Brief regering : Inhoudelijke contouren nationaal actieplan seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld

Nr. 58
BRIEF VAN DE MINISTERS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP EN VAN SOCIALE ZAKEN
EN WERKGELEGENHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 27 juni 2022

Een cultuurverandering is noodzakelijk om de hardnekkige problematiek van seksueel
grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld daadkrachtig aan te pakken. Het is hoog
tijd om voortvarend maatregelen te nemen. Vanuit een normerende rol zet het kabinet
met de samenleving in op versteviging van wet- en regelgeving, gerichte acties en
het maatschappelijk gesprek. Deze aanpak krijgt vorm in een nationaal actieplan. De
concrete invulling van het nationaal actieplan tegen seksueel grensoverschrijdend
gedrag en seksueel geweld volgt dit najaar. Hiervoor organiseren we in de zomer meerdere
gesprekken en verkenningssessies met zo veel mogelijk belanghebbenden. In deze brief
schetsen we zoals toegezegd1 de inhoudelijk contouren van dat nationaal actieplan. Vanwege de omvang en urgentie
van de problematiek maken we uw Kamer nu al deelgenoot van onze ambities en overwegingen.
Wij informeren u mede namens de Minister van Justitie en Veiligheid, de Minister voor
Rechtsbescherming, de Minister voor Langdurige Zorg en Sport, de Staatssecretaris
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de Minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs
en de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

In de afgelopen maanden blijft de omvang en ernst van de problematiek duidelijk naar
voren komen. De verhalen van slachtoffers maken duidelijk dat seksueel grensoverschrijdend
gedrag overal in de samenleving voorkomt. Het laat een patroon zien dat onder andere
genderstereotypering, machtsongelijkheid en ongecorrigeerd gedrag een voedingsbodem
vormen voor het ontstaan van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld.

Ook de cijfers liegen er niet om: circa 1,6 miljoen Nederlanders zijn in 2020 slachtoffer
geworden van seksueel geweld.2 Vrouwen zijn hierbij veel vaker slachtoffer dan mannen. Daarnaast heeft 53% van de
Nederlandse vrouwen in haar leven ervaring gehad met seksueel grensoverschrijdend
gedrag.3 Transgender personen maken vier tot zeven keer zoveel seksueel geweld mee als cisgender
personen.4 Seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld kan een grote impact hebben
op het leven van slachtoffers, zowel fysiek als mentaal. Mensen kunnen offline en
online slachtoffer worden. Wanneer slachtoffers niet de juiste hulp krijgen en onvoldoende
worden gesteund door hun omgeving – en soms zelfs te maken krijgen met victim blaming – kan seksueel geweld ziekmakend zijn. Slachtoffers verdienen daarom de juiste hulp
en steun.

Ondanks het feit dat er al veel inzet is en is geweest5 om seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld te voorkomen, te signaleren
en te stoppen, moeten we constateren dat het nog lang niet genoeg is en dat er duidelijker
definities en normen nodig zijn. Het kabinet mengt zich daarom actief in het maatschappelijk
gesprek, spreekt zich uit en onderneemt samen met relevante partijen doelgerichte
acties en maatregelen. Daarmee is het startschot gegeven voor een effectievere, gezamenlijke
aanpak die zich zowel op fysiek als online seksueel grensoverschrijdend gedrag en
seksueel geweld richt. Deze aanpak krijgt vorm in een kabinetsbreed nationaal actieplan.

Het kabinet doet dit in nauwe samenwerking met de door ons aangestelde regeringscommissaris
Mariëtte Hamer, en met maatschappelijke organisaties, sociale partners, wetenschappers
en ervaringsdeskundigen.

We hebben grote ambities met het nationaal actieplan, passend bij de omvang van deze
maatschappelijke opgave en nemen direct maatregelen waar nodig. Tegelijkertijd constateren
we dat we nog niet alle antwoorden hebben. We zoeken met elkaar naar de juiste antwoorden
en aanpak. Het resultaat is er niet van de ene op de andere dag. De komende drie jaar
werken we op basis van het nationaal actieplan toe naar een samenhangende aanpak rondom
de preventie, signalering en terugdringing van seksueel grensoverschrijdend gedrag
en seksueel geweld. Opdat we in de samenleving met elkaar duidelijk hebben wanneer
er sprake is van seksueel grensoverschrijdend gedrag en we zo met elkaar omgaan dat
iedereen zich veilig voelt. En opdat daar waar toch seksueel grensoverschrijdend gedrag
en seksueel geweld voor komt een gepaste, effectieve aanpak volgt.

