Brief regering : SBB Actieplan Stages en Leerbanen: Vijfde Voortgangsrapportage en Evaluatie

Nr. 516
BRIEF VAN DE MINISTERS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP EN VOOR PRIMAIR EN VOORTGEZET
ONDERWIJS

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 7 november 2022

Stages en leerbanen zijn cruciaal voor de ontwikkeling van studenten. Of het nu gaat
om zij die de eerste stappen op de arbeidsmarkt nog moeten zetten, werkenden die zich
verder willen ontwikkelen, of om werkzoekenden. Het opdoen van praktijkervaring geeft
hen de vaardigheden en motivatie die nodig zijn om aan het werk te gaan en te blijven.
Voldoende stageaanbod is daarbij essentieel.

Op dit moment zijn de stagetekorten in het mbo op het laagste niveau sinds de monitoring
hiervan twee jaar geleden is gestart. Waar we nu spreken over een tekort1 van ongeveer 3.500 stageplekken, was het beeld heel anders in 2020. Het aanbod stages
en leerbanen stond toen onder druk door de coronacrisis- en maatregelen. Op het hoogtepunt
was er een tekort van meer dan 22.000 stageplekken. Om hier het hoofd aan te bieden
is het Actieplan «Stages en Leerbanen» (hierna: Actieplan) in het leven geroepen.
Deze trad in werking op 21 april 2020 en loopt tot december 2022. Met deze brief sturen
wij u de vijfde voortgangsrapportage en de evaluatie van het Actieplan (Kamerstuk
31 524, nr. 465).

In het Actieplan heeft de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven
(SBB) twaalf acties geformuleerd, welke in gang zijn gezet in samenwerking met leerbedrijven,
onderwijsinstellingen en regionale partners. Hierbij ging het deels om het intensiveren
van bestaande activiteiten en deels om het uitbreiden van activiteiten naar (relatief)
nieuwe doelgroepen zoals werkenden en werkzoekenden en studenten in een kwetsbare
positie. De inzet is gericht op: (1) meer stageplaatsen en leerbedrijven (door contact
met leerbedrijven en mbo-scholen); (2) informatievoorziening; (3) meer bpv-plekken
door maatwerk in de regio’s plus een partnerrol in Regionale Mobiliteitsteams (RMT’s)’s;
en (4) maatwerk van producten ten behoeve van stages en leerbanen voor werkenden en
werkzoekenden en voor jongeren in een kwetsbare positie.

In de volgende paragrafen staan wij stil bij de belangrijkste resultaten uit de evaluatie,
reflecteren wij op de ervaringen met het Actieplan en benoemen wij hoe wij ons blijven
inzetten voor voldoende stages en leerbanen voor iedere student.

Uitkomsten evaluatie actieplan

Op verzoek van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap hebben ResearchNed
en KBA Nijmegen de doelmatigheid en doeltreffendheid van het Actieplan geëvalueerd.
Sinds de start van het Actieplan is veel werk verzet om het stageaanbod op peil te
brengen en te houden. De gemeten daling in stagetekorten is volgens de onderzoekers
voor een deel te verklaren door de inspanningen vanuit het Actieplan. Samenwerking,
inzicht in de tekorten en de richtinggevende rol van SBB hebben daarbij een belangrijke
rol gespeeld. Ook zullen andere factoren van invloed zijn geweest op de ontwikkeling
van het aantal tekorten, zoals de verlichting van coronamaatregelen, de steeds verdere
openstelling van bedrijven, de beschikbaarheid van subsidieregelingen en de conjuncturele
ontwikkelingen.

