Brief regering : Gaswinning uit het Groningenveld in gasjaar 2022-2023

Nr. 1065
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 26 september 2022

Er is een kantelpunt bereikt: vanaf 1 oktober 2022 dient het Groningenveld als reservemiddel
en staat het veld op de waakvlam met een bijhorend winningsniveau van 2,8 miljard
Nm3. De gaswinning komt hiermee in de eindfase. Ik hoop dat deze stap duidelijkheid biedt
voor de inwoners van Groningen. Zij gaan al jaren lang gebukt onder de gevolgen van
de gaswinning. Daarbovenop hebben zij in de afgelopen periode extra zorgen gehad of
de huidige krapte op de gasmarkt zou leiden tot een verhoging van de gaswinning uit
het Groningenveld. Ik herhaal: het is mijn intentie om in het najaar van 2023 of uiterlijk
2024 de gaswinning uit het Groningenveld definitief te beëindigen. Het kabinet doet
er alles aan om er voor te zorgen dat er komende winter voldoende gas beschikbaar
is. Het Groningenveld dient als laatste redmiddel. Alleen in het allerlaatste geval,
als de veiligheid van mensen in het geding is, omdat er bijvoorbeeld geen gas meer
is om ziekenhuizen te verwarmen of te koken, komt de mogelijke aanvullende inzet van
het Groningenveld ter discussie.

In deze brief beschrijf ik de inzet van het Groningenveld in gasjaar 2022–2023, sta
ik stil bij de voortgang van de afbouw van de gaswinning en blik ik terug op de seismiciteit
in de afgelopen periode. Bijgevoegd bij deze brief vindt u het vaststellingsbesluit
Groningenveld waarmee ik het winningsniveau voor gasjaar 2022–2023 vaststel. Daarnaast
stuur ik u een nieuw rapport van de Taskforce Monitoring Ombouw Buitenland, en de
halfjaarlijkse seismiciteit rapportage van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM)
met een duiding van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Het aanvullend advies
leveringszekerheid van de netbeheerder van het landelijke gastransportnet Gasunie
Transport Services (GTS) van 16 september jl. heb ik eerder met uw Kamer gedeeld (Kamerstuk
33 529, nr. 1063).

Gasjaar 2022–2023: Groningenveld op de waakvlam

Het kabinet stelt de gaswinning in gasjaar 2022–2023, dat loopt van 1 oktober 2022
tot en met 30 september 2023, vast op het waakvlamniveau van 2,8 miljard Nm3. Dit niveau is voldoende om bestaande productielocaties en infrastructuur operationeel
te houden.1 Zo is het Groningenveld beschikbaar als reservemiddel voor uitzonderlijke situaties,
zoals verstoringen in het gassysteem, technische storingen, uitval van een laagcalorische
gasopslag of zeer koude omstandigheden. GTS concludeert in het advies dat op 19 september
jl. naar uw Kamer is gestuurd (Kamerstuk 33 529, nr. 1063) dat het vastgestelde winningsniveau, onder een aantal randvoorwaarden, voldoende
is om de leveringszekerheid te borgen ondanks de vertraagde oplevering van de stikstofinstallatie
in Zuidbroek.

Daarnaast benoemt GTS de beperking van de inzet van de gasopslagen in de komende winter
als een belangrijk element om de Groningenproductie voor het gasjaar 2022–2023 te
minimaliseren en de leveringszekerheid voor de winter van 2023–2024 te borgen. Deze
beperking is nodig om te voorkomen dat de opslagen vrijwel leeg uit de winter komen
en in de zomer van 2023 enkel voldoende gevuld kunnen raken met behulp van Groningengas.
Ik zal in de loop van het gasjaar bekijken wat de actuele ontwikkelingen zijn in de
vraag naar laagcalorisch gas en wat de actuele vulgraad is van de gasopslagen voor
laagcalorisch gas. De Minister voor Klimaat en Energie en ik bekijken welke afspraken
er met Shell en ExxonMobil nodig zijn om de laagcalorische gasopslagen ook komende
zomer voldoende te kunnen vullen. Daarbij betrek ik ook het advies van GTS.

Met het winningsniveau van 2,8 miljard Nm3 worden in de eerste helft van het gasjaar alle huidige elf productielocaties operationeel
gehouden en vanaf april 2023 zes productielocaties gesloten. GTS adviseert in het
aanvullende advies om in het licht van de huidige geopolitieke situatie, die mogelijk
nog langere tijd effecten zal hebben op de energiemarkten, om geen productielocaties
te sluiten in gasjaar 2022–2023 om zo de leveringszekerheid in gasjaar 2023–2024 te
kunnen waarborgen. Voor 1 april 2023 laat ik definitief weten of de zes productielocaties
kunnen sluiten, daarbij betrek ik de meest actuele inzichten. Als het kabinet er voor
kiest om de zes productielocaties niet te sluiten, dan heeft dit gevolgen voor het
vaststellingsbesluit. De winning zal in dat geval hoger zijn (circa 0,4 miljard Nm3) als alle locaties ook in de zomer operationeel moeten blijven.

