Brief regering : Stand van zaken over de schadeafhandeling in Groningen

Nr. 993 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 14 maart 2022

Voor bewoners en ondernemers in het aardbevingsgebied die te maken krijgen met schade
is het belangrijk dat deze schade snel en ruimhartig vergoed wordt. Het is terecht
dat bewoners in de verschillende gesprekken die ik voer in de regio hier aandacht
voor vragen. In deze brief geef ik u een stand van zaken over een aantal onderwerpen
inzake of gerelateerd aan de schadeafhandeling in Groningen. Ik ga in op de voortgang
van de schadeafhandeling en diverse toezeggingen die daaraan raken. Ook informeer
ik u over de evaluatie van de Tijdelijke wet Groningen en de uitvoering van de motie
Beckerman1 over de aanpak voor de compensatie van waardedaling aan bewoners die van de NAM een
lagere vergoeding hebben ontvangen.

Algemeen beeld IMG

Met de oprichting van het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) in juli 2020 is
de schadeafhandeling volledig in publieke handen geplaatst. Inmiddels heeft het IMG
meer dan 126.000 meldingen van fysieke schade afgehandeld met een totaalbedrag aan
schadevergoedingen van circa 833 miljoen euro. Het IMG heeft circa 101.000 besluiten
genomen ter vergoeding van schade door waardedaling met een totaalbedrag van 460 miljoen euro.
In november is het IMG gestart met de vaste vergoeding. Tot nu toe zijn er ruim 11.000
aanvragen ingediend voor de vaste vergoeding en is er circa 69 miljoen euro uitgekeerd.
Daarnaast kunnen bewoners sinds 15 november 2021 een vergoeding voor immateriële schade
aanvragen. Het IMG heeft tot nu toe meer dan 3.200 aanvragen voor immateriële schade
ontvangen en voor 1,3 miljoen euro aan immateriële schade uitgekeerd. In totaal heeft
het IMG 441 besluiten genomen, waarvan 416 aanvragen zijn toegewezen.

Doorlooptijd fysieke schademeldingen

Tijdens het debat van 9 december jl. (Kamerstuk 33 529, nr. 942) heeft mijn voorganger aangegeven dat de doorlooptijd van fysieke schademeldingen
een punt van zorg is en dat het belangrijk is snel terug te gaan naar de door het
IMG beoogde doorlooptijd van maximaal een half jaar. In mei 2021 heeft het IMG de
afhandeling van schademeldingen gepauzeerd, om bewoners de mogelijkheid te geven indien
gewenst gebruik te kunnen maken van de vaste vergoeding van 5.000 euro. Hierdoor liepen
de doorlooptijden op en nam ook de omvang van de werkvoorraad toe. Het IMG heeft de
vaste vergoeding op 1 november 2021 opengesteld voor nieuwe schademeldingen. De eerder
binnengekomen en gepauzeerde dossiers zijn vanaf 8 december 2021 in behandeling genomen.
Het aantal meldingen van fysieke schade die het IMG wekelijks ontvangt is sterk toegenomen
na de start van de vaste vergoeding; gemiddeld genomen vinden er nu 1400 meldingen
plaats per week. Voorheen kwamen wekelijks

800–1000 aanvragen binnen. Het IMG verwachtte dat in de loop van januari 2022 een
daling in de verwachte en gerealiseerde doorlooptijd zichtbaar zou worden als gevolg
van de start van de vaste vergoeding. Het IMG heeft laten weten dat de eerste ervaringen
goed zijn en dat de vaste vergoeding het beoogde effect lijkt te hebben. Daarmee lijkt
de vaste vergoeding in een behoefte te voorzien. De gerealiseerde doorlooptijd bedraagt
nu 14 weken, tegenover 22 weken eind december. Dit is binnen het streven van het IMG
om meldingen van fysieke schade in maximaal een half jaar af te handelen. Het IMG
berekent dit aan de hand van de doorlooptijd van de laatste 2.500 besluiten. De komende
tijd is van belang dat deze dalende trend zich voortzet. Ik blijf dit nauwlettend
volgen en blijf hierover in gesprek met het IMG.

