Brief regering : Jaarplan MIVD 2022

Nr. 222
BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 16 december 2021

Met deze brief informeer ik uw Kamer over de hoofdlijnen van het MIVD Jaarplan 2022.
Het gehele MIVD Jaarplan 2022 is een staatsgeheim gerubriceerd document en wordt met
de Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CIVD) gedeeld.

Het Jaarplan 2022 van de MIVD geeft aan op welke onderzoeksopdrachten en veiligheidsbevorderende
taken de dienst zich het komende jaar zal richten. Dit plan is gebaseerd op de meerjarige
inlichtingenbehoefte zoals vastgelegd in de Geïntegreerde Aanwijzing Inlichtingen
en Veiligheid (GA I&V) 2019–2022. Een volledige herziening van de GA I&V voor de periode
2023–2026 staat gepland in 2022. Nieuwe inlichtingenbehoeftes en eventuele behoeften
die voortvloeien uit een nieuw Regeerakkoord, zullen dan worden vastgesteld en geprioriteerd
om te komen tot een balans tussen doelstellingen en beschikbare middelen en capaciteit.
De GA I&V en de actualisatie zijn in nauwe samenwerking tussen de interdepartementale
behoeftestellers, de MIVD en de AIVD tot stand gekomen en gelden als richtlijn voor
de inrichting van de (strategische) onderzoeken van de MIVD.

In de Augustusbrief 2021 zijn additionele financiële middelen aan de diensten toegekend.
De MIVD zet deze middelen in op een aantal gebieden die de slagkracht versterken.
De MIVD en de AIVD doen gezamenlijke investeringen in dataverwerking ten behoeve van
het inlichtingenproces en ten behoeve van compliance en risicomanagement. Deze investeringen
zijn noodzakelijk voor het toekomstbestendig houden van het vermogen van de diensten
om ook op langere termijn in staat te kunnen zijn invulling te geven aan de inlichtingen-
en veiligheidsbehoefte van de afnemers.

Opzet Jaarplanbrief MIVD 2022

• (Inter-)Nationale veiligheid en de rol van de MIVD

• Taken en opdrachten MIVD

• Prioriteiten en accenten 2022

• Overige taken en doelstellingen 2022

• Rapportage en verantwoording

(Inter-)Nationale veiligheid en de rol van de MIVD

In de Defensievisie 2035 (Kamerstuk 34 919, nr. 71) staat de grote verscheidenheid aan dreigingen omschreven die Defensie verwacht.
Het streven naar informatiegestuurd optreden (IGO) staat hierbij centraal. Dit heeft
als consequentie dat de MIVD een gezaghebbende inlichtingenpositie moet hebben, relevante
en betrouwbare informatie snel kan vergaren, verwerken, analyseren en dissemineren.
Daarbij wordt onder andere intensief samengewerkt binnen de krijgsmacht, met de AIVD,
de NCTV en met buitenlandse partnerdiensten.

De veiligheidsrisico’s die uitgaan van statelijke actoren, met name van Rusland en
China, nemen toe als gevolg van geopolitieke spanningen. De veiligheidsrisico’s voor
Nederland en de internationale rechtsorde blijven complex, divers en onvoorspelbaar.
Er zijn landen met een offensief cyberprogramma gericht op Nederland en Nederlandse
belangen. De AIVD en de MIVD werken intensief samen om deze dreiging het hoofd te
bieden. Het kunnen toepassen van kabelinterceptie is een essentieel onderdeel om dreigingen
in het digitale domein te kunnen onderkennen. Juist in het digitale domein is het
noodzakelijk om snel en wendbaar te kunnen opereren. Het is van belang dat de Wiv
2017 voldoende aansluit op de technologisch complexe en dynamische inlichtingenpraktijk.
Uit de evaluatie van de wet is gebleken dat het huidige wettelijk kader hier onvoldoende
in voorziet. In de praktijk leidt dit voor de diensten tot urgente operationele knelpunten,
die zich vooral manifesteren in het cyberdomein. Op dit moment wordt onderzocht op
welke wijze deze operationele knelpunten kunnen worden opgelost.

Het vermogen om dreigingen in een hoogtechnologische omgeving te kunnen onderkennen
en pareren betekent voor de dienst een grote veranderopgave die vraagt om investeringen,
vernieuwing en innovatie op het gebied van dataverwerking en technologie. De additionele
middelen die in de augustusbrief zijn toegekend geven daaraan een welkome eerste impuls.

