, waardoor initiatieven en interventies tegen eenzaamheid
hun aanpak versterken en effectiever maken.

– Geef ik een extra financiële impuls om maatschappelijk initiatief tegen eenzaamheid
te bevorderen.

Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid

De Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid vormt een stevig netwerk van 174 organisaties,
verdeeld over verschillende sectoren. Dit betreft landelijke partijen die vanuit hun
corebusiness of de missie van hun organisatie een unieke bijdrage leveren aan het
verminderen van eenzaamheid. Van maatschappelijke initiatieven tot bedrijven en van
sportbonden tot culturele instellingen. Alle deelnemers dragen samen bij aan de landelijke
beweging om eenzaamheid te voorkomen en te verminderen. Leden van de Nationale Coalitie
weten elkaar steeds beter te vinden. Daar bovenop faciliteert Eén tegen eenzaamheid
netwerkmogelijkheden die goed worden bezocht. Dat maakt de Nationale Coalitie een
levendig netwerk. Dankzij deze partijen zijn mooie initiatieven en samenwerkingen
ontstaan, zoals:

– Samenwerking Resto van Harte en Albert Heijn: Tijdens de Week tegen eenzaamheid organiseerde sociaal buurtrestaurant Resto van
Harte op zo’n vijftig locaties door het hele land gezellige ontmoetingsdiners voor
de buurt. Daarbij sponsorde Albert Heijn de boodschappen en nodigde zij haar klanten
uit om gezellig te komen eten. In vijf winkels waren daarom mini-Resto’s, waar medewerkers
van Resto VanHarte en Albert Heijn klanten lieten kennismaken met Resto.5

– Samenwerking Prorail/NS, Go Mingle en de Luisterlijn: In de Week tegen eenzaamheid konden reizigers op station Utrecht Centraal onder
een opvallend «Luisterhart» plaatsnemen op een van de zes stoelen. De uitnodiging
is om de kunst van het luisteren te ervaren onder het mom van «Zoek contact en maak
verbinding». Vriendschapsplatform Go Mingle was er ook om te kijken of het mensen
aan elkaar kan verbinden om er samen op uit te gaan. De gemeente Utrecht, NS en ProRail
deelden gratis koffie uit, om het gesprek op gang te helpen.6

– Samenwerking Partou & Felini Foundation: Tijdens de Week tegen eenzaamheid werkte de Felini Foundation, een stichting die
generaties verbindt en kinderopvang Partou samen. Op honderd locaties van Partou gingen
kinderen aan de slag om een fleurig bloemstukje te maken dat ze aan een (eenzame)
oudere cadeau deden.

– Samenwerking Join Us & T-Mobile: Deze nieuwe leden van de Nationale Coalitie organiseerden op 5 oktober Stronger
Together op het hoofdkantoor van T-Mobile in Den Haag. Een evenement waar jongerenwerkers,
mensen uit onderwijs, beleidsmedewerkers en organisaties die actief zijn in preventie,
zich verzamelden om te netwerken en kennis te delen over eenzaamheid onder jongeren.7

In 2023 vergroot ik de betrokkenheid en het commitment van de huidige deelnemers van
de Nationale Coalitie. Door de organisatie van netwerk- en verdiepingsbijeenkomsten
en een ondersteuningsaanbod streef ik ernaar dat deelnemers zich onderdeel van een
grote maatschappelijke beweging tegen eenzaamheid voelen, van elkaar kunnen leren
en innovatieve en krachtige samenwerkingen met elkaar aangaan.

Ook zet ik in 2023 in op het verbreden van de Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid,
zodat deze voor heel de samenleving herkenbare partijen bevat. In het bijzonder heb
ik daarbij aandacht voor initiatief dat eenzaamheid onder jongeren aanpakt. Daarom
ben ik verheugd dat Join Us afgelopen september lid is geworden van de Nationale Coalitie
tegen eenzaamheid. Join Us zet zich in voor eenzaamheid onder jongeren. Aanvullend
ben ik voornemens hen per 2023 een subsidie te verstrekken, zodat zij hun impact in
het land kunnen vergroten en structureel kunnen maken.