Indexatie hoogte schadevergoeding

Uw Kamer uitte tijdens het commissiedebat Mijnbouw/Groningen op 9 december jl. zorgen
over de stijgende bouwkosten en de verdiscontering daarvan in de vergoedingen voor
fysieke schade. Het IMG hanteert voor de berekening van vergoedingen van fysieke schade
een calculatiemodel. Dit calculatiemodel is tot stand gekomen op basis van advies
van schade-expertisebureaus en is gevalideerd via een extern bouwkostenadviesbureau.
Daarnaast is er periodiek contact over de prijsontwikkelingen tussen het IMG en deskundige
partijen. Bij kostenontwikkelingen in de loop van een kalenderjaar kunnen de prijzen
worden geïndexeerd. Zo sluit de hoogte van een schadevergoeding aan bij een eventuele
sterke prijswijziging. Naar aanleiding hiervan heeft in 2020 een indexatie plaatsgevonden.
Eind 2021 is voor het laatst met deskundigen gekeken naar de prijsontwikkelingen,
toen werd geen aanleiding gevonden voor een indexatie. Het calculatiemodel als geheel
wordt elke drie jaar herijkt. Aangezien het calculatiemodel nu drie jaar in gebruik
is, zal in 2022 een herijking van het calculatiemodel plaatsvinden, waarin ook opnieuw
wordt gekeken naar prijsontwikkelingen. Het IMG zal hierover communiceren zodra de
uitkomsten bekend zijn.

Schade-experts

Tijdens het plenaire debat over Groningen van 14 april 2021 (Handelingen II 2020/21,
nr. 68, item 12), heeft mijn ambtsvoorganger toegezegd om bij het IMG te informeren naar schade-experts
die eerder veel meldingen zouden hebben afgewezen en nu weer werkzaam zijn bij het
IMG. Het IMG heeft aangegeven de onafhankelijkheid van deskundigen op meerdere manieren
te waarborgen. Zo werkt het met strenge vereisten van onafhankelijkheid waar de deskundigen
aan moeten voldoen om elke schijn van partijdigheid uit te sluiten.2 Daarbij kunnen schademelders een zienswijze indienen op de voorgestelde deskundige
en op deze wijze een verzoek doen voor een andere deskundige. Ook heeft de schademelder
de mogelijkheid om een disclosure statement aan te vragen van de deskundige die is toegewezen. In dit document verklaart de deskundige
geen persoonlijke of zakelijke banden te hebben met NAM, het Centrum Veilig Wonen
(CVW), het Ministerie van EZK, de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG)
of het IMG. Met deze informatie kan een aanvrager ook zelf de voorgestelde deskundige
beoordelen. Hier wordt in de praktijk vrijwel geen gebruik van gemaakt. Gelet op de
genoemde waarborgen, heb ik geen aanleiding om te twijfelen aan de onafhankelijkheid
van deze deskundigen.

Start regeling immateriële schade

Afgelopen zomer is het IMG gestart met een regeling voor vergoeding van immateriële
schade voor een eerste (pilot)groep van honderd huishoudens. In deze fase is 91% van
de aanvragen gehonoreerd voor een totaalbedrag van 809.000 euro. De bevindingen uit
de pilot zijn meegenomen in de definitieve werkwijze van het IMG. Op 15 november 2021
is het IMG begonnen met het breder openstellen van de regeling.3 Net zoals bij de waardedalingsregeling, heeft het IMG ervoor gekozen om de regeling
gefaseerd per postcodegebied open te stellen. Inwoners uit meerdere gemeenten kunnen
momenteel al een vergoeding aanvragen.4 Het IMG zal de komende tijd de gefaseerde uitrol voortzetten naar de overige gemeenten.
Ook minderjarigen kunnen op termijn een vergoeding voor immateriële schade aanvragen.