Internationale context

De problematiek van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld is niet
uniek voor Nederland. Voorbeelden hiervan zijn de #Metoo- en #TimesUp-bewegingen,
die in 2017 en 2018 opkwamen in de Verenigde Staten. En de daarop volgende bewegingen
#BalanceTonPorc in Frankrijk, #quellavoltache in Italië, #IkGeloofU in België en #EndRapeCulture
in Zuid-Afrika.

Verschillende internationale verdragen bieden bescherming tegen seksueel grensoverschrijdend
gedrag en seksueel geweld. Het Verdrag van Lanzarote voorziet in een multidisciplinaire
aanpak van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting van kinderen. Het Verdrag van
Istanbul biedt bescherming tegen diverse vormen van geweld, waaronder seksueel geweld.6 Op 8 maart 2022 publiceerde de Europese Commissie een richtlijnvoorstel voor de effectieve
bestrijding van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld binnen de Europese Unie (EU),
waaronder seksueel geweld. Uw Kamer is hier recent over geïnformeerd.7 Het kabinet is daarnaast voornemens om het op 21 juni 2019 aangenomen IAO-verdrag
190 inzake het uitbannen van geweld en intimidatie op de werkvloer voor het Europese
deel van Nederland te bekrachtigen. Het IAO-verdrag stelt maatregelen op het gebied
van (1) preventie en bescherming, (2) handhaving en genoegdoening en (3) advies en
scholing en raakt regelgeving en beleid van verschillende departementen. Het goedkeuringswetsvoorstel,
waarin wordt beschreven op welke wijze er met de artikelen van het verdrag wordt omgegaan
in regelgeving en beleid, wordt naar verwachting in de eerste helft van 2023 voor
uitdrukkelijke goedkeuring aan uw Kamer aangeboden.

Verschillende omringende landen hebben in de afgelopen jaren nationale aanpakken ontwikkeld
om gendergerelateerd geweld8, waaronder seksueel geweld, terug te dringen. We kijken naar en leren van deze voorbeelden
in de uitwerking van het nationaal actieplan seksueel grensoverschrijdend gedrag en
seksueel geweld. Ook wisselen we regelmatig kennis en ervaringen met onze buitenlandse
collega’s uit, bijvoorbeeld uit België. Onze eigen goede voorbeelden delen we graag;
zo is er vanuit veel landen belangstelling voor het aanstellen van de regeringscommissaris
in Nederland. Deze positie is uniek in de wereld.

Goed voorbeeld: Federale aanpak België

Op 27 november 2021 is in België het nationaal actieplan tegen gendergerelateerd geweld
gelanceerd, waarin nadrukkelijk aandacht is voor de aanpak van seksueel geweld, seksuele
intimidatie en seksisme in de openbare ruimte. Het plan bevat meer dan 200 maatregelen
en is in samenspraak met verschillende departementen, overheidsinstanties en maatschappelijke
organisaties tot stand gekomen. Voor het plan is een specifiek budget uitgetrokken
van € 2,5 miljoen per jaar. Ook wordt er een toezichthoudende commissie ingesteld,
bestaande vertegenwoordigers uit het maatschappelijk middenveld, om toe te zien op
de uitvoering en evaluatie.9

Wat gaan we doen?

Het overkoepelende doel van de aanpak in het nationaal actieplan is het voorkomen
van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld en het bereiken van een
samenleving waarin ieder zich veilig voelt. Dit vraagt een cultuurverandering. Om
dit te bereiken staan in het nationaal actieplan de volgende doelen centraal:

1. Tot maatschappelijke normen komen en een gedeeld beeld krijgen over hoe we met elkaar om willen gaan in de samenleving
en wat daarvoor nodig is, met nadrukkelijke aandacht voor genderstereotypering en
machtsongelijkheid. De samenleving hierbij beter toerusten met kennis over gezonde
relaties, consent, wensen, grenzen en seksuele weerbaarheid, met onder meer specifieke
aandacht voor de opgroeiende generatie, hun ouders en/of begeleiders en de professionals
die met hen werken;10