Opgedragen taken en opdrachten aan de MIVD (Geïntegreerde Aanwijzing)

De MIVD doet onderzoek op basis van de GA I&V. De GA I&V beschrijft de behoefte aan
inlichtingen door de verschillende behoeftestellers en vormt daarmee de basis voor
de jaarplannen van de MIVD en de AIVD. De GA I&V is leidend voor de activiteiten van
de MIVD.

Prioriteiten en accenten 2022

De onderzoeken van de MIVD zijn niet alleen gericht op het inzichtelijk maken van
bestaande, reeds gekende dreigingen, maar ook op tijdig onderkennen en duiden van
nog ongekende dreigingen. Hieronder volgen per aandachtsgebied de hoofdlijnen van
het MIVD onderzoek in 2022.

Landenonderzoek en missiegebieden

Het landenonderzoek biedt de Nederlandse overheid en krijgsmacht informatie en handelingsperspectief
voor conflictpreventie en conflictbeheersing. Tegen deze achtergrond doet de MIVD
samen met de AIVD in 2022 onderzoek naar de Russische Federatie, China en de ontwikkelingen
in de omgeving van de overzeese gebiedsdelen van het Koninkrijk. Daarnaast doet de
MIVD onderzoek naar de aandachtsgebieden, Afghanistan, het Midden-Oosten en de Sahel-regio
in Afrika.

Tevens wordt de gereedstelling en inzet van de Nederlandse krijgsmacht ondersteund.
Tot slot monitort de MIVD in het kader van strategic warning eveneens de ontwikkelingen in een aantal landen of gebieden die niet specifiek zijn
opgenomen in de GA I&V die in potentie een risico vormen voor de Nederlandse veiligheidsbelangen.

Spionage, beïnvloeding en sabotage

Spionage, beïnvloeding en sabotage blijven een ernstige dreiging voor Nederland en
zijn bondgenoten. De MIVD continueert het onderzoek naar deze, vaak geavanceerde,
dreigingen gericht tegen Nederlandse (defensie-)belangen. Hierbij ligt het zwaartepunt
van het onderzoek op de Russische Federatie en China. De MIVD richt zich met name
op het onderkennen van in Nederland opererende inlichtingenofficieren en de acquisitie
van (dual use) technologie. China en Rusland hebben geopolitieke ambities en zijn
op zoek naar informatie om hun krijgsmacht te moderniseren, hun economie te versterken
of politieke besluitvorming te beïnvloeden. Het kan hierbij gaan om klassieke spionage,
digitale spionage of een combinatie van beide.

Contraproliferatie en proliferatie van militaire technologie

Massavernietigingswapens vormen een grote bedreiging voor de internationale vrede
en veiligheid. Nederland heeft verdragen ondertekend die erop gericht zijn de proliferatie
van dergelijke wapens tegen te gaan. In 2022 zetten de AIVD en de MIVD het gezamenlijk
onderzoek naar landen, zoals Iran, die ervan worden verdacht dat zij, in strijd met
die internationale verdragen, werken aan het ontwikkelen van massavernietigingswapens
en hun overbrengingsmiddelen of daar al over beschikken voort.

De MIVD doet tevens onderzoek naar de ontwikkelingen van militaire technologie en
wapensystemen in andere landen en de proliferatie van (hoogwaardige) militaire technologie
en wapensystemen naar crisisgebieden, zodat de Nederlandse krijgsmacht op de juiste
wijze kan worden uitgerust tegen bestaande en toekomstige dreigingen.

Nederland, contra-inlichtingen (CI) overig

De MIVD continueert in 2022 contra-inlichtingen onderzoek om dreigingen tegen het
Nederlandse defensiepersoneel en de defensiebelangen te onderkennen en tegen te gaan.

Radicalisme, terrorisme en extremisme

Polarisering en radicalisering in de Nederlandse maatschappij zijn van negatieve invloed
op de defensie- en veiligheidsbelangen. De MIVD verricht onderzoek naar verschijnselen
van extremisme, radicalisering en terrorisme in relatie tot de Nederlandse krijgsmacht.
Het onderzoeksgebied heeft een breed karakter. De dreiging kan van binnenuit (insider
threat) of van buitenaf komen. De dreiging kan zich in Nederland voordoen, maar ook
in oefengebieden en/of tijdens missies. Oogmerk van dit onderzoek is ongewenst gedrag
tijdig te signaleren.