Om stages en leerbanen te werven en te behouden heeft SBB vanuit het Actieplan verschillende
acties richting leerbedrijven en mbo-scholen ondernomen. Mbo-scholen geven aan intensiever
contact met SBB ervaren te hebben, waarbij knelpunten geïnventariseerd werden en ondersteuning
werd geboden bij het vinden van oplossingen. Wat betreft de geënquêteerde leerbedrijven
is opvallend dat slechts een klein deel aangeeft te maken hebben gehad met de acties
van SBB. Dan gaat het bijvoorbeeld om belacties en bezoeken om stages en leerbanen
te werven en een beeld over het actuele aanbod te krijgen, of om het aanbieden van
hulp bij het gebruik maken van financiële regelingen. De onderzoekers geven aan dat
de acties mogelijk ongemerkt zijn gebleven omdat de aandacht van leerbedrijven naar
andere zaken uit ging in crisistijd, of omdat zij de acties niet als nieuw ervoeren.
Bedrijven die de acties wel hebben opgemerkt zijn over het algemeen tevreden, met
name wat betreft de erkenning van bedrijven op afstand (ten tijde van coronamaatregelen)
en het erkennen van delen van kwalificaties.

Voor de inwerkingtreding van het Actieplan was het actuele aanbod van stages in het
mbo niet in beeld. Uit het onderzoek blijkt dat het monitoren hiervan voordelen heeft
opgeleverd. Zo werd het mogelijk om de acties richting leerbedrijven en mbo-scholen
meer gericht in te zetten, na een periode waarin dit vooral landelijk en breed gebeurde.
Daarnaast heeft de monitoring een bijdrage geleverd aan waardevolle informatieproducten.
Zo is stagemarkt.nl, gericht op erkende leerbedrijven die stages en leerbanen aanbieden,
voorzien van een update. Daarnaast is leerbanenmarkt.nl gelanceerd, waar specifiek
potentiële bbl-studenten terecht kunnen voor informatie over het combineren van werken
en leren. Dit tot tevredenheid van mbo-scholen. Cijfers over de stagetekorten voor
pro-, vso- en vmbo-lwt leerlingen zijn er niet, maar de onderzoekers concluderen op
basis van periodiek overleg met scholen dat de tekorten naar schatting gering zijn.
Dit komt overeen met het kleine aantal tekorten dat is gemeld bij SBB adviseurs en
het meldpunt stagetekorten. De onderzoekers constateren dat er binnen scholen behoefte
is aan meer duidelijkheid over de mogelijkheden om eventuele toekomstige tekorten
te melden en welke ondersteuning van SBB beschikbaar is bij het melden en aanpakken
van de tekorten. Volgens de onderzoekers is SBB in gesprek met scholen om dit te verbeteren.

Tot slot heeft SBB inspanningen gepleegd om stages en leerbanen voor werkenden, werkzoekenden
en studenten in een kwetsbare positie te stimuleren. Volgens de onderzoekers kan het
mbo een belangrijke rol spelen in de bij- en (om)scholing van deze groepen. Het gaat
dan om de bbl en laagdrempelige mogelijkheden voor het volgen van mbo-opleidingen
in de derde leerweg, gericht op het halen van een mbo-certificaat of praktijkverklaring.
Ten tijde van het Actieplan heeft SBB belangrijke stappen genomen in het bieden van
maatwerk door de ontwikkeling van nieuwe mbo-certificaten, informatieproducten en
het innemen van een partnerrol in de 35 regionale mobiliteitsteams (RMT’s). Desalniettemin
is de bijdrage van de acties uit het Actieplan volgens de onderzoekers nog bescheiden
in termen van stagemogelijkheden als gevolg van nieuwe innovatieve samenwerkingen.
Het onderzoek concludeert dat het benutten van de mogelijkheden door regionale partijen
een proces van lange adem is en dat er aandacht nodig is voor het blijvend organiseren
van de samenwerking tussen alle partners in de regio. De onderzoekers benoemen dat
SBB daarbij een rol kan spelen in het vergroten van de bekendheid van alle mogelijkheden
van praktijkleren in het mbo.