2. Scherpe formele normen stellen in wet- en regelgeving, om duidelijk te markeren wat we wel en niet toelaatbaar
achten en effectieve aanpakken verplicht te stellen;

3. Organisaties, gemeenten en clubs ondersteunen om processen op orde te brengen, zodat er overal helder en effectief beleid is om seksueel grensoverschrijdend
gedrag en seksueel geweld te voorkomen, maar ook om klachten op een goede wijze op
te volgen Hierbij is ook aandacht voor de rijksoverheid in de rol van zowel werkgever
als van subsidieverstrekker en opdrachtverlener;

4. Omstanders activeren door handelingsverlegenheid weg te nemen en hen mee te nemen in het gedeelde
beeld wat wel en niet kan;

5. De toegankelijkheid en vindbaarheid van meldpunten en hulpdiensten voor slachtoffers én plegers verbeteren.

6. Verbeteren van de inzet van en doorgeleiding naar adequate en effectieve hulp waardoor verdere schade zoveel mogelijk voorkomen wordt.

Deze doelen bereiken we enerzijds door in het nationaal actieplan in te zetten op
een pakket aan maatregelen en acties ontwikkeld en uitgevoerd met en door de betrokken
departementen, overheidsinstanties, sociale partners, maatschappelijke organisaties
en de samenleving. Anderzijds worden deze doelen bereikt door het maatschappelijke
gesprek te stimuleren en aan te gaan met elkaar. De regeringscommissaris is aanjager
en ondersteuner van dit maatschappelijke gesprek.

Gezamenlijke totstandkoming nationaal actieplan

Het kabinet zet met het nationaal actieplan in op maatregelen in de gehele keten;
van preventie, signaleren en melden tot (na)zorg en opvolging. In de bijlage van deze
brief zetten we de contouren van het nationaal actieplan nader uiteen, met daarbij
enkele concrete voorbeelden van maatregelen.

Om tot een effectieve en gedragen aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag en
seksueel geweld te komen betrekken we zoveel mogelijk belanghebbenden. De aanpak kan
alleen slagen als deze breed gedragen en gesteund wordt. De totstandkoming en de uitvoering
van het nationaal actieplan vragen om inzet, kennis en toewijding van alle actoren
in de samenleving. Er is grote behoefte aan een stevige aanpak en bereidheid in de
samenleving om hieraan bij te dragen. Waar het nu op aankomt, is om de krachten te
bundelen en hier een effectieve meerjarige aanpak van te maken.

Deze eerste contouren voor de aanpak zijn tot stand gekomen met de inbreng van de
regeringscommissaris. Zij ontving net als wij reeds veel brieven, signalen en adviezen
die richtinggevend zijn voor de verdere uitwerking en doorontwikkeling van het actieplan.
Deze uitwerking betreft een intensivering en uitbreiding van de eerder ingezette interdepartementale
aanpak.11

Voor de verdere uitwerking en verrijking van de contouren organiseren we rondom de
zomer meerdere gesprekken en verkenningssessies met maatschappelijke organisaties,
wetenschappers, ervaringsdeskundigen, jongeren, sociale partners en overheidsinstanties
om kennis en aanbevelingen op te halen. Ook wordt op deze manier het beeld aangescherpt
over waar de problematiek het grootst is. Op basis hiervan worden de contouren ingevuld
en aangescherpt. Daarbij zal in de uitwerking ook aandacht zijn voor specifieke maatregelen
en maatwerk voor sectoren en plaatsen waar dit van belang is, zoals de openbare ruimte,
thuis, in het onderwijs, op het werk, in de media en in de sport, maar ook voor specifieke
kwetsbare doelgroepen.

De volledige uitwerking van alle actielijnen met bijbehorende maatregelen landt in
het nationaal actieplan. De lancering van het nationaal actieplan staat gepland voor
het najaar 2022 tijdens een brede conferentie. Hier zullen we in gezamenlijkheid met
stakeholders en ervaringsdeskundigen de aftrap geven van het nationaal actieplan.
Het plan is niet statisch, we zullen het steeds bijstellen op basis van ervaringen
en ontwikkelingen en op basis van de signalen en adviezen van de regeringscommissaris.
Het doen van onderzoek en het delen van kennis is een essentieel onderdeel van het
proces.