Vooruitblik: voortgang afbouw gaswinning

Op basis van de huidige inzet en maatregelen die het kabinet treft om de gaswinning
uit het Groningenveld zo snel mogelijk te beëindigen is de verwachting dat het Groningenveld
in 2023 of uiterlijk 2024 kan sluiten. Het tijdpad tot sluiting is afhankelijk van
een aantal randvoorwaarden, zoals ook eerder aan uw Kamer gemeld (Kamerstuk 33 529, nrs. 726, 803, 848, 873, 902 en 1035):

1. tijdige ingebruikname en het functioneren van de nieuwe stikstofinstallatie in Zuidbroek;

2. voldoende voortgang in de afbouw van de vraag naar laagcalorisch gas;

3. de inzet van de gasopslagen Norg en Grijpskerk; en

4. voldoende aanvoer van hoogcalorisch gas.

Hieronder ga ik in op de voortgang van de belangrijkste maatregelen.

Stikstofinstallatie Zuidbroek

Het Groningenveld kan alleen dicht als de nieuwe stikstofinstallatie in Zuidbroek
in gebruik is genomen en naar behoren functioneert. Zoals op 19 september jl. aan
uw Kamer is gemeld, is de datum waarop de installatie kan worden ingezet met vier
weken verschoven. Dit heeft geen gevolgen voor het winningsniveau in het gasjaar 2022–2023
of de definitieve sluiting van het Groningenveld in 2023 of uiterlijk 2024. Ik blijf
de voortgang van de bouw nauwgezet volgen.

Voortgang afbouw vraag naar laagcalorisch gas

Uit het zesde en laatste International Energy Agency (IEA) rapport van de Taskforce
Monitoring Ombouw Buitenland2 blijkt dat de afbouw van de export van laagcalorisch gas op schema blijft, dankzij
grote inspanningen in België, Duitsland en Frankrijk voor de ombouw van afnemers van
laagcalorisch naar hoogcalorisch gas. Door deze inspanningen en door de warme winter
is de vraag naar laagcalorisch gas in het afgelopen gasjaar 2021–2022 met maar liefst
15% gedaald ten opzichte van het jaar ervoor. De komende jaren blijft het ombouwtempo
hoog en de verwachting is dat de export van laagcalorisch gas in 2030 volledig is
afgebouwd. Met de ingebruikname van de stikstofinstallatie in Zuidbroek wordt de impact
van de afbouw van de export van laagcalorisch gas op de benodigde winning uit het
Groningenveld kleiner. Desondanks blijft de Taskforce jaarlijks informeren over de
voortgang van de ombouwoperaties in het buitenland.

Ook de ombouw van de grootste negen afnemers van laagcalorisch gas draagt bij aan
de reductie van de vraag naar laagcalorisch gas. Inmiddels zijn drie afnemers omgeschakeld.
De planning is dat de volgende afnemer voor de start van het gasjaar 2022–2023 van
het laagcalorische gas afgaat. Zoals eerder aan uw Kamer gemeld3, heeft GTS aangegeven dat de omschakeling van vijf afnemers vertraging oploopt ten
opzichte van het verbod op laagcalorisch gas dat geldt vanaf 1 oktober 20224. GTS heeft aangegeven dat deze vertragingen geen effect hebben op de benodigde gaswinning
uit het Groningenveld en geen impact hebben op de sluitingsdatum van het Groningenveld.
Zoals gemeld zijn voor vertraagde afnemers ontheffingen noodzakelijk. Aan de betrokken
partijen worden tijdelijk ontheffingen verleend van het verbod op laagcalorisch gas.

De inzet van de gasopslagen Norg en Grijpskerk

Door in de zomer zo veel mogelijk pseudo-Groningengas op te slaan in de gasopslag
Norg kan de gaswinning uit het Groningenveld zo veel mogelijk worden geminimaliseerd.
De verwachting is dat gasopslag Norg aan het eind van het huidige gasjaar 2021–2022
is gevuld met circa 5,3 miljard Nm3 gas. Dat is meer dan waar GTS in haar raming van januari en het aanvullende advies
van 16 september jl. vanuit is gegaan. Zoals eerder aan uw Kamer gemeld, acht ik een
hoge vulgraad wenselijk voor de leveringszekerheid vanwege de oorlog in Oekraïne en
de daarmee gepaarde onzekerheden.

