Brief regering : Jaarbericht Staat van het mkb 2022

Nr. 524 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 17 november 2022

Hierbij bied ik uw Kamer het rapport Ondernemen in het Ondertussen. Jaarbericht Staat van het mkb 2022 aan, dat het Nederlands Comité voor Ondernemerschap (hierna: het Comité) vandaag
publiceerde. Het Comité zet zich in voor duurzame groei van het midden- en kleinbedrijf
en brengt elk najaar een jaarbericht uit over de staat van het mkb. Het Jaarbericht
helpt bij het inzichtelijk maken en duiden van de economische ontwikkelingen en potenties
van het mkb en geeft een onderbouwd beeld van hoe het Nederlandse mkb ervoor staat.
Het is een belangrijk instrument om inzicht te krijgen in de ontwikkelingen en daarmee
een waardevolle bijdrage bij het ontwikkelen van beleid op ondernemerschap.

In deze brief ga ik in op een aantal kernelementen in het Jaarbericht van het Comité
en informeer ik uw Kamer over de CBS-webpublicatie Familiebedrijven in Nederland 2020–2021.

Jaarbericht

In het Jaarbericht constateert het Comité dat bedrijven in een ondertussen leven. Crises en transities vragen om investeringen en voor die investeringen is
een perspectief nodig. De uitdagingen waar ondernemers mee te maken hebben, buitelen
over elkaar heen. Daarom pleit het Comité voor een routekaart voor het mkb. De routekaart
moet leiden naar een groener mkb met een hoge productiviteitsgroei, aangejaagd door
digitalisering en toegang tot talent en financiering. Het Comité benadrukt de noodzaak
voor goede randvoorwaarden van het ondernemingsklimaat. Het is de taak van de overheid
om dat perspectief te bieden. Maar de overheid heeft meer dan ooit de steun van en
de samenwerking met het bedrijfsleven nodig. In het Jaarbericht doet het Comité daarom
een appel op overheid en bedrijfsleven om samen de schouders eronder te zetten. De
overheid dient te zorgen voor stabiliteit en voorspelbaarheid, zodat ondernemers kunnen
anticiperen op de transities. Het bedrijfsleven dient zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid
te nemen. Een gezamenlijke aanpak is noodzakelijk. Het Comité vraagt in het Jaarbericht
aandacht voor Structuur, Samenhang en Samenwerking. Deze drie S’en lopen als een rode
draad door de aanbevelingen die het Comité in het Jaarbericht doet.

Dit sluit goed aan bij mijn ambities voor de versterking van het ondernemingsklimaat.
Recent heb ik u de strategische agenda van het kabinet gestuurd. Die heeft betrekking
op het hele bedrijfsleven, van grootbedrijf tot het mkb. De focus van het kabinet
ligt op de transities: verduurzaming, digitalisering en arbeidsmarkt. Het Comité wijst
in het Jaarbericht op de behoefte aan een overheid die voorspelbaar is en perspectief
geeft. Meer stabiliteit vanuit de overheid is des te urgenter nu mondiaal de onzekerheden
zo zijn toegenomen. Dit is zeker voor bedrijven in het mkb een aandachtspunt. Meer
stabiliteit in beleid is daarom een van mijn uitgangspunten in de vernieuwingsaanpak
van het ondernemingsklimaat.

Aanbevelingen

Het Comité doet aanbevelingen op verschillende thema’s. Ik wil er graag een aantal
uitlichten, waaronder dienstverlening mkb, financiering en arbeidsmarkt.

