Brief regering : Voortgang experiment gesloten coffeeshopketen

Nr. 489 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT EN VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 30 maart 2022

Met deze brief informeren wij uw Kamer over de uitwerking van de afspraken uit het
coalitieakkoord betreffende het Experiment gesloten coffeeshopketen en de voortgang
van het experiment. Hieronder gaan wij in op de stand van zaken met betrekking tot
de telers, de planning van het experiment en de voortgang van de voorbereidingen van
het experiment.

Uitwerking opgaven coalitieakkoord

We vinden het allereerst van belang te melden dat het experiment met de gedecriminaliseerde
toevoer aan coffeeshops van op kwaliteit gecontroleerde wiet wordt voortgezet. In
het coalitieakkoord zijn nadere afspraken gemaakt, die we nu aan het uitwerken zijn
(Kamerstuk 35 788, nr. 77). De eerste opgave betreft uitbreiding van het experiment met een grote stad. Wel
dient voor deelname van een elfde gemeente dient de wet- en regelgeving aangepast
te worden. In de Wet Experiment gesloten coffeeshopketen (Kamerstuk 34 977) is nu vastgelegd dat maximaal tien gemeenten aan het experiment deelnemen en de
betreffende tien gemeenten zijn aangewezen in het Besluit Experiment gesloten coffeeshopketen.
De wetswijziging is in voorbereiding en het streven is om de wet- en regelgeving aan
het einde van dit jaar te hebben aangepast. Bij de G4-gemeenten hebben wij interesse
in deelname aan het experiment gepolst.

De tweede opgave betreft het vaststellen van criteria voor de beoordeling van de uitkomst
van het experiment op het gebied van criminaliteit, volksgezondheid en preventie.
Op dit punt zijn we bezig met de uitwerking hiervan. We zullen uw Kamer daarover voor
de zomer informeren. De derde opgave betreft het aanbieden van het kabinetsstandpunt
op basis van een evaluatieverslag over het experiment aan uw Kamer en de Eerste Kamer
in 2024. We zijn op dit moment met de onderzoekers en de Begeleidings- en Evaluatiecommissie
in gesprek over hoe het beste uitvoering gegeven kan worden aan deze opgave.

De vierde opgave uit het coalitieakkoord betreft het treffen van juridische en praktische
voorbereidingen om na afloop van de experimenten zoveel mogelijk direct te kunnen
handelen in lijn met de uitkomst hiervan. Hier zullen we de komende tijd invulling
aan geven.

Stand van zaken telers en planning

Er zijn nu acht telers aangewezen. De verwachting is dat de negende en tiende teler
ook snel aangewezen worden. De aangewezen telers zijn bezig met het opzetten van hun
teeltbedrijf. De voorbereidingen bestaan onder andere uit het aankopen van de locatie,
aanvragen van lokale vergunningen, contracten afsluiten met energieleveranciers en
de bouw en inrichting van de teeltfaciliteit.

Op dit moment bevindt het experiment zich in de voorbereidingsfase. De telers, coffeeshophouders
in deelnemende gemeenten, toezichthouders en gemeenten bereiden zich voor op de volgende
fase: de overgangsfase. Tijdens de overgangsfase mogen de deelnemende coffeeshops
de hennepproducten van de voor dit experiment aangewezen telers verkopen, naast de
gedoogde verkoop. De overgangsfase duurt zes weken en daarna volgt de experimenteerfase.
Vanaf dat moment mogen de deelnemende coffeeshops uitsluitend hennepproducten verkopen
van de aangewezen telers. Het is de coffeeshops dan niet meer toegestaan om producten
uit het illegale circuit te verkopen. De experimenteerfase duurt vier jaar.

In de Kamerbrief van 4 november 20211 hebben we aangegeven ernaar te streven om in de loop van de tweede helft van 2022
te starten met de overgangsfase. Inmiddels is helaas gebleken dat starten in 2022
niet meer reëel is. Hier speelt mee dat de selectieprocedure van de laatste telers
langer duurt dan verwacht en een aantal telers problemen heeft met het verkrijgen
van de locatie. Daarnaast kunnen de telers, met voortschrijdend inzicht, inmiddels
een meer realistische inschatting geven van hun benodigde voorbereidingstijd.

Op basis van de nieuwe informatie over de voorbereidingstijd van de telers schatten
wij in dat de overgangsfase kan starten in het tweede kwartaal van 2023, omdat dit
het eerste moment is waarop naar verwachting de kwantiteit, kwaliteit en diversiteit
van de geproduceerde hennep en hasjiesj voldoende is om de deelnemende coffeeshops
volledig en bestendig te kunnen bevoorraden. Bij starten voordat het aanbod aan deze
voorwaarden voldoet, bestaat het risico dat de voorraden van de coffeeshops leeg raken,
de prijzen extreem stijgen en/of de consumenten ontevreden zijn over het nieuwe aanbod.
Met als risico dat de consumenten uitwijken naar de illegale markt. Onze inzet is
snel te starten met de overgangsfase, maar de weg naar de start blijkt hobbelig te
zijn. Het constateren en oplossen van de uitdagingen en problematiek gedurende de
voorbereiding is echter onderdeel van het experiment en geeft waardevolle inzichten
over het doel van het experiment, hoe te komen tot een gesloten coffeeshopketen met
op kwaliteit gecontroleerde hennep en hasjiesj. We monitoren het proces nauwlettend
om te bezien of de planning nog steeds realistisch is. Hierbij zijn we steeds alert
op mogelijkheden tot versnelling.