Wereldwijd is sprake van een opleving van rechts-extremisme. Bovendien zijn een aantal
westerse krijgsmachten in opspraak geraakt vanwege de aanwezigheid van rechts-extremisten
binnen de strijdkrachten. Dit is voor de MIVD in 2020 reden geweest om het onderzoek
naar de rechts-extremistische dreiging te intensiveren. De MIVD heeft geconstateerd
dat de krijgsmacht deel uitmaakt van het rechts-extremistische narratief. Tevens heeft
de MIVD geconstateerd dat rechts-extremistische jongeren werken voor de krijgsmacht
aantrekkelijk vinden. De MIVD zal om deze redenen het onderzoek naar de rechts-extremistische
dreiging gedurende het jaar 2022 voortzetten.

Cyber

In het kader van de samenwerking in de intelligence based cybersecurity-keten van de AIVD en de MIVD, doet de MIVD onderzoek naar aard, omvang
en inzet van cyberactiviteiten van statelijke actoren, hun krijgsmachten, hun inlichtingendiensten
en actoren gelieerd aan staten in en tegen Nederland. Door dit onderzoek kunnen cyberaanvallen
worden gedetecteerd en maatregelen worden genomen ter bescherming van de Nederlandse
Defensie- en veiligheidsbelangen. Bevindingen en uitkomsten van het onderzoek worden
gebruikt in de sensoren van het Nationaal Detectie Netwerk (NDN). In het NDN werken
de AIVD, de MIVD, het Nationaal Cyber Security Centrum en aangesloten partners samen
aan een veilige digitale samenleving.

Economische veiligheid

Economische veiligheid wordt een steeds belangrijker aandachtsgebied van de MIVD.
Omdat een betrouwbare supply-chain van essentieel belang is voor de Krijgsmacht heeft onder andere het wetgevingstraject
Wet Veiligheidstoets Investeringen, Fusies en Overnames (Vifo) de aandacht, maar ook
als het gaat om het weglekken van kennis en technologie. Tevens heeft het voorkomen
van strategische afhankelijkheden in sectoren die essentieel zijn voor het militair
optreden of de veiligheid van Nederland de aandacht van de MIVD. Het aantal incidenten
op dit gebied neemt toe in aantal, omvang en impact. Dit heeft er o.a. toe geleid
dat er meer politieke aandacht is voor deze dreiging, waardoor nieuwe maatregelen
en wetgevingstrajecten door het kabinet in gang zijn gezet. De MIVD steunt deze ontwikkelingen
actief met inlichtingenproducten, informatie, kennis en expertise.

Overige taken en doelstellingen 2022

Naast de hierboven beschreven prioriteiten en accenten, wordt hieronder inzicht gegeven
in de overige taken en doelstellingen voor 2022.

Veiligheidsonderzoeken

Met de Unit Veiligheidsonderzoeken (UVO) geven de AIVD en MIVD uitvoering aan de taken
op het gebied van de aanwijzing van vertrouwensfuncties en de uitvoering van veiligheidsonderzoeken
als bedoeld in de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten 2017 (Wiv 2017) en
de Wet veiligheidsonderzoeken (Wvo).

In 2022 zullen voorbereidingen worden getroffen om de wetswijziging voor de Wet veiligheidsonderzoeken
(WvO) te implementeren. In het wetsvoorstel is onder meer een locatiegebonden vertrouwensfunctie
opgenomen, waardoor de mobiliteit en flexibiliteit van personeel, op bijvoorbeeld
de burgerluchthavens, wordt bevorderd. Naar verwachting treedt de wet in 2023 in werking.

Elektronische veiligheidsonderzoeken (EVO)

De MIVD controleert ruimtes, in binnen- en buitenland, waarin informatie met een rubricering
van Stg. GEHEIM of hoger besproken of verwerkt wordt, op het gebied van elektronische
veiligheid, conform het Defensie Beveiligingsbeleid. Ondanks dat er in 2021 nieuw
personeel is aangenomen om elektronische veiligheidsonderzoeken te kunnen uitvoeren
zal het aantal te controleren ruimtes in 2022 tot prioriteitstelling nopen.