Dienstverlening

Om de dienstverlening van het mkb te verbeteren doet het Comité aanbevelingen in het
Jaarbericht om o.a. de dienstverlening van verduurzaming en digitalisering te verbeteren.
Eerder dit jaar heeft het Comité ook het advies «Dienstbare Dienstverlening» uitgebracht.
Hierin staan aanbevelingen om de dienstverlening van de overheid (en relevante partners)
aan ondernemers door te lichten en te verbeteren. Daarbij zijn uiteraard de Kamer
van Koophandel (KVK), de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en de Regionale
ontwikkelingsmaatschappijen (ROMs) betrokken, maar voor een thema als financiering
ook andere aanbieders van financiering, zoals de banken. Het Comité roept het kabinet
op om met meer regie en vereende krachten de transitiethema’s (verduurzaming, digitalisering,
arbeidsmarkt) aan te vatten. Hierbij zal worden voortgebouwd op activiteiten die al
in gang zijn gezet. Zo worden in het kader van het programma versnelling digitalisering
mkb provincies gestimuleerd om regioscans op te stellen die de verschillende initiatieven
voor digitalisering per provincie in beeld brengen. Inmiddels zijn alle provincies
hiermee aan de slag gegaan.

Ik kan uw Kamer melden dat ik recent een kwartiermaker Dienstverlening heb aangesteld.
Hij zal per 1 januari 2023 aan de slag gaan. Zijn opdracht is om te komen tot landelijke
afspraken tussen de KvK, RVO en de ROM’s over de samenwerking voor de dienstverlening
aan ondernemers en hij zal in samenwerking met stakeholders een plan van aanpak gaan
opstellen voor de transitiethema’s digitalisering, verduurzaming en arbeidsmarkt.
Dit plan van aanpak omvat een samenhangende aanpak op het gebied van dienstverlening
aan ondernemers, waarbij elk thema zijn eigen invulling, stakeholders en tijdpad kent.

Financiering

In het Jaarbericht doet het Comité op het gebied van financiering twee aanbevelingen:

• Zorg ervoor dat, in lijn met het advies Dienstbare Dienstverlening, ondernemers de
beschikbare financieringsmogelijkheden weten te vinden.

• Kijk samen met financiers en stakeholders of het financieringsaanbod toereikend is,
wat belemmeringen zijn en hoe deze opgelost kunnen worden, specifiek op het gebied
van investeringen in transities.

Het is van belang dat ondernemers de juiste financier weten te vinden. Door de opkomst
van alternatieve financiering is het aanbod verbreed. Dit is positief, maar maakt
de financieringsmarkt ook onoverzichtelijker. Er is al een aantal goede initiatieven
zoals de keurmerken voor financiers ontwikkeld door Stichting MKB Financiering. Daarnaast
ben ik momenteel bezig met het «één-deur principe». Dit moet bedrijven helpen bij
het vinden van de juiste financieringsmogelijkheden. In het eerste kwartaal van 2023
zal ik u hierover verder informeren. Verder is het belangrijk dat er voldoende financieringsaanbod
is voor de transities. Dit zijn vaak onzekere investeringen met lange doorlooptijden.
Alleen subsidies zijn hiervoor niet voldoende. De transities moeten ook onderdeel
zijn van investeringsbeslissingen. Daarom is recent ook de Borgstelling MKB-krediet
(BMKB) uitgebreid met een «Groen» luik om duurzaamheidsinvesteringen te bevorderen.
Dit nieuwe luik kent een hogere garantie en een verlaging van de provisie, daarmee
is deze toegankelijker voor ondernemers. Gezien de urgentie van investeringen in transities
zal er verder met stakeholders gekeken worden waar nog belemmeringen zijn op het gebied
van financiering en hoe deze opgelost kunnen worden. Het Comité heeft aangegeven hierbij
een rol te willen vervullen, dat moedig ik van harte aan.

Arbeidsmarkt

Op het gebied van de arbeidsmarkt doet het Comité de volgende aanbevelingen:

• Besteed bij de vernieuwing van de arbeidsmarktinfrastructuur speciale aandacht aan
de samenwerking tussen de verschillende maatschappelijke partijen en kies daarbij
het perspectief van zowel werkenden en werkzoekenden als werkgevers. Bij de verbetering
van de dienstverlening aan ondernemers kan gebruik worden gemaakt van de bevindingen
in het rapport Dienstbare Dienstverlening. Zo moet er oog zijn voor de verschillen
in het mkb en moet er ruimte zijn voor persoonlijk contact.