ZonMw-programma «Versterking aanpak eenzaamheid»

Het ZonMw-programma «Versterking aanpak eenzaamheid» heeft 133 projecten gefinancierd
vanaf 2019 met als doel hun aanpak te effectiever te maken. Het programma bevat twee
subsidiestromen voor verschillende soorten activiteiten tegen eenzaamheid. Enerzijds
voor maatschappelijke initiatieven tegen eenzaamheid die effectiever willen worden,
anderzijds voor eenzaamheidsinterventies die vragen om gedegen wetenschappelijke onderbouwing:

– Initiatieven die effectiever willen worden: In januari 2021 startten 61 projecten. Hiervan zijn er inmiddels 19 afgerond; de
overige 42 projecten bevinden zich in de afrondende fase. De projecten zijn begeleid
door de Leyden Academy. In de gesprekken, coaching en inspiratiesessies ging het over
dilemma’s in de uitvoering, het borgen van de aanpak en de samenwerking met publieke
en private partijen. De kennis die in dit traject wordt opgedaan, wordt gebundeld
en beschikbaar gesteld. Deze publiceert ZonMw naar verwachting in januari 2023 op
hun website.

– Interventies die vragen om gedegen wetenschappelijke onderbouwing: Enkele projecten per jaar komen voor opname in de databank Effectieve sociale interventies
van Movisie in aanmerking. Sinds de start in 2019 zijn hiervoor dertien projecten
begeleid. Dit jaar zijn drie projecten ondersteund: Creatief Leven, het Grijze Koppen
Orkest en Mijn Verhaal. Sociaal Vitaal in Kleur staat ter beoordeling op de agenda
van de erkenningscommissie van de Databank Sport- en beweeginterventies van Kenniscentrum
Sport & Bewegen. Eind november 2022 starten nog eens negen projecten met als doel
opname in de databank. Projecteigenaren gaan aan de slag met het expliciteren van
de werkzame elementen voor de aanpak van eenzaamheid.

In 2023 zet ik het ZonMw-programma voort. Zo kunnen initiatieven en interventies hun
aanpak versterken en effectiever maken, waardoor mensen met gevoelens van eenzaamheid
beter geholpen worden. De lessen blijf ik breed delen, zodat meer maatschappelijk
initiatief daar zijn voordeel mee kan doen.

Nieuwe prioriteit in 2023: fonds voor maatschappelijk initiatief tegen eenzaamheid

In 2023 start ik met het geven van een extra impuls om maatschappelijk initiatief
tegen eenzaamheid te bevorderen. Tot en met 2025 ben ik voornemens om 4,9 miljoen
euro beschikbaar te stellen. Zo zorgen we dat bestaand initiatief wordt versterkt
en nog effectiever wordt, en dat al het veelzijdig initiatief samen zorgt voor ontmoeting,
verbinding en betekenisvol contact. Dit zal ik doen door te verkennen of ik een fonds
kan oprichten die de impact van succesvol initiatief vergroot en de samenwerking tussen
verschillende typen organisaties verbetert. Daarbij hecht ik er belang aan dat publieke
en private initiatieven van elkaar kunnen leren. Verder moet een dergelijk fonds organisaties
stimuleren door te groeien, verder te professionaliseren en hun succesvolle initiatief
nog effectiever te maken.

Actielijn 3. In alle gemeenten een lokale aanpak tegen eenzaamheid

Met de actielijn «In alle gemeenten een lokale aanpak tegen eenzaamheid» zet ik in
op het vermeerderen van het aantal gemeenten dat meedoet met de beweging tegen eenzaamheid.
Ik streef ernaar dat in 2025 alle gemeenten een lokale aanpak eenzaamheid hebben,
zodat mensen met gevoelens van eenzaamheid in alle gemeenten terecht kunnen. Dit jaar
is het aantal gemeenten dat deelneemt aan Eén tegen eenzaamheid en een aanpak eenzaamheid
heeft, gestegen naar 76 procent.

Het actieprogramma biedt een landelijk ondersteunend kader, dat gemeenten richting
geeft voor een effectieve aanpak en tegelijkertijd ruimte laat voor lokale invulling.
Dit ondersteunend kader zijn de «vijf pijlers». Om te stimuleren dat gemeenten invulling
kunnen geven aan deze pijlers, bied ik op elke pijler ondersteuning: door adviseurs,
een toolkit, masterclasses en vanaf 2023 ook met financiële middelen via de Specifieke
Uitkering voor Gemeenten (SPUK).

