Brief regering : Bekostiging investeringsvoorstellen tweede ronde Nationaal Groeifonds

Nr. 12
BRIEF VAN DE MINISTERS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT EN VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 14 april 2022

Met deze brief informeren wij uw Kamer over de uitkomst van de tweede ronde investeringen
van het Nationaal Groeifonds. Het Nationaal Groeifonds is in 2020 aangekondigd met
als doel om het duurzaam verdienvermogen van Nederland te versterken. Het Nationaal
Groeifonds investeert samen met initiatiefnemers in projecten die zorgen voor duurzame
economische groei op langere termijn. Daar plukken wij uiteindelijk allemaal de vruchten
van. Want economische groei zorgt voor meer inkomen, zodat wij met zijn allen meer
te besteden hebben. En het geeft ruimte om te blijven investeren in bijvoorbeeld gezondheidszorg,
onderwijs en maatregelen tegen klimaatverandering.

Zonder verdere investeringen in ons duurzaam verdienvermogen zal in de toekomst een
steeds groter deel van onze welvaart besteed worden aan publieke voorzieningen. Om
deze op een hoog peil te houden en tegelijkertijd ook de bestedingsruimte van huishoudens
te vergroten, investeert het kabinet via het Nationaal Groeifonds in het duurzaam
verdienvermogen van Nederland. Daarbij geldt dat het verdienmodel van de toekomst
evenwichtig moet zijn en milieu, mensen en samenleving moet respecteren. Voorstellen
moeten daarom passen binnen dat verdienmodel van de toekomst.

Vorig jaar hebben we hier een eerste stap toe gezet. Op 9 april 2021 kondigde het
kabinet aan 4,1 miljard euro uit te trekken voor (voorwaardelijke) toekenningen en
reserveringen uit het Nationaal Groeifonds1 op de investeringsdomeinen Kennisontwikkeling, Onderzoek, ontwikkeling en innovatie
(R&D&I) en Infrastructuur. Inmiddels zijn de eerste projecten van start gegaan. Nu
zetten we, door met het Nationaal Groeifonds wederom te investeren in de meest kansrijke
projecten, een belangrijke tweede stap richting de verdere versterking van het duurzaam
verdienvermogen.

Advies tweede ronde

Voor de tweede investeringsronde van het Nationaal Groeifonds heeft de onafhankelijke
adviescommissie zich de afgelopen maanden gebogen over de 35 voorstellen die de door
RVO uitgevoerde toets op de toegangspoortcriteria hebben doorstaan en naar de adviescommissie
zijn doorgeleid2. De adviescommissie heeft op 5 april jl. haar advies aan ons uitgebracht over welke
voorstellen te bekostigen. Zij heeft de voorstellen getoetst op de invloed op het
duurzaam verdienvermogen van de Nederlandse economie, maatschappelijke kosten en baten,
additionaliteit aan publieke en private financiering, subsidiariteit, minimumomvang,
en of het voorstel incidenteel is.

De adviescommissie heeft net als in de eerste ronde per voorstel het advies vormgegeven
langs de volgende lijnen, waarbij per voorstel ook mengvormen voorkomen:

– Advies om toe te kennen;

– Advies om voorwaardelijk toe te kennen. Indieners moeten aan voorwaarden voldoen om
de middelen beschikbaar te krijgen;

– Advies om een reservering te maken. Indieners moeten een beter uitgewerkt of aangepast
plan indienen, waarna dit opnieuw beoordeeld wordt;

– Advies om geen middelen toe te kennen.

In totaal zijn in deze ronde 28 voorstellen positief beoordeeld, waarbij de adviescommissie
adviseert om deze toe te kennen, onder voorwaarden toe te kennen of een bedrag te
reserveren. Het advies is om 1,317 miljard euro toe te kennen, een bedrag van 3,663
miljard euro toe te kennen onder voorwaarden en reserveringen te doen voor in totaal
1,326 miljard euro. In de onderstaande tabel vindt u het advies samengevat. In bijlage
1 staat het bedrag per voorstel3. In de bijlagen vindt u het volledige advies van de adviescommissie, waarin ook een
uitgebreidere specificatie van de toekenningen is opgenomen4.