Het maatschappelijk gesprek

Het bereiken van de gewenste cultuurverandering vraagt veel inspanning, een lange
adem en een brede inzet in de samenleving. Om tot deze cultuurverandering te komen
is het belangrijk dat het gesprek gevoerd wordt over maatschappelijke normen en over
formele normen zoals vastgelegd in nationale- en internationale wetgeving rondom seksueel
gedrag, genderstereotypes, machtsongelijkheid en grenzen. Zowel in de media, als in
de boardrooms, het klaslokaal en bijvoorbeeld aan keukentafels. Het kabinet zet hierop
in via meerdere sporen die hieronder worden toegelicht.

Aanstelling regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld

Met ingang van 4 april 2022 is Mariëtte Hamer aangesteld12 als onafhankelijke regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel
geweld, voor een periode van drie jaar.

Naast een adviserende rol (gevraagd en ongevraagd) richting dit kabinet bij de totstandkoming
en uitvoering van het nationaal actieplan, is de regeringscommissaris zelf actief
in de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Op basis
van de beschikbare kennis en de gesprekken die zij voert, werkt zij aan een strategie
voor de uitvoer van haar opdracht in de komende drie jaar, en zal zij de komende periode
een aantal eerste initiatieven nemen. Hierbij valt te denken een onderzoek naar de
vraag of er een kader moet komen waarbinnen onderzoeken naar seksueel grensoverschrijdend
gedrag worden gedaan. Ook zet zij een netwerk van ambassadeurs op, om haar bij haar
werkzaamheden te ondersteunen.

De regeringscommissaris is bovendien een zichtbaar en herkenbaar boegbeeld voor de
cultuurverandering die we met elkaar nastreven. Zij is aanjager en ondersteuner van
het maatschappelijke gesprek dat hieraan bijdraagt en zij vraagt daarbij aandacht
voor structuren en patronen in de samenleving die bijdragen aan het ontstaan van seksueel
grensoverschrijdend gedrag. Denk daarbij aan machtsverschillen, vooroordelen over
specifieke bevolkingsgroepen en een gebrek aan diversiteit en inclusiviteit.

Urgentie in de samenleving

Sinds haar aanstelling wordt de regeringscommissaris met regelmaat benaderd door mensen
die hun persoonlijke ervaringen en verhalen delen; noodkreten over schrijnende en
traumatiserende gebeurtenissen, waar mensen geen raad mee weten of ondanks vele pogingen
binnen hun organisaties of elders niet verder mee komen. Zij geven aan weinig hoop
meer te hebben, maar desondanks nog één keer hun ervaringen en verhalen willen delen,
hopende dat er in de toekomst voor henzelf, en voor anderen, eindelijk een positieve
verandering tot stand komt bij de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag en
seksueel misbruik. Het zijn deze ervaringen en verhalen die de urgentie van een ambitieus
nationaal actieplan en het belang van de aanstelling van de regeringscommissaris nog
eens duidelijk illustreren.

Publiekscommunicatie

Het kabinet vindt het eveneens belangrijk duidelijke en concrete handelingsperspectieven
te bieden aan eenieder die een positief verschil wil maken. Hierbij valt onder andere
te denken aan omstanders, die een belangrijke bijdrage kunnen leveren. Dit kan variëren
van vormen van grensoverschrijdend gedrag zoals «grapjes» die intimiderend zijn tot
aan het voorkomen en stoppen van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld.
Hiertoe wordt onder onze regie en in samenwerking met het bureau van de regeringscommissaris
in de komende maanden toegewerkt naar grootschalige publiekscommunicatie, na lancering
van het nationaal actieplan.

Tot slot

Op basis van de geschetste contouren, de gewenste versnelling en intensivering van
lopend beleid en de reeds waargenomen hiaten in de aanpak van seksueel grensoverschrijdend
gedrag en seksueel geweld verwacht dit kabinet dat er in 2023 extra middelen nodig
zijn om het nationaal actieplan uit te kunnen voeren. Voor de extra middelen die nodig
zijn voor 2023 zullen de betrokken beleidsdepartementen die vanuit hun eigen begroting
dekken.

