Brief regering : Validatieonderzoek door de Auditdienst Rijk naar buffercapaciteit in het gevangeniswezen en vreemdelingenbewaring

19 637 Vreemdelingenbeleid

Nr. 826 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR RECHTSBESCHERMING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 8 februari 2022

Hierbij bied ik u het validatieonderzoek «Validatie onderzoek buffercapaciteit Gevangeniswezen/Vreemdelingenbewaring» aan1 dat de Auditdienst Rijk (ADR) heeft uitgevoerd.2 Middels deze brief licht ik de aanleiding en achtergrond van dit onderzoek aan u
toe.

Aanleiding

De totale capaciteit van het gevangeniswezen bestaat uit plaatsen die direct inzetbaar
zijn en uit plaatsen die als buffer fungeren en die eerst gebruiksklaar moeten worden
gemaakt en waarvoor nog personeel moet worden geworven. Als gevolg van stijgende prognoses
heeft de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) geconstateerd dat ze tegen de grenzen
van de inzetbare capaciteit aan loopt. Daarom heeft DJI een grondige analyse gedaan
naar de inzetbaarheid van de buffercapaciteit in het gevangeniswezen. Deze analyse
is op verzoek van mijn voorganger gevalideerd door de ADR.

Onderzoek buffercapaciteit en validatie door ADR

De buffercapaciteit van DJI bestaat uit fysiek aanwezige celplaatsen in de penitentiaire
inrichtingen. Wanneer de capaciteitsbehoefte stijgt kunnen deze plaatsen worden geoperationaliseerd.
Dat betekent concreet dat er voor het extra benodigde aantal plaatsen personeel wordt
geworven en opgeleid. DJI heeft onderzocht in hoeverre de nog resterende buffercapaciteit
daadwerkelijk in gebruik kan worden genomen. Het doel van de inventarisatie is het
verkrijgen van inzicht in de daadwerkelijke inzetbaarheid van de huidige buffercapaciteit
en in welke mate een verdere stijging van de benodigde capaciteit binnen de bestaande
PI’s kan worden opgevangen. Daarvoor is het aantal resterende bufferplaatsen nauwkeurig
in kaart gebracht én zijn de mogelijkheden en beperkingen benoemd waaronder de buffercapaciteit
geoperationaliseerd kan worden.

Aan de ADR is gevraagd om de uitkomsten van het onderzoek van DJI te valideren. Dat
wil zeggen dat aan de ADR is gevraagd om onafhankelijk vast te stellen of er bij de
bepaling van de feitelijk nog te operationaliseren capaciteit is uitgegaan van de
juiste informatie. Deze validatie is medio december afgerond.

De ADR stelt op basis van haar onderzoek vast dat het onderzoek van DJI een beargumenteerd
beeld geeft van het aantal nog inzetbare bufferplaatsen, uitgaande van de huidige
gebouwelijke omstandigheden en geldende (beleids)uitgangspunten.

Resultaten onderzoek

Het gevangeniswezen kende in 2021 circa 12.500 plaatsen. Hiervan waren er op het meetmoment
ongeveer 10.600 operationeel.3 De overige 1.900 plaatsen zijn de zogeheten bufferplaatsen.

Uit de inventarisatie van DJI is gebleken dat circa 1.000 van deze bufferplaatsen
bruikbaar zijn en door DJI kunnen worden ingezet om de stijgende bezetting op te vangen.
Dit kan wel pas nadat hiervoor het benodigde personeel is geworven en mits niet langer
coronamaatregelen nodig zijn binnen het gevangeniswezen. Daarnaast zijn circa 300
van deze 1.000 plaatsen momenteel in verbouwing. Na afronding van de verbouwing kunnen
deze worden ingezet.

De overige 900 bufferplaatsen zijn op dit moment niet bruikbaar en daardoor niet inzetbaar.
Dit heeft diverse oorzaken:

– De huidige buffer bestaat (grotendeels) uit meerpersoonscellen die nu worden gebruikt
als eenpersoonscel. Niet alle meerpersoonscellen kunnen als meerpersoonscel in gebruik
worden genomen. Deze meerpersoonscellen bevinden zich op een afdeling die is bestemd
voor een regime waarbij slechts één gedetineerde per cel wordt geplaatst (bijvoorbeeld
een extra zorgvoorziening of inrichting voor stelstelmatige daders);

– In sommige gevallen is sprake van contra-indicaties bij individuele gedetineerden
die de inzet van meerpersoonscellen niet mogelijk maken. Dit is bijvoorbeeld het geval
bij beheerproblematische gedetineerden of gedetineerden die door de rechter-commissaris
in alle beperkingen worden gezet. Met name in de inrichtingen die volledig met meerpersoonscellen
zijn ingericht, ontstaat in de praktijk capaciteitsverlies doordat een deel van de
capaciteit als eenpersoonscel moet worden ingezet;

– De leefbaarheid en veiligheid van de gebouwen staat intensiever gebruik van meerpersoonscellen
niet toe gelet op de beschikbare leefruimte op de afdeling en/of het beschikbare aanbod
aan faciliteiten (arbeidszalen, bezoekruimte e.d.).

Vervolgstappen

Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan de nieuwe PMJ-ramingen. Deze ramingen geven
het meest recente inzicht in de capaciteitsbehoefte voor de aankomende vijf jaar en
vormen de basis voor de begrotingsvoorbereiding 2023. Op basis van die PMJ-ramingen
en de inventarisatie van DJI kan worden bepaald of de operationele en resterende inzetbare
buffercapaciteit van DJI (gevangeniswezen en vreemdelingenbewaring) voldoende is om
de geprognotiseerde capaciteitsbehoefte op te vangen, of dat het noodzakelijk is om
naast de buffercapaciteit extra capaciteit te realiseren. Daarbij is tevens van belang
dat de komende jaren rekening gehouden moet worden met grootschalig periodiek onderhoud
aan de gevangenissen. Tijdens dit onderhoud is de capaciteit van een penitentiaire
inrichting niet volledig inzetbaar. Er moet dus capaciteit gereserveerd worden voor
deze benodigde renovaties hetgeen ten koste gaat van de buffercapaciteit.

Ik verwacht uw Kamer medio 2022 te kunnen informeren over de uitkomsten van de PMJ-ramingen,
de beschikbare capaciteit bij DJI en of er aanvullende maatregelen nodig zijn om de
capaciteitsbehoefte te accommoderen.

De Minister voor Rechtsbescherming, F.M. Weerwind