Tabel 1 Bedragen per pijler (in miljoenen euro)

Pijler

Ingediend

Positief advies

Bedrag

Toegekend

Bedrag

Voorwaardelijk

toegekend

Bedrag

Reservering

Kennis-ontwikkeling

8

7

470

1.187

–

R&D&I

26

20

847

2.371

1.326

Infrastructuur

1

1

–

105

–

Totaal

35

28

1.317

3.663

1.326

Box 1 bevat de voorstellen die (ten dele) positief zijn beoordeeld door de adviescommissie.

Box 1: Positief beoordeelde voorstellen

Terrein Onderzoek, ontwikkeling en innovatie (R&D&I)

De revolutie van de zelfdenkende moleculaire systemen

Duurzame MaterialenNL

Einstein Telescope

NXTGEN HIGHTECH

Photondelta

Thema Landbouw, voedsel en land- en watergebruik

Cellulaire agricultuur

CropXR

Groeiplan Watertechnologie

NL2120, het groene verdienvermogen van Nederland

Werklandschappen van de toekomst

Biotech Booster

Oncode-PACT

PharmaNL

Thema Energie en duurzame ontwikkeling

Toekomstbestendige leefomgeving

GroenvermogenII

Nieuwe Warmte Nu!

Digitaal Ecosysteem Mobiliteit en Smart City

Digitale Infrastructuur en Logistiek

Luchtvaart in Transitie

Zero-emissie binnenvaart batterij-elektrisch

Terrein Kennisontwikkeling

Digitaal Onderwijs Goed Geregeld

Digitaliseringsimpuls onderwijs NL

Impuls Open Leermateriaal

Ontwikkelkracht

Collectief laagopgeleiden en laaggeletterden

Nationale LLO Katalysator

Opschaling publiek private samenwerking in het beroepsonderwijs

Terrein Infrastructuur

Rail Ghent-Terneuzen

Deze brief is daarnaast vergezeld van een bijlage 25, waarin verder wordt ingegaan op de omvang van de bekostiging van deze voorstellen
en waarin een korte beschrijving van het voorstel wordt gegeven. Ook wordt in de bijlage,
conform de motie van het lid Heinen c.s.6, ingegaan op de raakvlakken met de Groeistrategie van het kabinet. Tevens verwijzen
wij u graag naar de website www.nationaalgroeifonds.nl voor een totaaloverzicht van gehonoreerde voorstellen.

In het coalitieakkoord van 15 december 2021 is afgesproken dat het terrein Infrastructuur
uit het Nationaal Groeifonds wordt gehaald. Dit geldt echter niet voor de tweede ronde
die toen al in gang was gezet. Een aantal voorstellen dat is ingediend voor het terrein
Infrastructuur zijn door de adviescommissie aangemerkt als innovatieve voorstellen
op het gebied van energie en duurzame mobiliteit, wat hoort bij het terrein Onderzoek,
ontwikkeling en Innovatie (R&D&I). Er blijft één voorstel over op het terrein van
fysieke infrastructuur: Rail Gent-Terneuzen.

Besluit kabinet

Zoals beschreven in de brief over het Nationaal Groeifonds aan uw Kamer van 7 september
20207, is het onafhankelijke advies van de adviescommissie zwaarwegend en in beginsel leidend
in het uiteindelijke kabinetsbesluit over welke projecten uit het fonds worden gefinancierd.
Het kabinet doet geen aanvullende inhoudelijke toets op de voorstellen, maar controleert
of de voorgedragen voorstellen niet in strijd zijn met het kabinetsbeleid en of er
voldoende budget beschikbaar is. Voorstellen waarover de adviescommissie negatief
heeft geadviseerd en waarvan besloten is deze niet te financieren, komen in de huidige
vorm en in deze indieningsronde niet alsnog in aanmerking voor bekostiging uit het
Nationaal Groeifonds.