Op basis van de verkenningssessies met het veld, de uitkomst van lopende onderzoeken
en het gesprek met uw Kamer worden de contouren van het nationaal actieplan uitgewerkt
tot een concrete aanpak voor de jaren 2024 en 2025, inclusief een passende begroting.
Indien hieruit extra kosten voortvloeien worden deze binnen de begrotingen van de
betrokken departementen gedekt.

Het aanpakken van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld vraagt om
ambitieuze inzet, actieve betrokkenheid én een lange adem. Het schetsen van de inhoudelijke
contouren van het nationaal actieplan is een eerste stap in de gewenste richting.
De komende jaren bouwen we aan een brede en groeiende beweging, die gezamenlijk oploopt
richting de gewenste cultuurverandering in het voorkomen en bestrijden van seksueel
grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld.

We bouwen aan een samenleving waarin iedereen op een prettige en respectvolle manier
met elkaar kan omgaan en iedereen zich veilig voelt.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
R.H. Dijkgraaf

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
C.E.G. van Gennip

BIJLAGE: CONTOUREN NATIONAAL ACTIEPLAN

In het nationaal actieplan werkt het kabinet acties uit langs de gehele keten van
seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld: normeren en signaleren, voorkomen,
melden, stoppen en handhaven en (na)zorg. In deze bijlage staan de eerste doelen en
bijbehorende acties beschreven die de komende periode verder worden uitgewerkt en
aangevuld.

1. Tot maatschappelijk normen en een gedeeld beeld komen over hoe we met elkaar om
willen gaan in de samenleving en wat daarvoor nodig is, met nadrukkelijke aandacht
voor genderstereotypering en machtsongelijkheid. De samenleving hierbij beter toerusten
met kennis over gezonde relaties, consent, wensen, grenzen en seksuele weerbaarheid,
met onder meer specifieke aandacht voor de opgroeiende generatie, hun ouders en/of
begeleiders en de professionals die met hen werken.

Het doel is om tot een duurzame verandering te komen waarin seksueel grensoverschrijdend
gedrag wordt voorkomen, meteen wordt gestopt wanneer grenzen worden overschreden en
herhaling van dit soort gedrag voorkomen wordt. Het moet gewoon worden om te bespreken
waar grenzen liggen en elkaar direct aan te spreken als in het dagelijks verkeer en
communicatie grenzen overschreden worden. We kunnen leren van ervaringen en erkennen
dat onbedoelde fouten maken mag, en elkaar direct aan te kunnen spreken als in het
dagelijks verkeer en communicatie grenzen worden overschreden moet gewoon worden.
Dit kabinet spreekt zich nadrukkelijk uit in het maatschappelijk gesprek dat de komende
jaren zal blijven plaatsvinden met de inzet van de regeringscommissaris.

Het is van belang om kinderen al op jonge leeftijd voor te lichten en om thuis en
op school met hen in gesprek te gaan over relaties en seksualiteit. Voor een gezonde
seksuele ontwikkeling en het aangaan van gelijkwaardige relaties is het immers belangrijk
dat jongeren kennis opdoen over het aangeven van wensen en grenzen en het vragen van
consent. Dit draagt bij aan respectvol omgaan met genderdiversiteit en gender13. Het nationaal actieplan zal ieder geval:

• Borgen dat het traject van de curriculumherziening leidt tot geactualiseerde kerndoelen
seksuele vorming. Zo kunnen leerlingen leren hun eigen grenzen te herkennen, te benoemen
en bewust te bewaken.

• Kijken wat er nodig is om het gebruik van effectieve, evidence-based lesmethoden en
leerpakketten binnen een doorlopende leerlijn te stimuleren en faciliteren;

• Ingaan op de aanpak van online geweld

2. Scherpe formele normen stellen in wet- en regelgeving, om duidelijk te markeren
wat wel en niet toelaatbaar is en welke effectieve aanpakken verplicht zijn.

Heldere normering is van groot belang om cultuurverandering te kunnen realiseren,
het draagt bij aan het kunnen vaststellen van grenzen. De rijksoverheid neemt het
voortouw in het vaststellen van heldere kaders en het inregelen van toezicht en handhaving
hierop. Ook hier geldt dat de overheid hierbij in dialoog gaat met de samenleving.
Het nationaal actieplan zal zowel aandacht besteden aan maatschappelijke normen als
formele, wettelijke normen zoals:

• De mogelijkheden voor wettelijke verplichting van een vertrouwenspersoon14, een wettelijk verplichte gedragscode en een wettelijk verplichte klachtenprocedure
en -commissie voor werkgevers.