• Verken mogelijkheden om in de huidige krappe arbeidsmarkt een voorrangspositie te
geven aan het mkb voor het verwerven en behouden van menselijk kapitaal, bijvoorbeeld
via versoepelde regelgeving. Wetgeving kan bijvoorbeeld bevorderen dat mkb-bedrijven
samen mensen aannemen en opleiden. Ook kan worden gestimuleerd dat zogenaamd onbenut
arbeidspotentieel aan de slag kan bij het mkb.

• Steun nieuwe initiatieven die vraag en aanbod van menselijk kapitaal beter bij elkaar
brengen, inclusief de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Zorg voor voldoende
samenhang tussen verschillende initiatieven, zoals de Buitenboordmotor en O2LAB.

Het Kabinet heeft uw Kamer op 11 oktober jl. geïnformeerd over de uitgangspunten van
de afspraak uit het coalitieakkoord over de uitbreiding van de arbeidsmarktinfrastructuur.
Hierin is eenduidige ontschotte dienstverlening aan werkgever, werkenden en werkzoekenden
een belangrijk uitgangspunt. De Minister van SZW verkent samen met onder andere de
technische werkgevers welke mogelijkheden er zijn om een goede aansluiting te organiseren
met de nieuwe arbeidsmarktinfrastructuur. Zo hebben de technische werkgevers in hun
recente aanvalsplan techniek, bouw en energie een herkenbare oriëntatieplaats willen
creëren voor iedere potentiële starter in de techniek (Gouden Poort). De komende tijd
worden de uitgangspunten van de nieuwe arbeidsmarktinfrastructuur verder uitgewerkt
en geconcretiseerd. Ook de randvoorwaarden worden uitgewerkt om integrale arbeidsmarktdienstverlening
mogelijk te maken. De ambassadeursrol van het Comité blijft ook in de komende periode
van groot belang.

Het is duidelijk dat het mkb en vooral het kleinbedrijf relatief meer moeite heeft
in deze tijden van schaarste op de arbeidsmarkt om voldoende personeel te werven.
Zowel het werven als het behouden van personeel is daarbij een uitdaging. Het kabinet
zet dan ook stevig in op Leven Lang Ontwikkelen (LLO). Met programma’s als MKB!dee,
de SLIM-regeling, maar ook de omscholingsregeling stimuleren we het werven en behoud
van menselijk Kapitaal voor het MKB. In het actieplan groene- en digitale banen van
dit kabinet zullen dit najaar komen met een inzet op het vergroten van de instroom
en het behoud van menselijk kapitaal voor de techniek en ICT. Het aanpakken van krapte
is immers een gezamenlijke opgave van werkgevers, werknemers, onderwijsinstellingen
en de overheid.

Een goed functionerende arbeidsmarkt vergt een brede aanpak. Ik sluit me aan bij het
Comité dat het van belang is dat we zorgen voor samenhang en coördinatie bij bestaande
en nieuwe initiatieven en dat de verschillende organisaties met elkaar in gesprek
blijven (sociale partners, ministeries, regio’s etc.).

Familiebedrijven

Veel mkb-bedrijven zijn familiebedrijven. In vervolg op de Kamerbrief van 2 december
2021 (Kamerstuk 35 724, nr. 17) informeer ik u dat op 31 oktober 2022 het CBS de webpublicatie Familiebedrijven
in Nederland 2020–2021 heeft gepubliceerd. In de resultaten komen naast het aantal
bedrijven ook cijfers aan bod over het aantal werknemers en kenmerken daarvan, de
omzet en toegevoegde waarde. Cijfers worden onder andere uitgesplitst naar bedrijfsgrootte
en provincie. De publicatie is te vinden op Familiebedrijven in Nederland 2020–2021
(cbs.nl). Deze cijfers zullen jaarlijks geactualiseerd worden conform het verzoek
van dhr. Van Haga (Groep Van Haga) en dhr. Amhaouch (CDA) (Kamerstuk 35 724, nr. 8).

De Minister van Economische Zaken en Klimaat, M.A.M. Adriaansens