Industrieveiligheid

De ABDO-regeling (Algemene Beveiligingseisen Defensieorderbedrijven) schrijft voor
dat Defensieorderbedrijven die in aanraking komen met Bijzondere Informatie (BI) of
Te Beschermen Belangen (TBB) hiervoor geautoriseerd moeten worden. Voor de implementatie
van omvangrijke materieelprojecten en de uitvoering van sommige diensten is Defensie
afhankelijk van derden. Het Bureau Industrieveiligheid (BIV) van de MIVD controleert
of deze zogenoemde ABDO-bedrijven aan deze eisen voldoen en adviseert hen daarover.
Alleen geautoriseerde ABDO-bedrijven mogen gerubriceerde opdrachten voor Defensie
uitvoeren. Gedurende de looptijd van een opdracht houdt de MIVD toezicht op de geautoriseerde
bedrijven om zeker te stellen dat zij blijvend voldoen aan de gestelde eisen uit de
ABDO. In het geval van een incident waarbij BI is betrokken treft of laat de MIVD
maatregelen treffen om (eventuele) compromittatie te voorkomen of beperken. Het aantal
autorisaties voor bedrijven dat door verwervende instanties binnen Defensie wordt
aangevraagd om orders voor Defensie uit te voeren neemt elk jaar toe. Het aantal te
autoriseren en auditeren bedrijven noopt ook in 2022 tot prioriteitstelling.

Naast autoriseren en auditeren onderzoekt de MIVD in 2022 spionage- en cyberactiviteiten
die vreemde mogendheden mogelijk tegen de Defensie-industrie ontplooien. Aandacht
gaat in het bijzonder uit naar de bedrijven die betrokken zijn bij de vervangingstrajecten
van defensiematerieel.

Samenwerkingsagenda

De MIVD en de AIVD intensiveren en breiden de bestaande samenwerking uit. De basis
hiervoor is een samenwerkingsagenda die in 2022 verder uitgewerkt zal worden. Het
doel is om meer synergie te creëren tussen beide diensten om zo beide diensten te
versterken in hun taakuitvoering. Samenwerking met de AIVD blijft van cruciaal belang
voor de bescherming van de nationale veiligheid en de democratische rechtsstaat. De
verankering van de Wiv 2017 bij de diensten en hun gezamenlijke eenheden kunnen de
diensten alleen door samen te werken bereiken.

Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 (Wiv 2017)

De Wiv 2017 is de «license to operate» van de MIVD. Hierin staan de bijzondere bevoegdheden beschreven die de dienst mag
inzetten. Om inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van burgers zoveel mogelijk te
beperken, bevat de wet ook vele waarborgen.

De afgelopen jaren heeft de MIVD gezamenlijk met de AIVD veel werk verricht om aan
de eisen van de wet te voldoen. Het verankeren van de Wiv 2017 is aanleiding geweest
om de manier waarop de MIVD werkt te veranderen. Dit leidt tot verbetering van de
uniformiteit, de kwaliteit, de effectiviteit en de efficiëntie van het inlichtingenproces.
Daarbij zijn stappen gezet om de risico’s op onrechtmatigheden te beperken en het
gewenste niveau van compliance te bereiken. Dit niveau heeft de MIVD nog niet bereikt.
Ook de CTIVD heeft geconcludeerd dat het interne systeem van toezicht en controle
op een rechtmatige gegevensverwerking versterkt moet worden. Om dit te realiseren,
investeert de MIVD het komende jaar in risico- en compliancemanagement. Dit alles
moet leiden tot een aantoonbare verbetering van de compliance van de dienst.

In 2021 heeft het kabinet de aanbevelingen van de Evaluatiecommissie Wiv 2017 (ECW)
onder leiding van Jones-Bos met betrekking tot aanpassingen van de huidige wet overgenomen.
De commissie heeft geconcludeerd dat de Wiv 2017 heeft gezorgd voor een versterking
van de waarborgen op het werk van de diensten, maar dat de wet op een aantal punten
tekort schiet. De wet leidde tot knelpunten in de uitvoering en verschillen van opvattingen
over onderdelen in de wet tussen de diensten en toezichthouders. De commissie beveelt
onder andere aan om de behandeling van bulkdata op één manier in de wet te regelen
en dat er extra waarborgen moeten komen voor de gegevensuitwisseling met buitenlandse
diensten. Ook sluit de wet soms onvoldoende aan op de technologische complexiteit
en de dynamiek van de operationele praktijk van de diensten, waardoor de wet op een
aantal punten moet worden gewijzigd. Daarnaast heeft de Algemene Rekenkamer in het
rapport «Slagkracht» geconcludeerd dat de inlichtingendiensten destijds onvoldoende
voorbereid en toegerust waren om de Wiv 2017 te implementeren (Kamerstuk 29 924, nr. 210).