In lijn hiermee heeft het kabinet besloten om het advies van de adviescommissie in
zijn volledigheid over te nemen. Dit betekent dat er 4,980 miljard euro aan middelen
wordt toegekend en voorwaardelijk toegekend. Daarnaast wordt er, op advies van de
adviescommissie, 1,326 miljard euro gereserveerd voor voorstellen die nog nadere uitwerking
behoeven. Dit is meer dan de gemiddelde jaartranche van 4 miljard euro per jaar. Hier
is ruimte voor omdat de eerste ronde binnen het Nationaal Groeifonds een kleiner budgettair
beslag heeft gekregen dan de 4 mld. gemiddeld Het kabinet kan hiermee het advies van
de adviescommissie in zijn geheel overnemen.

Hiermee wordt wederom een belangrijke stap gezet richting het verhogen van onze toekomstige
welvaart en het versterken van ons duurzaam verdienvermogen. In de bijlage vindt u
het volledige advies van de commissie, met de overwegingen van de adviescommissie
bij het advies8. In de bijlage vindt u tevens het advies van het Centraal Planbureau, dat door de
commissie is meegenomen in haar beoordeling9. Ook alle andere adviezen die de commissie heeft ingewonnen bij externe experts uit
binnen- en buitenland zijn bijgevoegd10.

Het kabinet is ervan overtuigd dat de door de adviescommissie geselecteerde projecten
de meest kansrijke projecten zijn die een zo groot mogelijke bijdrage kunnen leveren
aan het duurzame verdienvermogen van de Nederlandse economie. Daarnaast dragen zij
ook positief bij aan verscheidene grote nationale maatschappelijke opgaven, zoals
het bijdragen aan verduurzaming van onze economie, het versterken van onderzoeks-
en innovatie-ecosystemen en het optimaal benutten van talent.

We danken de adviescommissie zeer voor haar inzet en de onafhankelijke en deskundige
beoordeling van de investeringsvoorstellen, in samenwerking met de inzet van vele
deskundigen uit binnen- en buitenland. De scherpe en onafhankelijke blik van de adviescommissie
waarborgt dat de voorstellen bekostigd uit het Nationaal Groeifonds daadwerkelijk
de grootste kans maken om maximaal bij te dragen aan het duurzame verdienvermogen
van de Nederlandse economie.

De adviescommissie deelt daarnaast een aantal geleerde lessen naar aanleiding van
de tweede ronde voor toekomstige indieners om rekening mee te houden bij voorstelontwikkeling.
Dit heeft enerzijds betrekking op de aansluiting op flankerend beleid en lopende Europese
initiatieven. Anderzijds op de uitwerking en kwaliteit van plannen, waaronder bondiger
onderbouwen met meer faseringaandacht voor de beschikbaarheid van vakmensen, valorisatie
van kennis, het tegengaan van versnippering, en het in kaart brengen van cofinanciering
en maatschappelijke effecten. Ook blikt de adviescommissie vooruit naar de samenhang
in de portefeuille in de derde en volgende rondes. Het kabinet verwelkomt de geleerde
lessen van de adviescommissie om de kwaliteit van de investeringen en daarmee de impact
verder te vergroten zeer. Daar waar het kabinet vanuit de eigen rol kan ondersteunen
in het verder brengen van de lessen doen we dat zeker.

Vervolgstappen na bekendmaking

De uitkomst van de tweede ronde zal worden verwerkt in de eerste suppletoire begroting
van het Nationaal Groeifonds bij de Voorjaarsnota. De toekenningen zullen leiden tot
een budgetoverheveling van de middelen naar het verantwoordelijke departement. Voor
de voorwaardelijke toekenningen en de reserveringen zullen eerst aangepaste voorstellen
bij de adviescommissie worden ingediend, waarna de adviescommissie het kabinet zal
adviseren over een al dan niet definitieve toekenning.