Schadeafhandeling bij agrariërs

Agrariërs kunnen voor schade door bodembeweging bij het IMG terecht. Dit geldt voor
fysieke schade, inkomstenderving en andere vormen van gevolgschade, immateriële schade,
schade aan mestkelders en waardedaling van het woongedeelte. Het IMG heeft 1.613 schademeldingen
afgehandeld met een agrarisch kenmerk, 778 meldingen zijn nog in behandeling. Agrariërs
die binnen de scope van de versterkingsoperatie vallen, kunnen voor reparaties en
vergoedingen bij de NCG terecht. Mijn voorganger heeft uw Kamer op 9 december jl.
toegezegd bij het IMG na te gaan of er gekeken kan worden naar de mestkelderregeling.
Deze brief bevat naar aanleiding hiervan een nadere duiding van de totstandkoming
van de regeling en de aanpak voor specifieke problematiek waar agrariërs in het aardbevingsgebied
mee te maken kunnen hebben.

Specifiek voor mestkelders heeft het IMG, mede op verzoek van de sector, begin 2020
een panel van deskundigen gevraagd te adviseren over de wijze waarop het IMG schade
aan mestkelders als gevolg van de gaswinning dient te beoordelen. Dit advies is op
25 september 2020 gepubliceerd.5 Na publicatie is door het IMG bij de totstandkoming van de werkwijze tijd ingeruimd
voor afstemming met de agrarische sector met hoor en wederhoor. Hierna heeft het IMG
in mei 2021 zijn werkwijze inzake de mestkelderregeling gepubliceerd.6 Op basis van het genoemde advies is voor mestkelders een ander effectgebied vastgesteld
dan dat voor reguliere panden; bij mestkelders ligt de grenswaarde op een minimale
trillingssnelheid van 10 mm/s (bij reguliere panden geldt een minimale trillingssnelheid
van 2 mm/s). Volgens het adviesrapport kan het ontstaan van schade bij mestkelders
in het aardbevingsgebied namelijk worden uitgesloten als de waarde van de trillingssnelheid
van een beving kleiner is dan 10 mm/s. Dit geldt voor zowel gemetselde mestkelders,
als mestkelders van gewapend beton. De positie en constructie van mestkelders, maken
dat andere normen van toepassing zijn dan bij reguliere (bovengrondse) panden.

Het IMG is per 1 september 2021 gestart met de mestkelderregeling. Belangrijkste wijziging
in de werkwijze ten opzichte van het advies van deskundigen, is de verhoging van de
vergoeding, van 8,50 euro naar 10,00 euro per kubieke meter mest. In totaal zijn 252 aanvragen
voor vergoeding van schade aan mestkelders bij het IMG binnengekomen. Van de 252 mestkelders
is bij 142 mestkelders vastgesteld dat de trillingssnelheid lager lag dan 10 mm/s.
De betreffende eigenaren hebben van het IMG een brief ontvangen met een afwijzing
van hun aanvraag. Hierop heeft het IMG tien bezwaarschriften ontvangen. De overige
aanvragen hebben inmiddels een deskundige toegewezen gekregen die de schade aan de
betreffende mestkelder zal onderzoeken en daarover zal adviseren aan het IMG, waarna
het IMG een besluit neemt.