• De strafrechtelijke bescherming van zedendelicten door aanpassing van de zedenwetgeving.

In de komende jaren zal op basis van advies van de regeringscommissaris en inzichten
uit de verkenningssessies mogelijk aanvullende regelgeving tot stand komen of worden
aangescherpt.

3. Organisaties, gemeenten en clubs ondersteunen om processen op orde te brengen,
zodat er overal helder en effectief beleid is om seksueel grensoverschrijdend gedrag
en seksueel geweld te voorkomen, maar ook om klachten op een goede wijze op te volgen

Het doel van het kabinet is dat over drie jaar iedere organisatie of ieder bedrijf
weet wat er verwacht wordt om seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld
tegen te gaan en hoe er gehandeld moet worden wanneer het zich voordoet, en dit ook
in de praktijk brengt. Om succesvol in te kunnen zetten op preventie, melding en het
duurzaam oplossen van de problematiek, is het essentieel dat de processen in organisaties
op orde zijn. De volgende acties dragen hieraan bij:

• Naast generieke maatregelen die bijdragen aan het verbeteren van de gehele keten,
worden middels het nationaal actieplan sectorale aanpakken ondersteund. Verschillende
sectoren zijn inmiddels aan de slag gegaan met het voorkomen en aanpakken van seksueel
grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. In het nationaal actieplan zal in ieder
geval aandacht worden besteed aan de acties op het werk en in de media-, sport-, onderwijs-,
en wetenschapssector.

• Voor werkgevers geldt dat zij hun arbeidsomstandighedenbeleid op orde moeten hebben.
De Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) is verplicht en startpunt van een veilige
werkomgeving. Via het meerjarenprogramma RI&E wordt hierop ingezet, onder andere door
de PSA categorie (psychosociale arbeidsbelasting) op Route naar RIE.nl te verbeteren.15

• Samen met sociale partners wordt een meerjarige programmatische aanpak ontwikkeld
om processen op de werkvloer op orde te krijgen;

• Bestaande handreikingen en wegwijzers om seksuele intimidatie op de werkvloer te voorkomen
en aan te pakken worden geactualiseerd en opnieuw onder de aandacht gebracht;

• Er wordt een verkenning uitgevoerd naar de consistentie van VOG-screening voor professionals
in het onderwijs en de wenselijkheid en mogelijkheden om deze aan te scherpen;16Als grootste werkgever van Nederland zet de rijksoverheid als werkgever steviger in
op de aanpak voor het tegengaan en voorkomen van grensoverschrijdend gedrag in het
algemeen, en grensoverschrijdend seksueel gedrag in het bijzonder:

○ Om meer inzicht te krijgen in de factoren die bijdragen aan het voorkomen van ongewenst
gedrag, vindt verdiepend onderzoek plaats, en wordt gemonitord op de effectiviteit
van deze aanpak.

○ Daarnaast richt de aanpak zich op het vergroten van alertheid en doortastendheid,
met name ook bij leidinggevenden, alsook op het versterken van weerbaarheid, ook die
van omstanders. Meer bekendheid wordt gegeven aan mogelijkheden om een melding te
doen of een klacht in te dienen over ongewenst gedrag. Het is bovendien van belang
dat medewerkers (beter) weten dat en hoe ze een beroep kunnen doen op vertrouwenspersonen.

○ De rijksoverheid zal bij de inkoop van producten en diensten waar mogelijk een criterium
of uitvoeringsvoorwaarde met betrekking tot diversiteit en inclusie hanteren, waarbij
de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer als prioriteit wordt
aangemerkt;

○ Daarnaast worden de mogelijkheden verkend voor de rijksoverheid om ook in de rol van
subsidieverstrekker in te zetten op het voorkomen en tegengaan van seksueel grensoverschrijdend
gedrag.