Door laagcalorisch in plaats van hoogcalorisch gas op te slaan in de bestaande gasopslag
Grijpskerk kan het Groningenveld eerder dicht. Om te zorgen dat de opslag na gasjaar
2022–2023 zoveel mogelijk capaciteit kan leveren om de hiervoor genoemde reserverol
van het Groningenveld te kunnen overnemen, is de opslag afgelopen zomer bijna volledig
gevuld tot 2,3 miljard Nm3. Ook komende zomer van 2023 zal de opslag volledig worden gevuld.

Ik begrijp de zorgen die spelen in de omgeving van de gasopslagen Norg en Grijpskerk.
Er loopt een omgevingstraject met NAM en de betrokken gemeentes om verschillende scenario’s
met betrekking tot deze opslagen te verkennen. Daarbij is nadrukkelijk aandacht voor
zorgen die er bij bewoners zijn over bijvoorbeeld het bewijsvermoeden rondom gasopslag
Norg.

Voldoende aanvoer van hoogcalorisch gas

Voor de productie van laagcalorisch gas is Nederland afhankelijk van de import van
hoogcalorisch gas. Hoogcalorisch gas is van belang, omdat dit gebruikt wordt om laagcalorisch
gas te maken door stikstof toe te voegen. De oorlog in Oekraïne brengt onzekerheid
met zich mee over de levering van dit hoogcalorische gas. Zoals toegelicht in de Kamerbrief
van 22 april jl. (Kamerstukken 29 023 en 36 045, nr. 302) wil het kabinet aan het einde van dit jaar onafhankelijk worden van Russische fossiele
brandstoffen. Het kabinet wil dit doel bereiken door onder andere in te zetten op
energiebesparing en verduurzaming en door de infrastructuur te creëren waarmee de
import van LNG kan worden vergroot. Door de vraag naar gas af te bouwen wordt de afhankelijkheid
van de kleine velden en import verkleind. Desondanks kunnen er in een worst case
scenario tekorten ontstaan bij een grote en langdurige onderbreking in de aanvoer van Russisch
gas, zoals toegelicht aan uw Kamer per brief op 9 september jl. (Kamerstuk 29 023, nr. 342). De maatregelen uit het Bescherm- en Herstelplan Gas zullen dan in werking treden.
Alleen in het allerlaatste geval, als de veiligheid van mensen in het geding is, omdat
er bijvoorbeeld geen gas meer is om ziekenhuizen te verwarmen of te koken, komt de
mogelijke aanvullende inzet van het Groningenveld ter discussie.

Seismiciteit

Met elke aardbeving in het Groningenveld worden de inwoners van Groningen weer opgeschrikt.
Uit de halfjaarlijkse rapportage seismiciteit Groningenveld van NAM blijkt dat de
seismiciteit sinds 2014 aan het dalen is en dat deze daling zich ook in de afgelopen
periode (november 2021 tot en met april 2022) heeft voortgezet. De aardbevingen die
zijn voorgekomen concentreren zich met name rondom Loppersum. SodM heeft de rapportage
beoordeeld en geconcludeerd dat de rapportage een volledig overzicht en een goede
analyse geeft van de waargenomen aardbevingen.

Zoals op 16 december 2021 en 8 juli 2022 aan uw Kamer is gemeld (Kamerstuk 33 529, nrs. 943 en 1057) heeft SodM NAM verzocht nader onderzoek te doen naar het antwoord op de vraag in
hoeverre de verwachtingen uit de seismische dreigings- en risicoanalyses passen bij
de waargenomen aardbevingen en de mogelijke oorzaken voor eventuele verschillen. Als
de opzet van dat onderzoek daartoe aanleiding geeft, zal ik TNO vragen om, in het
kader van de publieke seismische dreigings- en risicoanalyse die zij uitvoeren, een
bijdrage te leveren aan dit onderzoek. Dit onderzoek wordt in de komende periode uitgevoerd.
Ik zal uw Kamer informeren over de uitkomsten van het onderzoek.

Conclusie

Het gasjaar 2022–2023 is een kantelpunt, omdat het Groningenveld op de waakvlam gaat.
De definitieve sluiting van het Groningenveld komt dichtbij door de voortzetting van
de maatregelen om de vraag naar Groningengas af te bouwen. Ik blijft de voortgang
van de maatregelen nauwlettend monitoren. Het is mijn intentie om in het najaar van
2023 of uiterlijk 2024 de decennialange gaswinning uit het Groningenveld definitief
te beëindigen.

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat,
J.A. Vijlbrief