In 2022:

– Is het aantal gemeenten dat deelneemt aan Eén tegen eenzaamheid en een aanpak eenzaamheid
heeft, gestegen naar 76 procent.

– Hebben de aan Eén tegen eenzaamheid deelnemende gemeenten voortgang geboekt op alle
vijf pijlers – mede dankzij de adviseurs van Eén tegen eenzaamheid, een toolkit en
masterclasses.

In 2023:

– Blijf ik adviseurs beschikbaar stellen om gemeenten te stimuleren om invulling te
geven aan de vijf pijlers tegen eenzaamheid.

– Verbind ik samen met het programma Maatschappelijke Diensttijd de aanpak van eenzaamheid
onder jongeren aan lokale coalities in gemeenten.

– Vergroot ik de zichtbaarheid van succesvolle initiatieven, zodat deze zoveel mogelijk
worden ingezet.

– Moedig ik gemeenten middels de SPUK financieel aan om hun aanpak van eenzaamheid te
versterken.

De aanpak van eenzaamheid in gemeenten: voortgang op de vijf pijlers

De Benchmarkrapportage 2022 – onder deelnemende gemeenten aan Eén tegen eenzaamheid
(bijlage 2, Significant) – en de quickscan van de coalitieakkoorden van alle gemeenten
(bijlage 3, Movisie) geven inzicht in de voortgang van de aanpak van gemeenten. Hieronder
ga ik in op de belangrijkste resultaten per pijler.

Resultaten pijler 1. Bestuurlijk commitment

– 63 procent van alle colleges van burgemeester en wethouders heeft eenzaamheid expliciet
benoemd in het coalitieakkoord.

– Het percentage aan Eén tegen eenzaamheid verbonden gemeenten, dat structureel budget
vrijmaakt voor de aanpak van eenzaamheid, is gestegen van 23 procent van de gemeenten
in 2021 naar 37 procent in 2022.

Resultaten pijler 2. Creëer een sterk netwerk

– In vergelijking met 2021 is het aantal gemeenten met een lokale coalitie tegen eenzaamheid
verder gegroeid. In 82 procent van de aan Eén tegen eenzaamheid deelnemende gemeenten
is een coalitie tegen eenzaamheid gestart. De meeste gemeenten hebben daarvoor een
coördinator aangesteld. Ik wil dit de komende periode verder stimuleren, zodat vaker
een kartrekker voor een lokale coalitie wordt aangesteld. Dat is namelijk dé succesfactor
voor een goed functionerende lokale coalitie.

– Daarnaast zet ik vanaf 2023 samen met het programma Maatschappelijke Diensttijd (MDT)
van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) in op de lokale aanpak
van eenzaamheid bij jongeren door MDT-projecten te verbinden met lokale coalities
tegen eenzaamheid. Er komt een adviseur die gemeenten op weg helpt om lokaal de verbinding
te zoeken, samen te werken met bijvoorbeeld het onderwijs, en die gemeenten begeleidt
bij het aanvragen van subsidie vanuit MDT.

Resultaten pijler 3. Betrek mensen met gevoelens van eenzaamheid zelf

– In 75 procent van de aangesloten gemeenten worden huisbezoeken uitgevoerd bij ouderen
(75+). Dit percentage is vrijwel stabiel ten opzichte van 2021. Tijdens deze huisbezoeken
komt eenzaamheid als een van de gespreksonderwerpen aan bod.

– Het aantal deelnemende gemeenten dat een (digitaal) signaleringspunt heeft ingericht
voor eenzaamheid is dit jaar gestegen van 47 naar 66. Ik wil de komende periode het
signaleren en de opvolging verder opschalen. Dat is belangrijk, omdat ondernemers,
maatschappelijke organisaties en instellingen zo hun belangrijke signaleringsrol kunnen
vervullen en signalen van eenzaamheid eerder zichtbaar worden.

Resultaten pijler 4. Een duurzame aanpak

– 151 deelnemende gemeenten geeft aan gebruik te maken van best practices voor de aanpak
van eenzaamheid. Deze nemen zij onder meer over van andere gemeenten, krijgen ze aangereikt
door hun Eén tegen eenzaamheid-adviseur of halen ze uit onderzoeken van ZonMw.