Het demissionaire Kabinet heeft opdracht gegeven voorbereidingen te treffen om de
aanbevelingen uit de rapporten om te zetten in wijzigingsvoorstellen. In nauwe samenwerking
met de AIVD en de departementen worden de aanbevelingen uitgewerkt in aanpassingen
op de huidige Wiv 2017 of nieuwe wetsartikelen. Op basis van deze conceptteksten zullen
de AIVD en de MIVD een uitvoeringstoets uitvoeren. Met deze toets zal worden bepaald
op welke wijze de diensten hun bedrijfsvoering moeten aanpassen om de nieuwe wettelijke
waarborgen te kunnen omarmen. Tevens zal worden bepaald wat de impact is van de voorgenomen
wijzigingen op de slagkracht van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Informatievoorziening

Een moderne en hoogwaardige informatievoorziening is voor de MIVD van vitaal belang
en belangrijk voor een effectieve en Wiv-conforme taakuitvoering. Gegevensverwerking
en analyse moeten worden ondersteund door geavanceerde technologie in een landschap
dat «by design» voldoet aan de eisen van wet- en regelgeving. Op dit vlak kampt de MIVD nog met IT
achterstanden die de komende jaren moet worden ingehaald. De MIVD blijft investeren
in Wiv-conforme geavanceerde informatievoorziening, moderne IT en dataverwerking.

Personeel

Veranderen en groeien is één van de speerpunten van de MIVD. In samenwerking met de
AIVD wordt getracht schaarse expertise binnen te halen.

Gezamenlijke huisvesting AIVD en MIVD

De Ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en van Defensie hebben
de gezamenlijke ambitie op t.b.v. de nationale veiligheid de samenwerking tussen de
AIVD en de MIVD over de volle breedte van het werk in het veiligheidsdomein te blijven
versterken. Deze versterkte samenwerking vindt plaats op inhoud, door middel van gezamenlijk
teams en ook door gezamenlijke huisvesting. Inmiddels werken er al honderden mensen
in gezamenlijke teams op locaties van de AIVD en de MIVD.

De afgelopen periode, na het stopzetten van het project gezamenlijke huisvesting in
één pand op de Frederikkazerne (Kamerstuk 30 977, nr. 160) hebben beide departementen de mogelijkheden onderzocht voor structurele huisvesting
van beide diensten op twee locaties. Zoals gemeld in de Kamerbrief van juni, blijven
daarbij de ambitie, de ideeën en de plannen om de samenwerking tussen beide diensten
verder te versterken nog steeds overeind staan en leidend. De meest waarschijnlijke
optie betreft behoud (en op termijn instandhouding c.q. revitalisering) van de locatie
Zoetermeer en realisatie van nieuwbouw op de Frederikkazerne. Dit wordt verder uitgewerkt.
De Kamer wordt hierover in meer detail geïnformeerd in het tweede kwartaal van 2022.
Vooruitlopend op de uiteindelijke situatie werken de MIVD en de AIVD aan gezamenlijke
afspraken op diverse bedrijfsvoeringsonderdelen die behulpzaam zijn voor de verdere
intensivering van de samenwerking in het primaire proces.

Rapportage en verantwoording

Met deze Jaarplanbrief geef ik u inzicht in de prioriteiten en accenten voor de MIVD
in 2022. Verantwoording over de uitvoering van het jaarplan wordt in het openbaar
door middel van het openbaar jaarverslag van de MIVD gegeven. Tussentijds wordt gerapporteerd
over de voortgang via periodieke voortgangsrapportages. Deze voortgangsrapportages
worden gedeeld en besproken met de Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten
van uw Kamer.

De Minister van Defensie,
H.G.J. Kamp