Bij agrariërs kan bredere problematiek spelen dan alleen aardbevingsproblematiek.
Om deze problematiek integraal met schadeherstel en versterking op te kunnen pakken
is in maart 2021 onder regie van de provincie Groningen het Agroprogramma van start
gegaan, waarvoor vanuit de bestuurlijke afspraken in november 2020 19 miljoen euro
beschikbaar is gesteld7. Het Agroprogramma werkt aan een sterkere agrarische sector in het aardbevingsgebied,
door meer samenhang te brengen in de complexe situaties die zijn ontstaan vanwege
de schadeafhandeling of de versterkingsoperatie in combinatie met het bedrijf. Belangrijk
hierbij is de inzet van consulenten die agrariërs ondersteunen en ontzorgen, bijvoorbeeld
door coördinatie en begeleiding van boeren in het contact met de NCG en het IMG. Er
is behoefte aan meer juridische, bouwkundige, landbouwkundige, planologische, sociaal-emotionele
of bedrijfseconomische expertise, hiervoor heeft de provincie de subsidieregeling
«deskundigenkosten Agroprogramma» ontwikkeld die afgelopen najaar is gestart. In 2021
zijn de eerste 45 casussen bij het Agroprogramma aangemeld en in behandeling genomen.
Het betreft zowel akkerbouw-, tuinbouw- als melkveebedrijven.

Evaluatie Tijdelijke wet Groningen

Met motie van het lid Grinwis8 is de regering verzocht zo snel mogelijk te evalueren of de huidige toepassing van
het wettelijk bewijsvermoeden voldoende uitkomst biedt voor bewoners met zware schade.
In de Tijdelijke wet Groningen (Kamerstuk 35 250) is een evaluatiebepaling opgenomen op basis waarvan de wet twee jaar na de inwerkingtreding,
op 1 juli 2020, geëvalueerd moet zijn. Bovengenoemde motie zal ik bij deze evaluatie
betrekken, evenals de motie van het lid Van Otterloo9 die de regering verzoekt te expliciteren hoe bepaald wordt dat voldaan is aan criteria
voor het aflopen van de Tijdelijke wet Groningen. Momenteel wordt een extern onderzoeksbureau
geworven om deze evaluatie op onafhankelijke wijze uit te voeren. Na afronding van
de evaluatie zal ik uw Kamer informeren.

Herbeoordeling waardedaling

Op 19 november 2021 heeft mijn ambtsvoorganger aan uw Kamer gemeld10 dat er eenmalig 25 mln. euro is vrijgemaakt voor een regeling waarmee bewoners tegemoet
gekomen worden voor het eventuele verschil in de vergoeding voor schade door waardedaling
toegekend door het IMG enerzijds en de NAM anderzijds. Met het aannemen van de motie
Beckerman c.s.11 heeft uw Kamer het kabinet verzocht om voor 1 maart een plan van aanpak te sturen
waarin staat wanneer mensen de aanvulling van de compensatie kunnen verwachten. Ik
ga hieronder in op de te zetten stappen en het mogelijke moment van afronding daarvan.

Het IMG heeft bevestigd dat het deze regeling wil uitvoeren. Dit betekent dat het
IMG naast de huidige werkzaamheden deze regeling voorbereidt. De individuele herbeoordeling
zal gedaan worden op basis van de werkwijze die het IMG hanteert voor schade door
waardedaling. De procedure wordt zo eenvoudig mogelijk gemaakt en zal naar verwachting
een korte doorlooptijd kennen, vergelijkbaar met de bestaande waardedalingsregeling.
Omdat deze taak een aanvulling is op de bestaande taken van het IMG, werk ik daarnaast
aan een wettelijke grondslag. Ik ben voornemens de grondslag voor deze taak via algemene
maatregel van bestuur12 (AMvB) toe te voegen aan de taken van het IMG. De totstandkoming is inmiddels gestart
en doorloopt een vaste procedure, waarbij de AMvB in consultatie wordt gebracht, er
een uitvoeringstoets door IMG wordt uitgevoerd en er advies van de Raad van State
wordt gevraagd. Deze stappen hebben alle een eigen doorlooptijd, die ik niet in alle
gevallen zelf in de hand heb. Ik wil de stappen die het IMG en ik moeten zetten om
deze regeling in uitvoering te brengen in de tijd zoveel mogelijk gelijk op laten
lopen, zodat het IMG na de zomer zo snel mogelijk van start kan gaan met het uitkeren
van compensatie aan deze bewoners.

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, J.A. Vijlbrief