Reflectie

Wij kijken met tevredenheid terug op hoe het beroepsonderwijs, bedrijfsleven, SBB
en OCW in crisistijd snel van start zijn gegaan met het Actieplan. Het stagetekort
is op dit moment op het laagste niveau sinds 2020 en uit het onderzoek blijkt dat
dit deels te danken is aan de inspanningen die in het kader van het Actieplan zijn
gepleegd. In de aanpak van de tekorten is de monitoring van het actuele aanbod stages
en leerbanen essentieel gebleken. Wij zijn zeer te spreken over het feit dat we nu
gericht kunnen ingrijpen waar en wanneer dat nodig is. Ook het intensieve contact
van SBB met mbo-scholen, leerbedrijven en regionale partners is van belang gebleken
in het identificeren van knelpunten en oplossingen. Het in stand houden van goede
monitoring en het faciliteren van (regionale) samenwerking zijn wat ons betreft fundamentele
vereisten voor toekomstig beleid ter beperking van stagetekorten. Daarnaast is het
belangrijk dat de bekendheid over bbl en alle andere vormen van praktijkleren blijft
groeien. Hierbij voorzien wij een actieve rol van SBB in de voorlichting van werkenden
en werkzoekenden. De start van leerbanenmarkt.nl is daarbij al een grote winst, omdat
het expliciet gericht is op het informeren van deze doelgroep. Tot slot zijn wij van
mening dat er de komende tijd specifiek oog moet zijn voor stages en leerbanen in
tekortsectoren.

Aanpak voldoende stages en leerbanen

De inzet op voldoende stages en leerbanen voor iedere student blijft onverminderd
belangrijk en verdient investering, want hoewel het tekort relatief beperkt is weten
we dat dit kan veranderen wanneer bijvoorbeeld de economische situatie verandert.
Tot en met 2027 investeert OCW daarom in totaal € 30 miljoen in het Stagepact2, waarin we samen met partners in het onderwijs en bedrijfsleven afspraken maken over
het stimuleren van voldoende stageplaatsen en leerbanen. Ondertekening van het Stagepact
vindt eind 2022 plaats, waarna u wordt geïnformeerd. SBB ontvangt uit de CA-middelen
in dit kader € 4 miljoen in 2023 om de acties uit het Actieplan te continueren, bestendigen
en intensiveren. OCW en SBB maken hier momenteel samen keuzes in.

Specifiek voor tekortsectoren zet OCW zich middels verschillende programma’s in om
de opleiding van toekomstig personeel te stimuleren. De aanwas van nieuw personeel
staat met name onder druk in de zorgsector doordat de stagetekorten daar hardnekkig
zijn. Dit is o.a. te wijten aan de beperkte begeleidingscapaciteit in de sector zorg
en welzijn. Daarom werkt OCW ook samen met VWS en partners uit het onderwijs en zorgveld
in het programma Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg & Welzijn3 om dit aan te pakken.

Tot slot zet OCW zich op verschillende manieren in om leerbanen te stimuleren voor
werkenden, werkzoekenden en studenten in een kwetsbare positie. SBB heeft successen
geboekt door onder andere het lanceren van leerbanenmarkt.nl en het vergroten van
de bekendheid in de regio over diverse vormen van praktijkleren in het mbo. Wij voorzien
een doorontwikkeling van de rol van SBB ter ondersteuning van diverse partijen in
de regio. Dit past binnen andere maatregelen die genomen worden om praktijkleren te
stimuleren. Zo ontwikkelen publieke en private opleiders in nauwe samenwerking met
het bedrijfsleven modulair aanbod op maat4, in het kader van het NGF-project LLO-Katalysator. Dit met aandacht voor het behalen
van mbo-certificaten en scholingstrajecten waarin werken en leren kan worden gecombineerd.
Ook maken partijen, in de Werkagenda MBO, afspraken over opschaling van het aanbod
aan leerbanen in de bbl voor zij-instromers in de komende jaren (inclusief acties
en indicatoren)5. Verder werkt het kabinet aan versterking van de arbeidsmarktinfrastructuur6.

We vertrouwen erop dat we met deze inzet de komende periode blijvend zorgen voor voldoende
beschikbaarheid van stages en leerbanen, voor studenten, werkenden en werkzoekenden.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
R.H. Dijkgraaf

De Minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs, A.D. Wiersma