– Net als in voorgaande jaren geven de meeste gemeenten in 2022 aan dat het werken aan
een duurzame aanpak het meest uitdagend voor hen is. Daarom wil ik bezien of ik de
ondersteuning op deze pijler door de adviseurs kan intensiveren en of ik de zichtbaarheid
en vindbaarheid van succesvolle interventies kan verbeteren.

Resultaten pijler 5. Monitoring en evaluatie

– Een groeiend aantal gemeenten monitort en evalueert activiteiten en projecten gericht
op het doorbreken van eenzaamheid. 66 procent van de deelnemende gemeenten heeft dit
in 2022 gedaan.

– Om te zorgen dat alle gemeenten hun aanpak monitoren en evalueren laat ik in 2023
een laagdrempelig instrument voor monitoring en evaluatie ontwikkelen dat gemeenten
verder op weg helpt.

Nieuwe prioriteit in 2023: financiële aanmoediging voor gemeenten

Vanaf 2023 moedig ik gemeenten ook financieel aan om hun aanpak van eenzaamheid te
versterken. Deze middelen komen beschikbaar binnen een brede SPUK, met ook middelen
op andere onderwerpen op het gebied van Gezondheid, Sport, Bewegen en de Sociale Basis.
Doel is meer samenhang te faciliteren tussen de verschillende opgaven. Het geeft gemeente
de ruimte om hun aanpak op het gebied van eenzaamheid te verbinden met andere opgaven,
bijvoorbeeld als onderdeel van een stevige sociale basis

Het kabinet stelt het geld voor de SPUK beschikbaar. Hierover maken het Rijk, de Vereniging
van Nederlandse Gemeenten (VNG) en Zorgverzekeraars Nederland (ZN) met het Gezond
en Actief Leven Akkoord (GALA) bestuurlijke afspraken. Gemeenten kunnen vanaf 2023
een beroep doen op de SPUK om bijvoorbeeld een eenzaamheidsaanpak op te zetten, structureel
te maken, een lokale kartrekker aan te stellen, een signaalpunt in te richten, een
effectieve interventie op te schalen of hun aanpak beter te monitoren. Aanvragen kan
naar verwachting in januari 2023. Uw Kamer wordt hierover binnenkort separaat geïnformeerd.

Eenzaamheid in een brede context

Eenzaamheid is verbonden met allerlei grote maatschappelijke opgaven. In 2023 zal
ik verbindingen leggen met relevante opgaven zoals het versterken van de sociale basis,
het bestrijden van armoede, het socialer maken van de fysieke leefomgeving en het
verbeteren van de mentale gezondheid. Zo zijn er in 2023 masterclasses over eenzaamheid
in relatie tot andere maatschappelijke opgaven.

In 2023 werkt Eén tegen eenzaamheid ook samen met het programma Mentale Gezondheid,
dat dit jaar is gelanceerd. Door deze samenwerking zorgen we dat de mentale weerbaarheid
van ouderen verbetert. Dat doen we door hen te stimuleren om te sporten en bewegen
en zo contact met elkaar te hebben. Dit is conform de toezegging van 21 juli 2022
om extra aandacht te hebben voor de mentale weerbaarheid van ouderen en daarmee eenzaamheid
te voorkomen. Ook het onderzoek van het RIVM, dat dit jaar gepubliceerd werd, bevestigt
dat dit van belang is.8

Ten slotte

Afgelopen september heb ik met de lancering van de vervolgaanpak een start gemaakt
met de verbreding van het programma Eén tegen eenzaamheid, zodat we eenzaamheid kunnen
verminderen onder Nederlanders van alle leeftijden. Het is hartverwarmend om te zien
hoe groot de bereidheid in het land is om gezamenlijk actie te ondernemen.

Gelukkig maar want eenzaamheid kan iedereen overkomen. Het gevoel van «erbij horen»
en «ertoe te doen» is voor ons allemaal een basisbehoefte. We zijn een samenleving
waar iedereen het verschil kan maken. Dat kan al met een klein gebaar. De urgentie
van de opgave in de tijd waarin we nu leven is groot en wordt alleen maar groter.
Dat kan ik niet alleen oplossen.

Daar is heel de samenleving bij nodig. Daarom blijf ik mij ook het komende jaar met
tal van partijen inzetten voor verbinding en tegen eenzaamheid. In een tijd waarin
crises elkaar opvolgen, is het nodig dat we er voor elkaar zijn.

De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
M. van Ooijen