De overgangsfase start daadwerkelijk op de datum waarop de kwantiteit, kwaliteit en diversiteit van de geproduceerde hennep
en hasjiesj voldoende is om de deelnemende coffeeshops volledig en bestendig te kunnen
bevoorraden, en als wordt voldaan aan de voorwaarden van een gesloten keten. Dit punt
kan worden bereikt voordat álle telers gereed zijn om te leveren.

Het daadwerkelijke startmoment van de overgangsfase wordt in een ministerieel besluit
vastgelegd en gepubliceerd in de Staatscourant. We zullen uw Kamer informeren over
de voortgang. Als bijlage aan deze Kamerbrief is de tijdlijn van het experiment toegevoegd,
die het onderscheid tussen de verschillende fases visueel maakt2.

Bankrekening

Een aantal telers geeft aan problemen te hebben met het verkrijgen van een bankrekening.
De banken zien bij deze telers belemmeringen om dienstverlening aan te bieden, voortvloeiend
uit hun taken en verantwoordelijkheden vanuit de Wet ter voorkoming van witwassen
en financieren van terrorisme. Met betrokken partijen, waaronder het Ministerie van
Financiën, De Nederlandsche Bank, de betrokken banken en de telers zelf wordt gezocht
naar oplossingen. Hierover zullen wij uw Kamer voor aankomende zomer berichten.

Voortgang voorbereiding experiment

Onderzoek

Het onderzoeksconsortium gaat de geslotenheid van de keten en de effecten op het gebied
van criminaliteit, veiligheid, overlast en volksgezondheid monitoren. Het onderzoek
wordt begeleid door een Begeleidings- en Evaluatiecommissie. In het najaar van 2021
is het onderzoeksconsortium gestart met de nulmeting, die de situatie voorafgaand
aan het experiment in kaart brengt. Op een later moment worden vervolgens de effectmetingen
vergeleken met de nulmeting, om te bezien welke effecten er opgetreden hebben als
gevolg van het experiment. Aangezien veldwerk onderdeel is van de dataverzameling
is de meting in verband met de coronamaatregelen eind vorig jaar gepauzeerd. Inmiddels
is de dataverzameling hervat en naar verwachting is deze in april 2022 afgerond.

Track and Trace systeem

Het Track and Trace systeem, dat wordt ontwikkeld ter ondersteuning van het toezicht
op de geslotenheid van de keten, is grotendeels klaar. In het Track and Trace systeem
worden de hennep en hasjiesj vanaf het productieproces tot en met de verkoop of afvalvernietiging
gevolgd en geregistreerd. Het gebruik van dit Track and Trace systeem is verplicht
voor alle telers en coffeeshophouders die deelnemen aan het experiment, met verschillende
apps voor telers, inspecties en coffeeshops. Tijdens de ontwikkeling hebben de betrokken
gebruikersgroepen input geleverd. Inmiddels hebben zowel de aangewezen telers, de
landelijke toezichthouders (de Inspectie van Justitie en Veiligheid, IJenV, en de
Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit, NVWA), de gemeentelijke toezichthouders en
de coffeeshops deel kunnen nemen aan een gebruikerstest. Tijdens deze test is gebleken
dat het systeem werkt en toegankelijk is. Inmiddels werkt IJenV aan een een set van
rapportages waarmee zij de data in Track and Trace kan analyseren, onder meer noodzakelijk
voor het «toezicht op afstand». De eerste teler(s) die gereed zijn zullen samen met
de landelijke toezichthouders de eerste groep gebruikers van het systeem zijn. Met
de start van de teelt van de eerste teler zullen de IJenV en NVWA dan ook starten
met hun toezichthoudende taken.

Preventie

De ontwikkeling en implementatie van een aantal instrumenten die van belang zijn voor
het preventiebeleid in de experimentgemeenten verloopt volgens planning. Zo heeft
het Trimbos-instituut een conceptmodel Preventie- en Handhavingsplan Cannabis ontwikkeld
dat het komende half jaar in twee experimentgemeenten als pilot getest zal worden
en daarna ook gebruikt kan worden in andere gemeenten. Op basis van de ervaringen
van de pilotgemeenten wordt het model zo nodig aangepast. Daarnaast is de tekst van
de bijsluiter met gebruiksinformatie, die telers aan hun producten moeten toevoegen,
geactualiseerd op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten.3 Andere in gang gezette activiteiten zijn de uitrol van diverse laagdrempelige online
zelfhulpinterventies voor diverse doelgroepen met verschillende problematiek. Dit
gebeurt in nauwe samenwerking met de instellingen voor verslavingszorg. Ook wordt
er samen met de instellingen voor verslavingszorg gewerkt aan ondersteunende materialen
voor de communicatie over het experiment met netwerkpartners (onderwijs, jongerenwerk)
en inwoners (jongeren, ouders, coffeeshopbezoekers, overige geïnteresseerden). Dit
gebeurt in de vorm van een FAQ-document en voorbeeldteksten.

Wijziging Regeling en Besluit

Op 16 februari jl. is een gewijzigde versie van de Regeling experiment gesloten coffeeshopketen
gepubliceerd.4 Een voorstel voor wijziging van het Besluit experiment gesloten coffeeshopketen is
eerder geconsulteerd en ligt op dit moment voor advies bij de Afdeling advisering
van de Raad van State. Als gevolg van de voorgestelde wijzigingen van het besluit
zal ook de regeling op enkele punten moeten worden aangepast. De verwachting is dat
deze wijzigingen tezamen in april of mei in werking zullen treden.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, E.J. Kuipers

De Minister van Justitie en Veiligheid,
D. Yeşilgöz-Zegerius