4. Omstanders activeren door handelingsverlegenheid weg te nemen

Uit onderzoek blijkt dat in veel gevallen van seksueel grensoverschrijdend gedrag
in een openbare setting een omstander aanwezig is, maar dat slechts een kwart van
de omstanders ingrijpt om de situatie te de-escaleren. Handelingsverlegenheid wordt
door ruim 85% van omstanders genoemd als de belangrijkste oorzaak van het niet interveniëren.17 In het nationaal actieplan stelt het kabinet zichzelf daarom onder andere als doel
om:

• Het grote publiek voor te lichten over wat omstanders kunnen doen en wat de normen
zijn. Zeker ook in situaties die alledaags kunnen lijken, maar waarvan iedereen ook
voelt dat ze eigenlijk over de schreef gaan.

5. De toegankelijkheid en vindbaarheid van meldpunten en hulpdiensten voor slachtoffers
én plegers verbeteren.

Het doel van het actieplan is het voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag
en seksueel geweld. Wanneer seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel geweld
zich toch voordoet, is het van belang dat slachtoffers hun verhaal kwijt kunnen, advies
kunnen vragen, een melding kunnen doen en toegang hebben tot de juiste (na)zorg. Seksueel
grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld hebben een grote impact op het leven
van slachtoffers, zowel fysiek als mentaal. Slachtoffers verdienen daarom de juiste
hulp en steun. Kinderen en jongeren kunnen worden geschaad in hun ontwikkeling wanneer
zij een trauma hebben opgelopen. Jonge mensen die geen adequate hulp krijgen lopen
bovendien het risico om later opnieuw seksueel misbruik mee te maken. Een onbehandeld
trauma kan immers ernstige gevolgen hebben voor het slachtoffer en diens omgeving.
Ook aandacht voor daders is van belang. In het actieplan wordt aandacht besteed aan
de volgende punten:

• Het benutten voor de onderzoeksresultaten van het reeds gestarte onderzoek van het
Verwey Jonker Instituut naar de mogelijkheden tot verbeteren van de toegankelijkheid
en vindbaarheid van laagdrempelige hulpdiensten voor slachtoffers en plegers van seksueel
geweld.

• De uitbreiding van de meld- en overlegplicht bij vermoedens van seksuele misdrijven
in het onderwijs.

6. Verbeteren van de inzet van en doorgeleiding naar adequate en effectieve hulp waardoor
verdere schade zoveel mogelijk voorkomen wordt.

Slachtoffers van seksueel geweld kunnen terecht bij de reguliere zorgverlening, zoals
hun huisarts of het advies- en meldpunt Veilig Thuis, maar ook bij het Centrum Seksueel
Geweld (CSG) (zowel minder- als meerderjarig). Het CSG biedt medische, forensisch
en psychologische deskundigen vanuit één locatie om integrale hulp te bieden en/of
toe te leiden naar specialistische GGZ-zorg. Om de financiële en bestuurlijke organisatie
van het CSG en daarmee zorg te verbeteren en te versterken, zijn in opdracht van VWS
en JenV verschillende onderzoeken uitgevoerd. Op basis van de bevindingen uit deze
rapporten worden gesprekken gevoerd met het CSG en de VNG.

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de regionale aanpak van seksueel geweld en voor
de beschikbaarheid van voldoende passende hulpverlening. Gemeenten zijn en worden
hierbij vanuit het Rijk ondersteund. Er is een handreiking voor gemeenten opgesteld
om hen te helpen tot een effectieve, samenhangende aanpak van seksueel geweld te komen
en hen inzicht te bieden in hoe dat zicht op de regionale problematiek kan vergroten.
De komende jaren zetten we in op doorontwikkeling.

We zorgen ervoor dat het signaleren door professionals wordt versterkt en vervolgens
de interventies die worden ingezet om het geweld te stoppen, gericht zijn op het wegnemen
van de oorzaak van geweld. Dit betekent dat we:

• Aandacht geven aan gender binnen de systeemgerichte aanpak van seksueel geweld. De
systeemgerichte aanpak richt zich op het hele systeem waarbinnen geweld plaatsvindt,
zoals bijvoorbeeld een gezin. Gender maakt hier ook onderdeel van uit.

• Ons inzetten voor adequate risicotaxatie-instrumenten zodat gender als oorzaak van
geweld tijdig in beeld komt.

• Ons inzetten voor deskundigheidsbevordering zodat professionals gender als oorzaak
van geweld kunnen signaleren en weten welke interventies ingezet dienen te worden
om de oorzaak weg te nemen.