Per project zullen tussen de fondsbeheerders en de ontvangende Minister afspraken
worden gemaakt over de uitvoering, monitoring en evaluatie van de betreffende projecten.
Zoals verzocht tijdens het wetgevingsoverleg van 21 maart jl. (Kamerstuk 35 976, nr. 28) zijn bij dezen ook de modellen voor afspraken tussen fondsbeheer en de uitvoerende
departementen bijgevoegd11. Dit betreft algemene projectoverstijgende en projectspecifieke afspraken. Hierin
worden onder andere afspraken gemaakt over beleid omtrent intellectueel eigendom en
monitoring & evaluatie.

Gedurende de uitvoerende fase van de gehonoreerde voorstellen zal de adviescommissie
tevens een monitoringsfunctie vervullen. De commissie zal door regelmatige rapportage
de voortgang van de projecten blijven volgen om ervoor te zorgen dat het geld goed
wordt besteed en de beoogde effecten worden bereikt. In lijn met het instellingsbesluit
brengt de adviescommissie jaarlijks verslag uit over haar werkzaamheden. Dit verslag
hebben we bijgevoegd bij deze brief. Het jaarverslag is ook openbaar te vinden op
de website van het Nationaal Groeifonds (www.nationaalgroeifonds.nl). De overwegingen van de adviescommissie hierin zullen gebruikt worden bij de inrichting
van de derde ronde.

Eerste ronde projecten

De adviescommissie heeft, naast het advies over de voorstellen die zijn ingediend
bij de tweede ronde van het Nationaal Groeifonds, ook adviezen uitgebracht over voorstellen
uit de eerste ronde. Het betreft een advies over de omzetting van voorwaardelijke
toekenningen naar definitieve toekenningen van twee voorstellen en een advies over
de toekenning van een voorstel waarvoor ene reservering was gemaakt.

De adviescommissie adviseert om de voorwaardelijke toekenning voor het voorstel RegMed
XB van 33 miljoen euro definitief toe te kennen. Eerder is al 23 miljoen euro toegekend
aan RegMedXB. Hierdoor komt de totale bijdrage uit het Nationaal Groeifonds uit op
56 miljoen euro.

De adviescommissie adviseert tevens om de voorwaardelijke toekenning voor het voorstel
QuantumDeltaNL van 228 miljoen euro definitief toe te kennen. Eerder is al 54 miljoen
euro toegekend. De totale bijdrage uit het Nationaal Groeifonds komt hiermee vooralsnog
uit op 282 miljoen euro. Daarnaast staat er nog 333 miljoen euro gereserveerd voor
een derde fase.

Tot slot adviseert de adviescommissie om de reservering voor het voorstel AiNed gedeeltelijk
om te zetten in een toekening. Het advies schrijft voor om 116,5 miljoen euro van
de gereserveerde 188 miljoen euro toe te kennen.

Deze adviezen worden in zijn volledigheid overgenomen. Deze adviezen zijn tevens als
bijlagen toegevoegd aan deze brief12.

Vooruitblik op de volgende ronde

Parallel aan deze bekostiging werken wij verder aan de vervolgrondes van het Nationaal
Groeifonds. Op 22 november jl. hebben wij de Wet Nationaal Groeifonds bij uw Kamer
ingediend (Kamerstuk 35 976). Deze wet is op 29 maart jl. door uw Kamer aanvaard en ligt nu voor in de Eerste
Kamer. Indien deze wet voor de zomer wordt aangenomen, is de weg vrij om vanaf de
derde ronde ook te gaan werken met de mogelijkheid voor bedrijven, kennis- en onderwijsinstellingen,
overheden, maatschappelijke organisaties en andere partijen om direct hun investeringsvoorstellen
in te dienen bij het Nationaal Groeifonds, via een subsidieregeling. Wij zullen u
voor de zomer verder informeren over de vormgeving en het tijdpad van de derde investeringsronde.

Daarbij streven wij ernaar dat het in het eerste kwartaal van 2023 mogelijk is voor
zowel departementen als veldpartijen om hun voorstellen in te dienen. Wij zien uit
naar de volgende ronde en de voortgang van de gehonoreerde voorstellen.

De Minister van Economische Zaken en Klimaat,
M.A.M. Adriaansens

De Minister van Financiën,
S.A.M. Kaag